گزارش فایننشال تایمز هشدار می‌دهد که پروژه عظیم اندونزی برای تبدیل شدن به ابرقدرت جهانی در صنعت نیکل، در آستانه شکست قرار دارد.
با وجود آنکه این کشور توانست از طریق ممنوعیت صادرات و جذب سرمایه‌گذاری، ظرف یک دهه سهم خود از بازار جهانی نیکل پالایش‌شده را از ۶ درصد به حدود ۶۶ درصد برساند؛ اما، حالا با سقوط قیمت جهانی نیکل، افزایش هزینه‌های داخلی تولید و کمبود عرضه سنگ نیکل در داخل، پالایشگاه‌های این کشور را به کاهش تولید، تعطیلی خطوط و اخراج کارگران واداشته است. در واقع، اندونزی به دام تناقض درون‌زای موفقیت افتاده: همان توسعه‌طلبی که مزیت رقابتی ایجاد کرد، حالا دچار کژکارکردی شده است.

دولت اندونزی با تمرکز بر ممنوعیت صادرات مواد خام، سعی کرد سیاستی توسعه‌گرا را پیاده کند. اما، بازار نیکل تابع دینامیک‌های جهانی تقاضا و قیمت است. ورود انبوه سرمایه‌گذاران به فرآوری منجر به افزایش رقابت درون‌ملی، رشد هزینه‌ها و کاهش سود شده است. این همان چیزی است که جیم لنون از مک‌کواری آن را “بیش‌ازحد گسترش‌یافتن “ اندونزی می‌نامد. به عبارت دیگر، اندونزی در طراحی بهینه ظرفیت و سیاست‌های نهادی خود به خطای تخصیص دچار شده است.

اگر روند کنونی ادامه یابد، می‌توان انتظار داشت که صنعت نیکل اندونزی وارد یک مرحله تسویه بازار شود. پالایشگاه‌های کوچک و کم‌بازده تعطیل خواهند‌شد، پروژه‌های نیمه‌کاره متوقف می‌شوند و برخی شرکت‌ها به واردات سنگ نیکل از فیلیپین روی خواهندآورد. فشار ناشی از کاهش قیمت جهانی، افزایش رقابت داخلی، نوسان تقاضای جهانی برای باتری‌های نیکلی و جایگزینی آنها با باتری‌های ارزان‌تر، همگی می‌تواند موجب شود که یک سیاست صنعتی که زمانی موفق به نظر می‌رسید، به شکست اقتصادی بیانجامد.
چرا ورق برگشت؟
سرمایه‌گذاری بزرگ اندونزی روی نیکل احتمال دارد که با شکست مواجه شود؛ زیرا، سقوط شدید قیمت‌ها و کمبود عرضه سنگ معدن، پالایشگاه‌ها را مجبور کرده است تا تولید خود را کاهش دهند و کارگران را اخراج کنند. این کشور که دارای بزرگ‌ترین ذخایر نیکل در جهان است، برای پاسخ‌گویی به افزایش شدید تقاضا برای این فلز که نقش حیاتی در تولید فولاد ضدزنگ و باتری خودروهای برقی دارد، سرمایه‌گذاری کلانی انجام داد؛ اما، افزایش عرضه‌ای که به دنبال این سرمایه‌گذاری به وجود آمد، باعث شد تا قیمت نیکل در بورس فلزات لندن به پایین‌ترین سطح در پنج سال گذشته برسد. موضوعی که نه‌تنها به رقبای جهانی آسیب زده است؛ بلکه، در ماه‌های اخیر خود اندونزی را نیز تحت فشار قرار داده است.

