بیرونیت/ سیاستهای معدنی چین نشان میدهد این کشور با ترکیب اصلاحات قانونی، سرمایهگذاری خارجی و توسعه معادن سبز، در حال تبدیل منابع معدنی به اهرم راهبردی برای حفظ برتری در صنعت فولاد و فناوریهای نوین است.
رضا موسایی؛ سیاست پژوه صنعت و معدن
صنعت فولاد چین یکی از ارکان اصلی اقتصاد این کشور است که در سایه آن، این کشور به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و مصرفکنندگان مواد معدنی در جهان تبدیل شده است. چین، بهعنوان بزرگترین تولیدکننده فولاد در سطح جهانی، در کنار این موفقیت، به بزرگترین تأمینکننده مواد اولیه مورد نیاز برای این صنعت نیز بدل گشته است. از آنجا که صنعت فولاد بهشدت به مواد معدنی خاصی مانند سنگ آهن، مس و لیتیوم وابسته است، سیاستهای معدنی چین در راستای تقویت امنیت منابع، تسهیل انتقال به انرژیهای سبز و کاهش وابستگی به واردات طراحی شده است. این سیاستها نه تنها به رشد و توسعه داخلی این صنعت کمک کردهاند، بلکه تأثیرات چشمگیری بر بازارهای جهانی نیز داشتهاند.
تاریخچه و وضعیت فعلی صنعت فولاد و معادن چین
چین بهعنوان بزرگترین تولیدکننده بسیاری از مواد معدنی، بیش از 50 درصد از تولید جهانی سنگ آهن و 60 درصد از تولید زغالسنگ را تأمین میکند. با این حال، این کشور برای برخی از مواد معدنی مانند سنگ آهن، که بیش از 80 درصد آن از خارج وارد میشود، بهشدت به منابع خارجی وابسته است. این وابستگی سبب شد تا چین از دهه 2000 میلادی سرمایهگذاریهای کلانی در پروژههای معدنی در خارج از کشور انجام دهد. پروژههای عظیمی همچون "کمربند و جاده" (BRI) و سایر سرمایهگذاریهای بینالمللی، کنترل زنجیره تأمین مواد معدنی را در دستان چین قرار داده است.
چین در پی آن است تا از وابستگی به واردات کاسته و بهویژه در حوزههای استراتژیک مانند سنگ آهن و لیتیوم، تولیدات داخلی خود را تقویت کند. در همین راستا، در برنامه پنجساله چهاردهم (۲۰۲۱-۲۰۲۵)، این کشور تأکید ویژهای بر امنیت منابع معدنی، توسعه اکتشاف داخلی، اقتصاد چرخشی و ایجاد معادن سبز دارد. پیشبینی میشود تا پایان 2027، سرمایهگذاریها در زمینه اکتشاف معدنی به بیش از ۴۵۰ میلیارد یوان (حدود ۷۰ میلیارد دلار آمریکا) برسد.
سیاستهای کلیدی معدنی چین (در سال ۲۰۲۵)
1.قانون جدید منابع معدنی
چین در سال 2024 اصلاحات قابل توجهی در قانون منابع معدنی خود انجام داد که از 2026 اجرایی خواهد شد. این اصلاحات بهویژه بر لیتیوم بهعنوان ماده معدنی استراتژیک تأکید دارند و استخراج آن تحت نظارت دقیقتری قرار میگیرد. هدف این اصلاحات، پیشگیری از رقابت ناسالم در بازار و استفاده از فناوریهای نوین برای کاهش اثرات زیستمحیطی استخراج معادن است.
2.امنیت منابع استراتژیک
چین، که بر تولید و صادرات عناصر نادر خاکی (REE) تسلط دارد و بیش از 90 درصد از تولید جهانی این عناصر را در دست دارد، به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان لیتیوم در جهان تبدیل شده است. پیشبینی میشود تولید لیتیوم چین تا سال 2027، 30 درصد افزایش یابد. همچنین، چین محدودیتهایی بر صادرات مواد معدنی نادر مانند REE و لیتیوم اعمال کرده تا موقعیت خود را در بازار حفظ کند.
