با توجه به اینکه تاکید می‌شود ذخایر فعلی سنگ‌آهن کشور کافی نبوده و تحقق افق ۱۴۰۴ مشکل‌آفرین است، در نتیجه در صورتی که تغییری در رویه‌ها ایجاد نکنیم تا 14سال آینده ذخایر رو به اتمام می‌رود.

اظهار شده که در حال حاضر واحدهای فرآوری سنگ‌آهن در ظرفیتی پایین‌تر از ظرفیت اسمی خود فعالیت می‌کنند و تولیدات معادن سنگ‌آهن برای تامین خوراک آنها کافی نیست.

در واقع سالانه حدود ۱۰۰میلیون تن سنگ‌آهن استخراج می‌شود، در حالی که صنایع فرآوری ظرفیت فرآوری ۱۶۰میلیون تن کانسنگ‌ آهن را دارند که با همین روند استخراج ذخایر فعلی بعد از ۲۰ تا ۲۵سال تمام می‌شود.
یک نگاه دیگر هم حکمفرماست که باور بر آن است که میزان ذخایر سنگ‌آهن موجود در کشور که حدود 5میلیارد تن برآورد می‌شود، جوابگوی نیاز تولیدکنندگان فولاد در کشور خواهد بود و بر این اساس دغدغه‌ای در راستای تامین پایدار خوراک مورد نیاز فولادسازان در آینده وجود ندارد.

به هر حال این موضوع از اهمیت سرمایه‌گذاری در حوزه اکتشافات ذخایر جدید سنگ‌آهن و به‌کارگیری تکنولوژی‌ و فناوری‌های روز در معادن کنونی سنگ‌آهن جهت اجرای حفاری در‌ عمق کم نمی‌کند؛ موضوعی که مستلزم توسعه سرمایه‌گذاری‌ها و مساعدت هرچه بیشتر سازمان‌های دولتی و فعالان بخش خصوصی است تا دست در دست یکدیگر در مسیر رشد اکتشافات و در ادامه استخراج و فرآوری سنگ‌آهن حرکت کنند و آینده روشنی را پیش پای صنعت فولاد کشور رقم بزنند.
ارزانی و کیفیت بالا از ویژگی‌های مهم معادن سنگ‌آهن کشور بوده اما مساله مهم این است که گویی برنامه مدونی برای اکتشاف ذخایر سنگ‌آهن تدوین نشده است، چراکه مدام شاهد تغییر سیاست‌ها در نیمه راه هستیم. در واقع با اینکه یکی از بخش‌هایی که به ‌طور موفقیت‌‌‌‌آمیز توانسته به هدف خود برسد، تولید سنگ‌آهن است و تاکیدها بر تولید و اکتشاف آن بوده اما مساله این است که دولت مدام مسیر خود را تغییر داده‌‌‌ است.

با توجه به اینکه نگاه مسوولان برای رسیدن به هدف تغییراتی داشته، این تغییرات می‌‌‌‌تواند سهم ما را از بازارهای جهانی عوض کند. این در حالی است که شرایط امروز اقتصادی ایران خاص بوده و باید با دیدی وسیع‌تر تصمیم‌گیری کرد.

اهمیت سنگ‌آهن
رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران درباره اهمیت سنگ‌آهن اظهار کرد: سنگ‌آهن یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین انواع سنگ‌های معدنی در جهان محسوب می‌شود که بیش از ۲۰درصد آن از آهن (Fe) تشکیل شده و پس از استخراج از معدن و فرآوری، به‌ عنوان ماده اولیه تولید فولاد در کارخانه‌های فولادسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در حال حاضر بیش از ۹۸درصد از سنگ‌آهن جهان در تولید فلز پراهمیت فولاد و به دنبال آن در صنایع مهمی مانند خودروسازی، ساختمان‌سازی، لوازم خانگی، زیرساخت و… کاربرد دارد.
مهرداد اکبریان درباره دیگر کاربردهای سنگ‌آهن تصریح کرد: از دیگر کاربردهای این ماده معدنی می‌توان به شست‌وشوی زغال‌سنگ، تولید بتن، سیمان و رنگ‌دانه اشاره کرد. در این میان، نمی‌توان از اهمیت تجارت سنگ‌آهن به عنوان عاملی اثرگذار در توسعه و پیشرفت اقتصادی جوامع مختلف غافل شد و بر همین اساس کشورهای بزرگ معدنی و فولادی جهان، برنامه‌ریزی‌ها و نگاه ویژه‌ای به صادرات و واردات این ماده معدنی داشته‌اند.
رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران خاطرنشان کرد: طبق آمار اعلام شده توسط موسسه بیگ مینت (Big Mint)، صادرات جهانی سنگ‌آهن (متشکل از سنگ، کنسانتره و گندله) در سه ماهه ابتدایی سال جاری میلادی به ۳۷۷میلیون و ۷۰۰هزار تن رسیده که این میزان با افزایش ۶درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل (۳۵۸میلیون تن) همراه بوده است.
او بیان کرد: پنج کشور استرالیا، برزیل، آفریقای جنوبی، هند و کانادا به ترتیب با صادرات ۲۰۳، ۸۴، ۱۶، ۱۵ و ۱۳میلیون تن در صدر برترین صادرکنندگان سنگ‌آهن جهان در این مدت قرار گرفته‌اند و کشورهای اوکراین، چین، ایران، پرو و هلند در رده‌های بعدی قرار دارند.