نیکل یکی از محرک‌های اصلی اقتصاد اندونزی است و نقش کلیدی در برنامه‌های رئیس‌جمهور پرابوو سوبیانتو برای افزایش رشد اقتصادی ایفا می‌کند. جاکارتا اعلام کرده که نیکل حدود ۱۰ درصد از صادرات سالانه این کشور را تشکیل می‌دهد که معادل بیش از ۳۰ میلیارد دلار است و این صنعت ده‌ها هزار نفر را به کار گرفته است. در همین راستا، جیم لنون، تحلیل‌گر موسسه مک‌کواری، بیان می‌کند که “کاری که اندونزی انجام داده این است که بیش ‌از حد گسترش یافته است. “ او تخمین زد اندونزی علاوه بر ۲.۲ میلیون تن نیکلی که سال گذشته تولید کرده است، ۱.۵ میلیون تن دیگر نیز در خطوط تولید خود دارد. بر اساس گزارش فایننشال تایمز، اندونزی به سرعت توانست موقعیت مسلطی در بازار فرآوری نیکل به دست آورد و اکنون در حدود دوسوم عرضه جهانی نیکل پالایش‌شده را در اختیار دارد؛ این در حالی است که ده سال پیش، این سهم تنها ۶ درصد بود. این رشد به‌طور عمده به دلیل اقدام رئیس‌جمهور پیشین، جوکو ویدودو، در ممنوع کردن صادرات سنگ نیکل در سال ۲۰۲۰ بود که باعث شد شرکت‌ها به تاسیس کارخانه‌های فرآوری در داخل کشور روی بیاورند.

اما اکنون اندونزی نمی‌تواند همگام با تقاضای فزاینده پالایشگاه‌های جدید برای سنگ نیکل پیش برود. در حالی که تولید کل نیکل پالایش‌شده اندونزی همچنان در حال افزایش است و انتظار می‌رود جاکارتا تا پایان این دهه، سه‌چهارم عرضه جهانی را کنترل کند؛ اما، برخی از تولیدکنندگان، پالایشگاه‌ها را تعطیل کرده یا تولید را کاهش داده‌اند. مطابق گزارش فایننشال تایمز، یکی از مقامات دولتی در همین راستا ادعا کرده است که “عرضه ما از معادن اکنون نسبت به تقاضای پالایشگاه‌ها و کارخانه‌های فرآوری بسیار ناتوان شده است. “ او همچنین هشدار داد شرکت‌های بیشتری در خطر کاهش تولید یا تعطیلی کامل هستند و بیان کرد که “در نهایت، پالایشگاه‌ها با نوعی انتخاب طبیعی مواجه خواهند‌شد. “

ماحصل عدم توازن نامبارک
به دنبال این مساله، تولید نیکل برای بازار فولاد ضدزنگ تحت تاثیر قرار گرفته است. بخش عمده‌ای از نیکل پالایش‌شده برای تولید فولاد ضدزنگ به کار می‌رود و برخی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد جهان، از جمله گروه تسینگ‌شان چین، در ماه‌های اخیر تولید خود را کاهش داده‌اند. این گزارش از فایننشال تامیز ادعا می‌کند که به گفته منابع آگاه، تسینگ‌شان دیگر با تمام ظرفیت تولید خود در پارک صنعتی مورووالی اندونزی، بزرگ‌ترین مرکز نیکل جهان در جزیره سولاوسی، فعالیت نمی‌کند. همچنین، آنها گفتند که شرکت‌های آلیاژ نیکل هوادی و وانشیانگ نیکل اندونزی نیز برخی از خطوط تولید را تعطیل کرده‌اند.

به گفته انجمن معدن‌کاران نیکل اندونزی (APNI)، این کشور ۴۹ پالایشگاه نوع RKEF (کوره الکتریکی دوار) دارد که سنگ نیکل را به ماده خام فولاد تبدیل می‌کنند و پنج تاسیسات HPAL (فرآوری اسیدی با فشار بالا) که سنگ نیکل کم‌عیار را به نیکل قابل استفاده در باتری تبدیل می‌کنند. طبق اعلام این انجمن، ۳۵ پالایشگاه RKEF و ۳ تاسیسات HPAL دیگر در حال ساخت هستند و مجوز احداث ۵۵ پالایشگاه دیگر نیز صادر شده است.