3.توسعه سبز و هوشمند
در راستای توسعه پایدار، چین برنامههایی برای ایجاد معادن سبز آغاز کرده است. این معادن با استفاده از فناوریهای نوین مانند کامیونهای خودران و سیستمهای هوشمند، بهگونهای طراحی شدهاند که کمترین آسیب را به محیطزیست وارد کنند. چین قصد دارد تا سال 2030، 30 درصد از معادن خود را بهصورت سبز راهاندازی کند و آلایندههای تولید شده توسط معادن را 25 درصد کاهش دهد.
4.کاهش وابستگی به واردات سنگ آهن
وابستگی چین به واردات سنگ آهن یکی از چالشهای بزرگ این کشور است. در حال حاضر، بیش از 80 درصد سنگ آهن چین از کشورهای دیگر تأمین میشود. برای کاهش این وابستگی، چین پروژههایی همچون سیماندو در گینه را راهاندازی کرده و در حال توسعه معادن سنگ آهن در کشورهای آفریقایی و آسیایی است. هدف این کشور این است که تا سال 2030، وابستگی خود به واردات سنگ آهن را حداقل 10 درصد کاهش دهد.
5.سرمایهگذاری خارجی در معادن انتقالی
چین همچنین بهعنوان بزرگترین سرمایهگذار در معادن مواد معدنی برای فناوریهای سبز، قصد دارد بیش از 150 میلیارد دلار در معادن و پروژههای انرژی سبز در خارج از کشور سرمایهگذاری کند. این سرمایهگذاریها عمدتاً در کشورهای آفریقایی، آمریکای لاتین و استرالیا متمرکز است.
چالشها و اقدامات اخیر
1.محدودیتهای صادراتی
چین از 2025 محدودیتهایی برای صادرات برخی از مواد معدنی استراتژیک خود، از جمله REE، کبالت، نیکل و لیتیوم اعمال خواهد کرد. این اقدام بهمنظور حفظ سلطه این کشور بر بازارهای جهانی و جلوگیری از کاهش قیمتهای داخلی به دلیل صادرات بیرویه طراحی شده است. همچنین، این محدودیتها بهمنظور مقابله با تعرفههای تجاری غربی و استفاده از اهرم ژئوپلیتیکی در مذاکرات تجاری و دیپلماتیک پیگیری میشود.
2.اکتشاف و تولید داخلی
چین در سالهای اخیر بهطور مستمر در زمینه اکتشاف معادن جدید در داخل کشور سرمایهگذاری کرده است. در سال 2024، این کشور رکورد جدیدی در تولید معادن استراتژیک خود ثبت کرد و تولید برخی از مواد معدنی حیاتی مانند مس و نیکل در این کشور به بیش از 10 میلیون تن رسید. همچنین پیشبینی میشود که تولید سنگ آهن داخلی چین تا سال 2030 به 1.2 میلیارد تن برسد.
3.تنوعبخشی منابع
چین برای کاهش وابستگی خود به کشورهای معدنی مانند استرالیا و برزیل، در حال سرمایهگذاری در پروژههای معدنی در کشورهای آفریقایی و آسیایی است. پروژههای معدنی در گینه، کنگو و شیلی بهویژه در حوزه سنگ آهن، لیتیوم و کبالت در حال توسعه هستند. هدف این پروژهها تأمین مواد اولیه برای تولید باتریهای خودروهای برقی و دیگر فناوریهای سبز است.
سیاستهای معدنی چین، بهویژه در حوزه صنعت فولاد، بهطور شفاف از رشد کمی به سمت کیفیت بالا، پایداری زیستمحیطی و امنیت تأمین منابع حرکت کرده است. با توجه به سرمایهگذاریهای عظیم در معادن داخلی و خارجی، اصلاحات قانونی در زمینه منابع معدنی و گسترش فناوریهای سبز، چین نه تنها به دنبال تقویت موقعیت خود در بازارهای جهانی است، بلکه در تلاش است تا وابستگی به واردات را کاهش داده و به تأمین نیازهای داخلی خود در صنعت فولاد و سایر صنایع معدنی ادامه دهد. این سیاستها در راستای استراتژی بزرگتر "ساخت چین ۲۰۲۵" و انتقال به انرژی سبز قرار دارند و تأثیرات عمیقی بر بازارهای جهانی خواهند گذاشت.
مطالب مرتبط