نکته قابل توجه در آمار مذکور، سهم 5میلیون و ۹۰۰هزار تنی چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد جهان از صادرات سنگ‌آهن و نیز سهم 5میلیون و ۸۰۰هزار تنی ایران در مقام دهمین فولادساز برتر جهان از صادرات این ماده معدنی بوده است.
او در پاسخ به این سوال که صادرات سنگ‌آهن تا چه اندازه می‌تواند در اقتصاد کشورها اثرگذار واقع شود، خاطرنشان کرد: همزمان با شیوع و گسترش ویروس کرونا در جهان طی سال ۲۰۱۹ میلادی، بسیاری از کارخانه‌های فولادی اعم از تولیدکنندگان کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی، شمش و محصولات نوردی به ناچار تولید خود را کاهش داد‌ه‌اند و صنعت فولاد در دنیا دستخوش نوعی پسرفت در آن بازه زمانی شد اما در ادامه با کاهش همه‌گیری این بیماری و از سر گرفته شدن طرح‌ها و پروژه‌های عظیم عمرانی و ساختمانی در کشورهای مطرحی همچون چین و هند، صنعت فولاد جان تازه‌ای به خود گرفت و میزان تقاضای این فلز پراهمیت رشد پیدا کرد.

به دنبال افزایش تقاضای فولاد در بازارهای جهانی، تجارت سنگ‌آهن به عنوان ماده اولیه اصلی تولید فولاد نیز با رشد قابل‌ توجهی همراه شد و فولادسازان بزرگ دنیا همچون چین و ایالات متحده آمریکا، ذهنیت خود را روی این مهم و تولید هرچه بیشتر محصولات فولادی با ارزش‌افزوده بالا و در ادامه صادرات این محصولات به بازارهای بین‌المللی متمرکز کردند.

البته تجربه نشان داده است که بازار جهانی سنگ‌آهن و فولاد همواره در تلاطم و نوسان قرار داشته و اگرچه در سه ماهه ابتدایی سال جاری میلادی، صادرات سنگ‌آهن با افزایش ۶درصدی و تولید فولاد خام با رشد 5/0درصدی همراه شده است اما شرایط کنونی حاکم در بازارهای جهانی پایدار نیست و بی‌شک این روند صعودی دچار تغییرات بسیاری در ماه‌های پیش رو خواهد شد.

شرایط بازار سنگ‌آهن در ایران
رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران به شرایط بازار سنگ‌آهن در ایران اشاره کرد و گفت: شرایط ما کاملا متفاوت از بازارهای خارجی بوده و میزان صادرات سنگ‌آهن کشور (بدون احتساب کنسانتره و گندله)، به حدود یک میلیون و ۱۰۰هزار تن در سال می‌رسد که بخشی از آن، صادرات سنگ‌آهن هماتیت کم‌عیار به کشور عراق به منظور استفاده در کارخانه‌های سیمان‌سازی و بخش دیگر، صادرات سنگ‌آهن هماتیت با عیار ۵۰ تا ۶۰درصد به کشور چین به منظور استفاده در واحدهای فولادسازی است.
او تاکید کرد: در واقع بازار سنگ‌آهن در کشور ما، برگرفته از میزان عرضه و تقاضا در داخل است و می‌توان گفت تاثیر چندانی از وضعیت عرضه و تقاضای این ماده معدنی در بازارهای جهانی نمی‌پذیرد.

