براساس آمارها، رشد تولید برق در کشور کمتر از نیم‌درصد بوده در حالی که مصرف برق سالانه بیش از ۷‌درصد افزایش یافته است! این ناترازی شدید، نه‌تنها منجر به افزایش قطعی‌های برق شده، بلکه تداوم آن زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی را نیز به خطر انداخته است. تاجایی که می‌توان گفت امروز شرایط به مرزی رسیده که دیگر سرمایه‌گذاری برای فعالان اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نبوده و خواهان خروج هرچه زودتر سرمایه از کشور هستند.

معادن کشور از جمله بخش‌هایی هستند که به شدت از ناپایداری تامین برق آسیب دیده‌اند. قطعی‌های مکرر برق باعث اختلال در استخراج، تولید و صادرات بخش معدن کشور شده است؛ مساله‌ای که جای تامل دارد و نشان می‌دهد که باید طرحی نو دراندازیم.

موضوع این است که ضرر و خسارتی که در شرایط فعلی از کمبود برق می‌کشیم، مساله‌ای نیست که مربوط به امسال یا سال قبل باشد، بلکه حداقل مربوط به کم‌کاری‌های ۱۰ سال گذشته است و حالا آثار آن دیده می‌شود. در این خصوص از سیاست‌های وزارت نیرو به شدت انتقاد می‌شود که از وظیفه اصلی خود دور مانده و اغلب به حاشیه رفته است. باتوجه به شرایط کنونی به نظر می‌رسد همین امروز باید با نگاهی متفاوت، آستین‌ها را بالا بزنیم چراکه در صورت عدم جبران کم‌کاری‌های گذشته روند تولید آینده‌ای تاریک را پیش رو خواهد داشت.

خروج سرمایه از کشور
در این خصوص عباس نیکزاد، کارشناس حوزه انرژی در پاسخ به این سوال که با توجه به قطعی‌های مکرر برق در کشور، این موضوع چه پیامدهایی برای صنایع و اقتصاد کشور داشته است، به «جهان‌صنعت» گفت: قطعی‌های مکرر برق نه‌تنها موجب کاهش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی شده، بلکه آثار اقتصادی بسیار گسترده‌ای نیز درپی داشته است. بسیاری از صنایع به‌ویژه آنهایی که به برق پایدار وابستگی بالایی دارند، دچار زیان‌های شدید و اختلال در روند تولید شده‌اند. این وضعیت در نهایت منجر به کاهش سرمایه‌گذاری و حتی خروج سرمایه از کشور شده است. در نهایت شاهد یک عدم اطمینان در کشور هستیم که باعث گسترش وضعیت رو به افول شده است.

او ادامه داد: طبق ماده۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، صنایع موظفند تا پایان برنامه هفتم توسعه، ۵‌درصد از برق مصرفی خود را از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کنند. این الزام باعث شده تا بسیاری از صنایع بدون داشتن تخصص در حوزه نیروگاهی، ناچار به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌هایی شوند که خارج از حوزه فعالیت آنهاست. در نتیجه، سرمایه در گردش آنها کاهش یافته و فشار مالی مضاعفی را متحمل شده‌اند. صنایعی هم که توان ورود به این عرصه را نداشته‌اند، باید نرخ برق بالاتری را پرداخت کنند، طوری که ناچار شده‌اند برق را از بازار آزاد خریداری کنند که هزینه‌های آنها را دوچندان کرده است و این وضعیت توان تاب‌آوری صنایع را کاهش داده است.

این کارشناس حوزه انرژی در این خصوص که وضعیت فعلی تولید و مصرف برق کشور چگونه است و چه تبعاتی دارد، گفت: براساس آمارهای رسمی، رشد تولید برق در کشور کمتر از نیم‌درصد بوده در حالی که مصرف برق سالانه بیش از ۷‌درصد افزایش یافته است. این ناترازی شدید، نه‌تنها منجر به افزایش قطعی‌های برق شده، بلکه تداوم آن می‌تواند زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی را به خطر بیندازد. در کنار این مهم، کاهش ذخایر آبی سدها نیز منجر به افت راندمان نیروگاه‌های برقابی شده و وضعیت تولید برق را پیچیده‌تر کرده است.

