
۱. شورای فرهنگ عمومی سال گذشته (۱۴۰۳) به پیشنهاد خانه معدن ایران، یکم آذر را بهعنوان «روز ملی سرب و روی» نام گذاری کرد؛ روزی که یادآور ورود نخستین استادان و معلمان به دارالفنون و آغاز آموزش مدرن مهندسی معدن و زمینشناسی در کشور است.
۲. قدیمیترین معدن سرب و روی کشور در انارک اصفهان قرار دارد. معدن «نخلک» یکی از کهنترین معادن فعال ایران است و شواهد تاریخی از بهرهبرداری چند هزار ساله در این منطقه حکایت دارند. معادن «سرمک» و «آهنگران» ملایر نیز از دیگر نقاط قدیمی استخراج سرب و روی به شمار میروند.
۳. فلز روی در فرهنگ و ادبیات ایران نیز حضوری دیرینه دارد. واژه «رویینتن» که برای توصیف شخصیتهای شکستناپذیر بهکار میرفته، نشاندهنده آشنایی ایرانیان گذشته با ویژگیهای مقاومتی این فلز و کاربرد آن در زرهسازی است؛ موضوعی که بیانگر قدمت استحصال روی در ایران است.
۴. در دوره معاصر، مرحوم مهندس مرتضی رستگار جواهری از چهرههای تأثیرگذار صنعت سرب و روی کشور بوده است. او در دهه ۴۰ شمسی فناوریهای روز دنیا را به ایران وارد کرد و در معدن انگوران زنجان با تجهیزاتی نوین، روند بهرهبرداری را متحول ساخت. شرکت کالسیمین و تلهکابین حمل مواد معدنی از مهمترین آثار او در این معدن هستند.
۵. قرار گرفتن معدن انگوران در استان زنجان باعث شده این استان به قطب اصلی تولید شمش سرب و روی کشور تبدیل شود. طی دهههای اخیر سرمایهگذاریهای قابل توجهی در ایجاد واحدهای فرآوری سرب و روی در زنجان انجام شده و این استان سهم بزرگی در صادرات صنعتی ایران دارد.
۶. معدن سرب و روی مهدیآباد یزد یکی از بزرگترین ذخایر روی کشور و جهان است. اگرچه در برخی منابع از آن بهعنوان دومین معدن بزرگ روی دنیا یاد میشود، اما آنچه قطعی است، اهمیت ذخایر و نقشی است که این معدن در آینده صنعت روی ایران برعهده دارد. برنامهریزی برای تولید سالانه ۸۰۰ هزار تن کنسانتره روی انجام شده و تولید فعلی حدود ۲۰۰ هزار تن است.
۷. مجموعه معادن نخلک انارک، آهنگران ملایر، مهدیآباد یزد، انگوران زنجان و کوشک بافق، اصلیترین معادن استخراج سرب و روی ایران هستند و پایه تأمین خوراک صنایع پاییندستی کشور محسوب میشوند. این معادن نقش کلیدی در امنیت تأمین مواد اولیه صنعت سرب و روی دارند.
۸. براساس برآوردهای موجود، ارزآوری صنعت سرب و روی ایران سالانه حدود ۲ میلیارد دلار است و نزدیک به ۱۵ هزار نفر بهطور مستقیم در این صنعت فعالیت میکنند. با احتساب مشاغل غیرمستقیم در حملونقل، خدمات، پیمانکاری و صنایع پاییندستی، تعداد شاغلان این زنجیره بسیار بیشتر است.
۹. ایران در تولید روی به سطح خودکفایی رسیده و تنها حدود ۲۰ درصد تولید در داخل مصرف میشود. حدود ۸۰ درصد شمش روی تولیدی کشور راهی بازارهای جهانی میشود و همین موضوع، این صنعت را به یکی از پایههای مهم ارزآوری غیرنفتی تبدیل کرده است. استانهای یزد و زنجان مراکز اصلی تولید روی هستند و بخشی از صادرات از طریق بندرعباس انجام میشود.
۱۰. در سالهای اخیر، یکی از موفقترین مدلهای خصوصیسازی در صنعت سرب و روی در قالب تشکیل کنسرسیومهای خصوصی برای توسعه معدن مهدیآباد شکل گرفته است. این مدل توانسته تأمین مالی، تجهیز معدن و توسعه صنایع پاییندستی را تسریع کند و بهعنوان الگویی قابل تکرار در خصوصیسازی بخش معدن مطرح شود.
مطالب مرتبط