از طرفی به جرات می‌توان گفت میزان ذخایر سنگ‌آهن موجود در کشور که حدود 5میلیارد تن برآورد می‌شود، جوابگوی نیاز تولیدکنندگان فولاد در کشور خواهد بود و بر این اساس دغدغه‌ای در راستای تامین پایدار خوراک مورد نیاز فولادسازان در آینده وجود ندارد؛ البته در این میان نباید از اهمیت سرمایه‌گذاری در حوزه اکتشافات ذخایر جدید سنگ‌آهن و به‌کارگیری تکنولوژی‌ و فناوری‌های روز در معادن کنونی سنگ‌آهن جهت اجرای حفاری در‌ عمق غافل شد که این مساله نیز مستلزم توسعه سرمایه‌گذاری‌ها و مساعدت هرچه بیشتر سازمان‌های دولتی و فعالان بخش خصوصی است تا دست در دست یکدیگر در مسیر رشد اکتشافات و در ادامه استخراج و فرآوری سنگ‌آهن حرکت کنند و آینده روشنی را پیش پای صنعت فولاد کشور رقم بزنند.

سالانه ۱۰۰ میلیون تن سنگ‌آهن در کشور استخراج می‌شود
مدیرکل دفتر کانه‌آرایی و فرآوری مواد معدنی سازمان زمین‌شناسی گفت: سالانه حدود ۱۰۰میلیون تن سنگ‌آهن در کشور استخراج می‌شود، در حالی که ظرفیت فرآوری ۱۶۰میلیون تن کانسنگ ‌آهن داریم.
محسن محمدخانی گفت: در حال حاضر سرمایه‌گذاری در واحدهای فرآوری سنگ‌آهن بیش از نیاز فعلی صورت گرفته اما در تامین خوراک این واحدها دچار مشکل هستیم، بنابراین در صنعت آهن سرمایه‌گذاری باید روی اکتشاف ذخایر جدید متمرکز شود.
وی با بیان اینکه براساس اطلاعات موجود اکتشافی ذخایر سنگ‌آهن ایران حدود 5/3میلیارد تن است، اظهار کرد: ۱۰درصد این ذخایر را ذخایر هماتیتی تشکیل می‌دهند و در افق ۱۴۰۴ کشور قرار بود ظرفیت تولید فولاد به ۵۵میلیون تن برسد که در حال حاضر ۳۳میلیون تن آن محقق شده است.
مدیرکل دفتر کانه‌آرایی و فرآوری مواد معدنی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با تاکید بر اینکه در حال حاضر واحدهای فرآوری سنگ‌آهن در ظرفیتی پایین‌تر از ظرفیت اسمی خود فعالیت می‌کنند و تولیدات معادن سنگ‌آهن برای تامین خوراک آنها کافی نیست، گفت: سالانه حدود ۱۰۰میلیون تن سنگ‌آهن استخراج می‌شود، در حالی که صنایع فرآوری ظرفیت فرآوری ۱۶۰میلیون تن کانسنگ ‌آهن را دارند که با همین روند استخراج ذخایر فعلی بعد از ۲۰ تا ۲۵سال به اتمام خواهد رسید.
وی افزود: در صورتی که ظرفیت تولید برای تامین نیاز واحدهای فرآوری افزایش یابد و ضریب دسترسی واحدهای فرآوری به ماده معدنی را نیز در نظر بگیریم این زمان ۱۰ تا ۱۵سال خواهد بود، بنابراین نیازمند سرمایه‌گذاری در اکتشاف ذخایر جدید سنگ‌آهن هستیم.
محمدخانی با بیان اینکه صنعت مس نسبت به صنعت سنگ‌آهن متفاوت است، گفت: ایران با اطلاعات اکتشافی فعلی با داشتن حدود ۶درصد ذخایر مس دنیا، در این خصوص رتبه پنجم را به خود اختصاص داده ولی تولید مس سالانه در ایران حدود ۳۰۰هزار تن و حدود یک درصد مس تولیدی دنیا است که سرمایه‌گذاری در استخراج، فرآوری و استحصال این فلز ارزشمند ضروری است و براساس میزان ذخیره در کشور سهم تولید ما باید ۶ برابر شود.
وی با بیان اینکه معادن مس بزرگ در دنیا تیپ پورفیری هستند، گفت: یکی از پروژه‌های برنامه‌ریزی شده برای سال جاری پایش سامانه‌های مس پورفیری کشور از دیدگاه اکتشافی و فرآوری است و جمع‌آوری و تحلیل داده‌های، جغرافیایی، اکتشافی، کانی‌شناسی و متالورژی در ارتباط با این سامانه‌ها می‌تواند به مطالعات آتی اکتشافی و فرآوری جهت‌دهی کند.

منبع: روزنامه جهان صنعت