نیکزاد دراین‌باره که معادن در این شرایط چه آسیب‌هایی دیده‌اند، گفت: معادن کشور به شدت از ناپایداری تامین برق آسیب دیده‌اند. قطعی مکرر برق باعث اختلال در عملکرد تجهیزات کلیدی مانند پمپ‌ها، سیستم‌های تهویه و ماشین‌آلات شده و هزینه استخراج را افزایش داده است. این افزایش هزینه‌ها در نهایت باعث رشد قیمت مواد اولیه معدنی و اثرگذاری بر زنجیره تامین صنایع پایین‌دستی مانند فولاد، سیمان و ساختمان‌سازی شده است.

این کارشناس انرژی در این رابطه که راه‌حل پیشنهادی برای بهبود این وضعیت چیست، گفت: تمرکز بر تامین پایدار انرژی برای صنایع زیرساختی به‌ویژه معادن و صنایع مادر، از اهمیت بالایی برخوردار است. دولت باید با سیاستگذاری واقع‌بینانه، حمایت مالی و فنی از پروژه‌های تولید برق صنعتی (به‌ویژه تجدیدپذیرها) را گسترش دهد. همچنین بازنگری در نحوه اجرای ماده۱۶ و تعرفه‌گذاری منصفانه برق برای صنایع، می‌تواند بخشی از فشار موجود را کاهش دهد و مسیر سرمایه‌گذاری پایدار را هموار کند.

بی‌تدبیری‌های گذشته
مهرداد اکبریان، رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: از اینکه وزیر صمت در ارتباط با موضوع انرژی دغدغه‌مند است و در جلسات شرکت و از فعالان معدنی و صنایع دفاع کرده، بسیار تشکر می‌کنم ولی انتظار ما از محمد اتابک بیش از اینهاست.

او تاکید کرد: در شرایطی که اکثریت صنایع در خطر ضرردهی، خسارت ، تطعیلی و یا ورشکستگی هستند، وزیر بیشتر از این حرف‌ها باید تلاش کند. البته وظیفه او بسیار سنگین است و به حضور او در همه ارکان نیاز داریم. در این بین وزیر باید اجازه دهد که راه طبیعی حل مساله هموار شود، در

غیر این صورت شاید دیگر جبرانی برای رفع خسارت‌ها نداشته باشیم.

رییس انجمن تولیدکندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران با انتقاد از وزیر نیرو گفت: یکی از علل مشکلات امروزی انرژی در کشور شخص عباس علی‌آبادی است. زمانی که او در مپنا حضور داشت باید سرمایه‌گذاری‌های نیروگاهی را آغاز می‌کرد. اگر در گذشته سرمایه‌گذاری شایسته‌ای در مپنا صورت می‌گرفت، شاید امروزه آنقدرها هم کسری برق نداشتیم! البته مصرف هم صحیح نبوده است و نباید از این موضوع غافل شد. در این زمینه، منظور پرمصرف بودن مردم نیست و این موضوع بیشتر گمراه کردن ذهن جامعه است.

مردم در منزل هیچ کار غیرعادی‌ای انجام نمی‌دهند که بگوییم پرمصرف هستند. برای شاهد این مساله بهتر است که یک ایرانی را با فردی که در ژاپن زندگی می‌کند و تمام زندگی‌اش با برق می‌گذرد، مقایسه کنید. اگر این اعداد به درستی بررسی شوند، باید گفت که هنوز زندگی ما به این سمت نرفته که بخواهیم از برق استفاده کنیم! بنابراین وقتی از پرمصرفی صحبت می‌شود منظور این است که ما در مباحث غیررسمی عدم مدیریت مصرف داریم. در این زمینه به طور حتم مپنا را مقصر می‌دانم و باور دارم که به این راحتی کسری‌ها جبران نخواهد شد. البته درباره انرژی حرف‌های آرمانی هم زده می‌شود مثل اینکه از انرژی خورشیدی استفاده کنیم اما بهتر است بگویم که در بهترین شرایط تمامی سرمایه‌گذاری‌هایی که در زمینه انرژی تجدید‌پذیر انجام شود، بیشتر از ۵‌درصد نیاز کشور را تامین نخواهد کرد و تکلیف ۹۵‌درصد باقی مانده معلوم نیست!

