نوسانات تازه در عرضه جهانی مس، بازار فلز سرخ را وارد مرحله‌ای شکننده کرده است؛ از اختلال در معادن بزرگ گرفته تا تغییر نقشه جغرافیای تامین. در چنین فضایی که خریداران جهانی به‌دنبال منابع باثبات و باکیفیت هستند، ایران با برخورداری از ذخایر غنی و ظرفیت‌های در حال گسترش در آستانه یک فرصت راهبردی کم‌تکرار قرار گرفته است؛ فرصتی برای عبور از صادرات خام و تثبیت جایگاه خود در زنجیره ارزش جهانی. آن هم تنها اگر مسیر ارتقای فناوری، تضمین کیفیت و ثبات زیرساختی را با برنامه‌ای هدفمند و منسجم دنبال کند.

کاهش تولید در معادنی با نقش محوری و اختلال‌های فنی در برخی مراکز تولید اصلی، توازن عرضه و تقاضا را حساس ساخته و پویایی جغرافیای عرضه را دچار تغییر کرده است؛ در این شرایط افزایش تولید در مناطقی که اخیرا ظرفیت اضافه کرده‌اند تنها تا حدی خلأ ایجاد شده را پر می‌کند و شکاف‌های منطقه‌ای در کیفیت و تداوم عرضه پدیدار می‌شود.

پیام این وضعیت، افزایش نوسان‌های منطقه‌ای و تشکیل پریمیوم‌های کیفیتی برای محموله‌های پایدار و با مشخصه‌های یکنواخت است که خریداران کلیدی را به دنبال تامین‌کنندگان قابل اتکا می‌کشاند.

ایران که از ذخایر و ظرفیت استخراج برخوردار است، در میان بازیگران بازار می‌تواند به سرعت با تمرکز بر ارتقای کیفیت کنسانتره و توسعه ظرفیت‌های ذوب و تولید کاتد وارد حوزه با ارزش‌افزوده بیشتر شود. در دوره‌ای که خریداران بین‌المللی به دنبال تضمین دسترسی و کیفیت پایدار هستند، عرضه‌کنندگان دارای استانداردها و ثبات عملیاتی می‌توانند نه‌تنها قراردادهای بلندمدت به‌دست آورند بلکه سهم درآمدی بالاتری از زنجیره ارزش کسب کنند. این انتقال ساختاری از صادرات خام به محصولات پردازش ‌شده، مستلزم رویکردی هدفمند برای جذب فناوری، تامین انرژی پایدار و بازسازی لجستیک صادراتی است.

اولویت‌های بهره‌برداری از پنجره فرصت
اولویت نخست، تثبیت زیرساخت‌های برق و آب واحدهای فرآوری است تا ریسک توقفات عملیاتی کاهش یابد و مزیت رقابتی حاصل از تداوم عرضه حفظ شود. دوم؛ بسته‌های تشویقی و سازوکارهای جذب سرمایه‌گذاری مشترک باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که انتقال فناوری و استانداردهای زیست‌محیطی تحقق یابد بدون آنکه منافع ملی تضعیف شود؛ قراردادهای شراکتی هدفمند می‌تواند مسیر سریع‌تری برای ارتقای ظرفیت ذوب و پالایش باز کند. سوم؛ تاسیس و تقویت آزمایشگاه‌های مرجع و صدور گواهی کیفیت مطابق با استانداردهای بین‌المللی ضروری است تا محصول ایرانی در میز مذاکره از قابلیت اتکا برخوردار شود و امکان عقد قراردادهای بلندمدت فراهم آید. چهارم؛ توسعه خدمات مالی صادراتی، پوشش‌های بیمه‌ای و بهبود سازوکارهای لجستیکی نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش هزینه‌ها و ریسک‌های تجاری خواهد داشت.

ریسک‌ها و پیش‌شرط‌های موفقیت
اجرای این راهبرد بدون تعهد جدی به استانداردهای زیست‌محیطی و معیارهای ESG ناقص خواهد بود و بازارهای هدف در برابر محصولاتی که شواهد مدیریت محیط‌زیستی قابل‌قبول ندارند، مقاوم خواهند بود؛ بنابراین هم‌راستایی سیاست‌های محیط‌زیستی با برنامه‌های توسعه صنعتی یک الزام است. ضعف هماهنگی میان نهادهای دولتی، کندی در صدور مجوزها و نااطمینانی مقرراتی می‌تواند جذب سرمایه و انتقال فناوری را کند سازد و پنجره فرصت را کوتاه کند.

تضمین ثبات تنظیم‌گری و شفافیت در چارچوب‌های مالیاتی و تعرفه‌ای پیش‌شرط ورود موفق به مرحله پردازش است. بخش‌خصوصی باید نقش پیشرو در تعریف پروژه‌های عملیاتی و مدل‌های شراکتی ایفا و توان مدیریتی و شرکتی را تقویت کند تا ظرفیت‌های جدید با راندمان و استانداردهای لازم بهره‌برداری شوند.

دولت نیز باید با طراحی بسته‌های تشویقی هدفمند، تسریع در صدور مجوزها و تضمین زیرساخت‌های کلیدی، محیطی پیش‌بینی‌پذیر برای سرمایه‌گذاری فراهم آورد. دیپلماسی تجاری فعال نیز در باز کردن مسیرهای صادراتی جدید و تضمین قراردادهای بلندمدت با بازیگران معتبر بین‌المللی اهمیت دارد.

نوسانات عرضه جهانی مس در ۲۰۲۵ تهدیدی همزمان و فرصت‌آفرین است. بازیگران ملی که سریعا به سمت ارتقای فرآوری، تضمین کیفیت و ایجاد ثبات زیرساختی حرکت کنند، می‌توانند از این پنجره برای تثبیت سهمی بزرگ‌تر از ارزش جهانی بهره‌برداری کنند.

راهبردی منسجم و زمان‌بندی ‌شده که ترکیب سرمایه‌گذاری عمومی و خصوصی، دیپلماسی تجاری و بهبود استانداردها را دربر گیرد، کلید تبدیل مزیت معدنی به منافع اقتصادی پایدار است.
منبع: روزنامه جهان صنعت