متاسفانه در معدن سنگ این شهرستان بیش از ۴۰۰هزار تن سنگ روی ۴راننده ماشین‌آلات معدنی آوار شده که بعد از اعزام ۱۴تیم امدادی از سه استان جسد دونفر آنها تاکنون کشف و از زیر آوار خارج شده است. همچنین در خبرها آمده که صاحب معدن شازند بازداشت شده است.

دادستان عمومی و انقلاب شازند در ادامه گفته که از شهرستان‌های اطراف درخواست کمک شده تا به آواربرداری کمک و از ظرفیت نیروها و امکانات معادن اطراف برای آواربرداری و پیدا کردن افراد مفقودی بهره‌گیری شود اما در رابطه با دلایل این فاجعه برخی باور دارند که دلیل این اتفاق با توجه به عملیات انفجار اخیر در محدوده معدن احتمالا به خاطر اصولی نبودن انفجارها و بارش‌های شب قبل از آن بوده است. درواقع بر اثر فعالیت در جمع‌آوری سنگ از سوی ماشین‌ها بر اثر ترک‌های روز قبل‌تر معدن ریزش کرده است.
به باور کارشناسان، هرچند این حادثه ممکن است دلایل متعددی داشته باشد که به‌زودی مشخص خواهد شد اما مساله مهم این است که معدنکاری ما ضعف زیادی دارد و بسترها مناسب نیستند. این در حالی است که وقتی معدنی راه می‌افتد باید اطلاعات اکتشافی آن کامل باشد و بتوانیم معدن را به‌طور کامل شناخته و برای آن به‌راحتی برنامه‌ریزی کرد. اما وقتی در مبنا مشکل داریم و اکتشاف، طراحی معدن و… ناقص هستند درنتیجه بحث ناایمنی هم مطرح می‌شود و در نهایت این جان کارگران است که در خطر می‌افتد.
متاسفانه خطای انسانی بزرگ‌ترین عامل در کشته شدن هموطنان‌مان اعلام می‌شود؛ موضوعی که با کمی دقت می‌تواند قابل جبران باشد. به باور کارشناسان وقتی بدون توجه به اصول و با حدس و گمان مساله مهمی چون اکتشاف پیش می‌رود باید هم شاهد چنین حوادثی بود.

مساله دیگری که کارشناسان از آن گله داشته و آن را عامل مهمی برای از دست دادن عده‌ای از هموطنان‌مان می‌دانند بحث هزینه‌هاست. در واقع گفته می‌شود هزینه‌های معدنکاری آنقدر زیاد است که معدنکار مواردی مثل ایمنی را نادیده گرفته یا به‌راحتی از آن گذر می‌کند.‌
برخی فعالان رشته معدن هم در شبکه‌های اجتماعی نوشته‌اند که این ریزش را باید در کتاب‌های مکانیک سنگ به عنوان عدم پایداری شیب آموزش داد. وقتی مطرح می‌شود که دیواره ۲۰متری خطرناک است ولی هیچ‌کس گوش نمی‌دهد، نتیجه‌اش هم این می‌شود. بنابراین بهتر است چنین مواردی در دانشگاه درس داده شود تا همه بیشتر دقت کنند.
اما در ادامه برخی کارشناسان حوزه معدن باور دارند که با توجه به تصاویر محل ریزش علت شکست گوه‌ای است که وجود ۴عامل موجب بروز شکست می‌شود که عبارتند از نخست، وجود دو صفحه ناپیوستگی دوم، دوصفحه ناپیوستگی به‌طور مورب در لبه و دامنه شیب گسترش یافته و همدیگر را قطع می‌کنند. سوم، خط حاصل از تقاطع دوصفحه در دامنه شیب ظاهر می‌شود. چهارم اینکه شیب خط حاصل از تقاطع دوصفحه ناپیوستگی از زاویه اصطکاک داخلی سنگ بیشتر و از زاویه شیب پله کمتر است.

ضعف‌های بسترسازی در ایران
یک کارشناس معدن در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» با بیان اینکه عوامل ریزش معدن باید به‌طور کامل و دقیق بررسی شود، گفت: این مساله عوامل متعددی دارد که باید به طور دقیق بررسی شود اما مساله مهم این است که معدنکاری ما ضعف زیادی دارد و بستر مناسبی ندارد. این در حالی است که وقتی معدنی راه می‌افتد باید اطلاعات اکتشافی آن کامل باشد و معدن را به‌طور کامل شناخته و بتوانیم به‌راحتی برایش برنامه‌ریزی کنیم؛ مساله‌ای که باعث می‌شود فضای ایمنی را برای پرسنل بتوانیم فراهم کنیم. او تاکید کرد: وقتی در مبنا مشکل داریم و اکتشاف، طراحی معدن و… ناقص هستند، در نتیجه بحث ناایمنی هم مطرح می‌شود.
مسعود فتوت با اشاره به عوامل مختلف خاطرنشان کرد: عوامل حاکمیتی، فنی، درون‌سازمانی و برون‌سازمانی را می‌شود در وقوع حوادث در نظر گرفت اما وقتی ضعف در بسترها وجود داشته باشد، باعث می‌شود معدنکاری در یک فضای ناایمن رشد کند.
او با اشاره به معدن حادثه‌خیزی معادن زغال در کشور گفت: زغال‌هایی که در زون البرز مثل شاهرود، دامغان و سوادکوه کار می‌کنند هر سال گزارش حادثه و فوتی داشته‌اند؛ موضوعی که نشان می‌دهد با توجه به اطلاعات اکتشافی ضعیف، طراحی نامناسب و ضریب ایمنی کم که برای معدنکاری در نظر گرفته‌اند، آمارها زیاد است اما وقتی اکتشاف و طراحی معدن اصولی باشد و ضرایب ایمنی را در نظر بگیریم یا همان فاکتور ایمنی را لحاظ کنیم شرایط برای فعالیت معدنی مهیاست که در فضای ایمن کار شود.