اکبریان در پاسخ به این سوال که اگر انرژی خورشیدی چندان در کمک به حل مشکل برق یاری رسان نیست، مشکل کمبود برق را چطور باید حل کرد، گفت: اگر اراده برای حل مشکل برق در کشور به وقوع بپیوندد قطعا نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی هستیم.

همه موضوعات به این برمی‌گردد که آیا مشکل سیاست خارجی حل می‌شود؟ بدون این مهم ناترازی نه‌تنها برای سال ۱۴۰۴ بهتر نخواهد شد بلکه بدتر هم می‌شود. باور دارم که برای سرمایه‌گذاری در بخش تولید، هر فعال اقتصادی‌ای می‌خواهد کاری کند باید حمایت شود.

در این زمینه تمامی شرایط باید فراهم شود، در غیر این صورت راه به جایی نخواهد رسید اما گاهی مسوولان حرف‌هایی می‌زنند که خودشان می‌دانند که این حرف ناقص است! به طور مثال به معدنکار می‌گویند که نیروگاه احداث کند اما جالب اینکه سوخت آن تامین نمی‌شود. مساله این است که تا دیروز مشکل برق داشتیم ولی الان مشکل سوخت هم داریم! بنابراین می‌بینیم به کسی که سرمایه‌گذاری در بخش نیروگاه انجام داده و می‌خواهد کاری کند، سوخت نمی‌دهند! این اتفاقات باعث می‌شود که سرمایه‌گذار بخش خصوصی انگیزه کافی نداشته باشد. بنابراین مساله مهم ایجاد انگیزه برای تولیدکننده‌هاست.

رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران تاکید کرد: این در حالی است که گاهی فعال بخش خصوصی برای ساخت نیروگاه هزینه کرده اما به علت نبود پول نیروگاهش راکد مانده و جالب اینکه او را به همین خاطر جریمه هم می‌کنند!

او تاکید کرد: این اتفاق در هر کشوری بیفتد به عنوان طنز از آن یاد می‌کنند ولی اینجا موضوع واقعی و دراماتیک است! با همه اینها ما نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی هستیم و تاکید دارم شرکت‌هایی که وارد کشور می‌شوند باید نیروگاه‌های کلان تاسیس کنند.

البته مپنا قرار بوده این وظیفه را به عهده بگیرد و ‌ای‌ کاهش طی ۱۰سال گذشته به این موضوع می‌پرداخت. مساله این است که ضرر و خسارتی که از کمبود برق می‌کشیم، موضوعی نیست که مربوط به امسال باشد، بلکه حداقل مربوط به کم‌کاری‌های ۱۰سال قبل است و آثارش الان دیده می‌شود. همین امروز هم باید تلاش کنیم که مشکلات حل شود چراکه کم‌کاری امروز روی پنج سال آینده تاثیر می‌گذارد.

سایه سنگین خاموشی بر فولادسازان
براساس آمارها، تولید فولاد کشور در سه‌ماهه نخست امسال ۸/‌‌۴‌درصد کاهش یافته که نسبت به افت ۸/‌‌۱‌درصدی سال گذشته، نشان‌دهنده تشدید مشکلات برق‌رسانی به صنایع فولادی است. بیشترین کاهش مربوط به تولید مقاطع تخت فولادی با افت ۶/‌‌۸‌درصد بوده است آمار تولید کل زنجیره آهن و فولاد کشور در مجموع سه‌ماهه سال جاری نشان می‌دهد که کاهش ۸/‌‌۴‌درصدی تولید فولاد کشور در بهار امسال در حالی به ثبت رسیده که در مدت مشابه سال گذشته نرخ افت تولید فولاد ۸/‌‌۱ بوده است؛ این موضوع حاکی از تشدید محدودیت‌های برقی فولادسازان در سال جاری است.