حال در این میان، مطابق این گزارش، رقابت برای تامین سنگ معدن باعث افزایش قیمت داخلی نیکل خام در اندونزی شده، که در نتیجه هزینه‌های تولید بالا رفته و حاشیه سود پالایشگاه‌ها کاهش یافته است. همچنین دولت اندونزی به تازگی نرخ حق امتیاز تولید فلزات را نیز افزایش داده تا درآمد بیشتری کسب کند که این مساله فشار بیشتری بر تولیدکنندگان وارد کرده است. مضاف بر این، شرایط آب‌وهوایی نیز از طریق بارندگی شدید در جزیره نیکل‌خیز سولاوسی نیز در سال جاری بر عرضه سنگ نیکل تاثیر گذاشته است. به گفته میدی کاترین لنگکی، دبیرکل انجمن معدن‌کاران نیکل اندونزی، بسیاری از پالایشگاه‌های RKEF دیگر سودآور نیستند. او گفت اگر فشار قیمت و کمبود سنگ ادامه یابد، پالایشگاه‌های کوچک تعطیل خواهند‌شد. علاوه بر این، یکی از مدیران ارشد این صنعت هشدار داد که تا ۴۰۰ هزار تن از خط تولید نیکل ممکن است در معرض تعطیلی قرار گیرد. در کنار این مساله، خطر دیگر کاهش تقاضای جهانی برای باتری خودروهای برقی است. رشد فروش این خودروها در سطح جهانی کند شده و باتری‌های نیکلی در حال از دست دادن سهم بازار به نفع باتری‌های ارزان‌تر لیتیوم آهن فسفات هستند.

اندونزی چگونه از بحران فرار می‌کند؟
انجمن معدن‌کاران نیکل اندونزی و دیگر فعالان صنعت از دولت خواسته‌اند که از صدور مجوز برای سرمایه‌گذاری‌های جدید نیکل خودداری کند تا منابع فعلی برای بازیگران موجود حفظ شود. به گفته لنون، انجمن معدن‌کاران نیکل اندونزی و دیگر منابع صنعتی، احتمال دارد که برخی شرکت‌ها ناچار شوند تا مواد خام مورد نیاز خود را از فیلیپین وارد کنند؛ کشوری که اندونزی سال گذشته حدود ۱۰ میلیون تن سنگ نیکل از آن وارد کرده است. همچنین، آنطور که فایننشال تایمز در این گزارش ادعا می‌کند، برخی شرکت‌های فرآوری تلاش می‌کنند برای تامین مواد اولیه پروژه‌های فعلی و آینده خود مجوز استخراج معدن بگیرند.

با وجود تمام این مسائل، وزارت انرژی و منابع معدنی اندونزی به درخواست‌ها برای اظهارنظر درباره کاهش تولید پاسخی نداد. همچنین، شرکت تسینگ‌شان و سایر شرکت‌ها نیز به این درخواست‌ها واکنشی نشان ندادند. با این حال، ‌تری وینارنو، یکی از مقامات وزارتخانه، در گفت‌وگو با رسانه‌های محلی گفت که گزارش‌ها درباره کاهش تولید تسینگ‌شان نگران‌کننده نیست و بر تلاش‌های دولت برای تقویت زنجیره پایین‌دستی نیکل تاثیری نخواهد‌گذاشت. اما، این اظهارات تولیدکنندگان نیکل را آرام نکرد.

همانطور که به گزارش فایننشال تایمز، یکی از مقامات یک شرکت فرآوری نیکل که نخواست نامش فاش شود، بیان داشت که چطور می‌شود، سرمایه‌گذاری‌های عظیم انجام داد. اما، بدون اینکه تامین مواد اولیه تضمین شده باشد؟ در این شرایط، چطور می‌توان دوام آورد؟
منبع: دنیای اقتصاد