۹۹ درصد خطای انسانی مقصر است
این کارشناس معدن تاکید کرد: هرچند یک‌سری عوامل هستند که در یک حادثه دخیل‌اند که شامل خطای انسانی، ضعف تجهیزات و اشتباه محاسباتی و… است اما در ۹۹درصد موارد عامل مهم خطای انسانی است که پررنگ‌تر از بقیه موارد است. درواقع باید بپذیریم عدم رعایت اصول در اکتشاف معدن باعث بروز ضعف‌هایی در معدنکاری در کشور ما شده است. درحالی‌که اکتشاف پایه معدنکاری است اما با فرمالیته کردن شاهد عدم اکتشاف دقیق هستیم.
او با انتقاد از سطحی‌نگری‌ها گفت‌: باید عمق را بررسی کرده و بدانیم که در دنیا چه اتفاقاتی افتاده است اما بیشتر می‌بینیم که کسی به سمت عمق حرکت نمی‌کند.

هزینه گزاف معدنکاری در کشور
فتوت سپس با اشاره به وجود مشکلاتی در کشور و هزینه زیاد معدنکاری تصریح کرد: وقتی تلاطم نرخ ارز، کاهش سرمایه‌گذاری، قوانین دست‌وپاگیر در بخش معدن وجود دارد، درنتیجه هزینه‌ها افزایشی و معدنکاری دشوار می‌شود.
او با ذکر مثالی گفت: در سال گذشته نرخ حفاری دوبار دستخوش تغییر شده است. درواقع در یک بازه زمانی شاهد نوسانات قیمتی بوده‌ایم. به این صورت که به ازای هرمتر مغزه‌گیری از متری ۲میلیون و ۸۰۰‌میلیون تومان به ۴‌میلیون و ۲۰۰‌میلیون تومان رسیده است! موضوعی که به معدنکار فشار وارد می‌کند و باعث می‌شود از هزینه‌هایی مثل ایمنی کم کند.
این کارشناس معدن تاکید کرد: وقتی هزینه‌ها بالا می‌رود درنتیجه اطلاعات اکتشافی و طراحی معدن ناقص می‌شود و همه چیز روی حدس و گمان پیش می‌رود که در نتیجه شاهد چنین حوادثی خواهیم بود.

جزئیات ریزش معدن در محدوده جاده اراک-توره
در همین رابطه استاندار مرکزی گفت: روز یکشنبه یک معدن در منطقه جاده اراک-توره دچار ریزش شد که بلافاصله پس از این حادثه با تشکیل ستاد مدیریت بحران و اعزام تیم‌های عملیاتی، امداد و نجات آغاز شد.
فرزاد مخلص‌الائمه استاندار مرکزی در جریان حضور خود در صحنه گفت: مقارن ساعت ۱۰صبح روز یکشنبه براساس تلفن واصله به اداره کل بحران استانداری مرکزی خبر ریزش بخشی از معادن سنگ شهرستان شازند دریافت شد.
وی با اشاره به اینکه با وقوع این سانحه تیم‌های امدادی و مهندسی از همان ساعات اولیه حادثه در محل حضور یافتند، افزود: حجم ریزش معدن بسیار زیاد است و عملا کار تخلیه با روش‌های عادی وجود ندارد.استاندار مرکزی گفت: حدود چهارنفر با چهاروسیله مهندسی زیر این حجم از این آوار گرفتار شدند و عوامل امدادی و مهندسی در تلاش هستند تا به این افراد دسترسی پیدا کنند.
وی بیان کرد: به اندازه کافی ماشین‌آلات متعدد از سطح منطقه فراخوانده شدند و وزیر کشور در تماس تلفنی دستور را صادر کردند.
مخلص‌الائمه افزود: مجموعه دستگاه‌های اجرایی با محوریت فرمانداری شهرستان شازند مشغول عملیات امداد و نجات هستند و سگ‌های زنده‌یاب نیز کار ردیابی را انجام می‌دهند تا محل آواربرداری دقیقا مشخص شود.
وی افزود: بخشی از ریزش به دلیل شیب منفی ایجادشده این احتمال را می‌دهد که مجدداً ریزش کند، افزود: علت دقیق حادثه مشخص نیست اما براساس تحقیقات اولیه انفجار معدن صورت گرفته و به دلیل عدم ایمن‌سازی مناسب یا بارندگی شب قبل‌تر شرایط را تغییر داده است و بر اثر فعالیت امروز در جمع‌آوری سنگ بر اثر ترک‌های روز گذشته معدن ریزش کرده است.

منبع: روزنامه جهان صنعت