بر اساس آخرین داده‌های اکتشافی، تاکنون در مرکز ایران بیش از ۱۰ نوع از عناصر نادر خاکی در محدوده‌ای به وسعت حدود ۷ هزار کیلومتر مربع شناسایی شده است. به گفته کارشناسان، این محدوده یکی از امیدبخش‌ترین مناطق معدنی کشور محسوب می‌شود. همچنین در استان‌های شمال‌غرب و شمال‌شرق ایران، از جمله منطقه کجال در اردبیل، شواهدی از وجود اپاتیت، زیرکون و پیریت مشاهده شده که می‌تواند نشانه‌ای از حضور عناصر نادر خاکی باشد.

دستاورد فناورانه ایران در جداسازی عناصر

ایران در اوایل سالجاری موفق شد برای نخستین بار، یک پایلوت کاملاً بومی‌سازی‌شده برای تولید عناصر نادر خاکی را در شهرک صنعتی عباس‌آباد راه‌اندازی کند. این مرکز توانایی استخراج و جداسازی هر ۱۷ عنصر نادر خاکی را با خلوص بالا دارد. مقامات صنعتی این اقدام را دستاوردی بزرگ برای کشور دانسته و آن را نشانه توان مهندسی و علمی ایران در حوزه معدن و صنایع پیشرفته معرفی کرده‌اند.

اهمیت اقتصادی و ژئوپلیتیک

افزایش روزافزون تقاضای جهانی برای فناوری‌های سبز و صنایع نظامی، بازار عناصر نادر خاکی را به عرصه‌ای رقابتی تبدیل کرده است. چین در حال حاضر بازیگر اصلی این بازار است، اما ایران با در اختیار داشتن ذخایر قابل‌توجه و دانش بومی جداسازی، می‌تواند در آینده جایگاهی تعیین‌کننده در زنجیره تأمین جهانی به دست آورد.

چالش‌های توسعه

با وجود این ظرفیت‌ها، مسیر توسعه این بخش با چالش‌هایی همراه است. تحریم‌های بین‌المللی، کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و محدودیت‌های دسترسی به بازار جهانی، از مهم‌ترین موانع پیش‌روی تبدیل ایران به بازیگر اصلی این حوزه هستند. کارشناسان تأکید می‌کنند برای بهره‌برداری کامل از این منابع، علاوه بر تقویت زیرساخت‌های صنعتی، ایجاد مسیرهای تجاری پایدار و همکاری‌های بین‌المللی نیز ضروری است.

ایران در آستانه ورود به باشگاه کشورهای دارای فناوری تولید عناصر نادر خاکی قرار گرفته است. کشف ذخایر جدید و راه‌اندازی پایلوت بومی جداسازی، چشم‌اندازی روشن را ترسیم می‌کند. در صورتی که موانع اقتصادی و بین المللی کاهش یابد، این منابع می‌توانند به موتور تازه‌ای برای رشد اقتصادی کشور و ارتقای جایگاه ژئوپلیتیک ایران در بازار جهانی تبدیل شوند.