محدودیت‌های برق، امسال از ۱۶فروردین بر فولادسازان تحمیل شد و از نیمه‌اردیبهشت‌ماه به ۹۰‌درصد رسید؛ در این شرایط عملا واحدهایی موفق به تولید حداقلی شدند که یا نیروگاه داشتند یا برق سبز خریداری کرده ‌بودند؛ در بین محصولات زنجیره فولاد، تنها آهن اسفنجی و کنسانتره سنگ‌آهن رشد تولید داشته‌ که آن هم اندک و بیشتر ناشی از ورود ظرفیت‌های جدید به مدار تولید بوده است.

طبق آمار، کنسانتره سنگ‌آهن و آهن‌اسفنجی به ترتیب با ۸/‌‌۲‌درصد و یک‌درصد رشد، توانسته‌اند آمار افزایش تولید را رقم بزنند؛ این در حالی است که در مقابل، بیشترین نرخ افت تولید به میزان ۶/‌‌۸‌درصد به تولید مقاطع تخت فولادی اختصاص یافته است.
همانطور که اشاره شد، تولید کنسانتره سنگ‌آهن بیشترین رشد تولید را نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته است؛ طی سه ماهه ابتدایی امسال، ۲۰‌میلیون و ۱۱۳‌هزار تن کنسانتره سنگ‌آهن تولید شده که نسبت به آمار تولید آن در مدت مشابه سال گذشته به میزان ۱۹‌میلیون و ۵۵۶‌هزار تن، رشد ۸/‌‌۲‌درصدی را نشان می‌دهد.

پس از آن طی این مدت، قریب به ۵/‌‌۱۱‌میلیون تن (۱۱‌میلیون و ۴۷۷‌هزار تن) آهن اسفنجی تولید شده که یک‌درصد بیش از ۱۱‌میلیون و ۳۶۲‌هزار تن تولید شده در مدت سه‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳ است. در بهار سال جاری ۱۶‌میلیون و ۹۴۰‌هزار تن گندله سنگ‌آهن تولید شده که نسبت به ۱۸‌میلیون و ۴۸۵‌هزار تن تولیدی در بهار سال گذشته، ۴/‌‌۸‌درصد کمتر است.

در سه‌ماهه نخست امسال، به ترتیب ۲‌میلیون و ۴۶۲‌هزار تن مقاطع تخت فولادی و ۳میلیون و ۱۶۶‌هزار تن مقاطع طویل فولادی تولید شده که در مقایسه با ۲‌میلیون و ۶۹۲‌هزار تن مقاطع تخت و سه‌میلیون و ۴۲۷‌هزار تن مقاطع طویل تولید شده در سه ماهه نخست سال گذشته، تولید مقاطع تخت ۶/‌‌۸‌درصد و تولید مقاطع طویل ۶/‌‌۷‌درصد افت کرده است. تولید محصولات فولادی از ۶میلیون و ۱۱۹‌هزار تن در سه‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳، به ۵‌میلیون و ۶۲۸‌هزار تن رسیده و بدین ترتیب ۸درصد افت تولید را رقم زده است. در نهایت تولید فولاد میانی از ابتدای سال جاری تا پایان خردادماه به میزان ۸میلیون و ۶۲۹‌هزار تن تولید شده که نسبت به ۹‌میلیون و ۶۵‌هزار تن تولید شده در مدت مشابه سال گذشته، افت ۸/‌‌۴‌درصدی را ثبت کرده است.
منبع: روزنامه جهان صنعت