بهروز برنا، معاون پیشین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، در گفت‌وگو با "بیرونیت" چگونگی کشف و توسعه معادن طلا در ایران را روایت کرده است.

به گفته برنا، پیش از انقلاب، بخش عمده فعالیت‌های اکتشافی ایران در دست خارجی‌ها بود بطوریکه قسمت مرکزی کشور را روس‌ها، بخش‌هایی را فرانسوی‌ها و حوزه استخراج مس را آمریکایی‌ها و یوگسلاوها در اختیار داشتند.

او افزود: پس از انقلاب و خروج متخصصان خارجی، در دهه ۶۰ اندیشه‌ای شکل گرفت تا از توان مهندسان ایرانی برای انجام اکتشافات استفاده شود. طرح‌های موضوعی اکتشاف، از جمله در حوزه طلا، در همین دوره آغاز شد. در آن دوران، تنها معدن شناخته‌شده طلا در کشور موته بود. به گفته برنا، این معدن بعدها با همکاری شرکت استرالیایی، وارد فاز پایلوت شد و سالانه بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم طلا تولید می‌کرد. با این حال، سازمان زمین‌شناسی کشور با درک موقعیت استراتژیک ایران در کمربند آلپ–هیمالیا و زون سنندج–سیرجان، اکتشافات گسترده‌ای را در حوزه طلا آغاز کرد و توانست بیش از ۱۰۹ اندیس و کانسار طلادار را شناسایی کند.

برنا در ادامه به سابقه تاریخی شناخت طلا در ایران اشاره کرد: نیاکان ما از طلا به‌خوبی آگاه بودند. قوم شیز در محدوده تکاب کنونی به‌دلیل وجود طلا در منطقه زرشوران شکل گرفت. نام‌هایی چون کوه زر، زرشوران، زرین، زر‌کوه، زرمهر و رودهایی مانند قزل‌اوزن، زرینه‌رود و سیمینه‌رود همگی بازتاب شناخت تاریخی ایرانیان از این فلز گران‌بهاست.

برنا گفت: در دهه‌های اخیر، سازمان زمین‌شناسی با عزم جدی وارد موضوع طلا شد و من نیز به عنوان مجری فنی و کارشناس، در اجرای پروژه‌های اکتشافی نقش داشتم. در نتیجه، موفق شدیم ۱۴ زون طلادار را در کشور شناسایی کنیم.

او با اشاره به جایگاه جهانی طلا افزود: در طول تاریخ بشر حدود ۱۷۴ هزار تن طلا استخراج شده است. در سال ۲۰۱۸ بیش از ۳۲۶۰ تن طلا در جهان تولید شد و ۱۲۱ کشور در این زمینه فعال بودند. ایران به‌عنوان کشوری با یک درصد مساحت کره زمین و مصرف بالای طلا، باید حداقل سالانه ۳۲ تن طلا تولید کند تا با متوسط جهانی هم‌سطح شود.

برنا با اشاره به عقب‌ماندگی تاریخی ایران در حوزه اکتشاف طلا گفت: در زمانی که ما سالانه تنها ۱۰۰ تا ۳۰۰ کیلو طلا در موته تولید می‌کردیم، ترک‌ها با نگاه حسرت به ما می‌نگریستند. اما آن‌ها با استفاده از همان زون‌های مشترک سنندج–سیرجان و ارومیه–دختر، ۵۱ کانسار کشف کردند و ذخایر خود را به ۹۷۴ تن رساندند. تولید طلای ترکیه در سال ۲۰۱۹ به ۲۴.۹ تن رسید؛ یعنی از ما پیش افتادند.

به گفته معاون پیشین سازمان زمین‌شناسی، نتایج اکتشافات اخیر بسیار قابل‌توجه بوده است: بیش از هزار محدوده امیدبخش طلا شناسایی شد که از میان آن‌ها حدود ۲۰۰ محدوده وارد فاز اکتشاف عمومی شد. تاکنون در ۲۱ استان کشور آثار طلا به شکل اندیس، کانسار یا معدن شناسایی شده است.

برنا افزود: بر اساس آمار سال ۱۳۹۷، ذخایر قطعی طلای ایران بیش از ۲۵۰ تن برآورد می‌شود. در حال حاضر، کشور ۳۲ معدن طلا دارد که از این میان ۲۱ معدن فعال، ۹ معدن غیرفعال و ۲ معدن در حال تجهیز هستند. تولید طلا در کشور به حدود ۱۰ تن در سال رسیده اما هنوز با هدف ۳۲ تن فاصله زیادی دارد.

برنا با تأکید بر اهمیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی گفت: طلا سودآوری بالایی دارد و بخش خصوصی در این حوزه فعال و موفق عمل کرده است. در ایران شش تیپ اصلی کانی‌سازی طلا شناسایی شده و باید روی آن‌ها کار بیشتری انجام شود.

او افزود: ایران اکنون ششمین مصرف‌کننده طلا در جهان است و در رتبه چهل‌وسوم تولید قرار دارد. استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سیستان‌وبلوچستان و اصفهان از مناطق طلایی کشورند و بسیاری از ذخایر جدید نیز در انتظار اخذ گواهی کشف هستند.

برنا تصریح کرد: امروز اکتشاف طلا هم در سازمان زمین‌شناسی و هم در شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در اولویت است. ایمیدرو به‌عنوان بازوی توسعه‌ای کشور، جدی‌تر وارد این عرصه شده و نتایج درخشانی به دست آمده است.

او از افتتاح کارخانه هیرد در خراسان جنوبی به‌عنوان یکی از پروژه های شرکت تهیه و تولید یاد کرد و گفت: این کارخانه از ذخایر کشف‌شده توسط سازمان زمین‌شناسی بهره‌برداری خواهد کرد. اکنون ۲۱ استان کشور عملاً به استان‌های طلایی تبدیل شده‌اند.

برنا با اشاره به نقش متخصصان ایرانی در شکل‌گیری نهضت طلای ایران گفت: دپارتمان طلا در سازمان زمین‌شناسی به‌صورت تخصصی ایجاد شد و کارشناسان برجسته‌ای در حوزه فرآوری، اکتشاف و بهره‌برداری در آن فعالیت می‌کنند.

او از چهره‌هایی همچون دکتر مؤمن‌زاده، مهندس ندیم در زرشوران، مهندس شمسا در کردستان و مهندس زیارت‌نیا در کوه زر یاد کرد و افزود: در پروژه‌های زرشوران، کردستان و سقز بیش از ۱۷.۵ تن ذخایر جدید به گواهی کشف رسیده است. طلایی کردن کردستان که منطقه‌ای مین‌خیز و جنگ‌زده بود، نقطه عطفی در تاریخ اکتشافات ایران محسوب می‌شود.

به گفته برنا، ایران امروز در مسیر تثبیت جایگاه خود در میان کشورهای طلادار قرار گرفته است و با تداوم سیاست‌های اکتشافی، حمایت از بخش خصوصی، توسعه صنایع فرآوری و تقویت نهادهای تخصصی، می‌توان امیدوار بود ایران در دهه آینده به یکی از بازیگران اصلی تولید طلا در منطقه تبدیل شود.