در حالی که ایران از نظر درصد تولید و ذخایر سنگ در مزیت نسبی قرار دارد و جزو کشورهای پرقدرت دنیا به حساب می‌آید اما در مقایسه با رقبا از جمله ترکیه عقب است. ما حدودا کمتر از یک درصد تبادلات جهانی را به خود اختصاص داده‌ایم اما ترکیه که بزرگ‌ترین رقیب ما است ۱۰برابر ما توانسته در بازار جهانی ورود کند؛ مسیری که در طول چندین سال شکل گرفته و با برنامه‌های استراتژیک این کشور به نتیجه رسیده است.

به این ترتیب در حالی که ترکیه موفق شده سهم بسیاری از کشورهای دیگر مثل ایتالیا، اسپانیا، پرتغال، یونان و… را به خود اختصاص دهد اما ایران حدودا کمتر از یک درصد تبادلات جهانی را به خود اختصاص داده است.
با اینکه کیفیت سنگ‌های ایرانی ایرادی ندارند و از نظر مشخصات فنی- مقاومتی، طرح و بافت بهتر از ترکیه هستند اما مشکل را باید در جای دیگری جست‌و‌جو کرد. کارشناسان باور دارند که در این خصوص بخش اصلی مشکل ما به بخش بازرگانی و مدیریت بازرگانی برمی‌گردد. در این بین می‌شود واحدهای تولیدی را به مرحله‌ای رساند که در حد قابل ‌قبولی بتوانند سنگ تولید و صادر کنند.
در این خصوص تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی سنگ در رابطه با وضعیت تولید سنگ به «جهان‌صنعت» گفت: براساس آمارهای جهانی میزان تولید و استخراج سنگ در دنیا حدود ۱۶۲میلیون تن بوده اما ظرفیتی که وزارت صمت برای ایران اعلام کرده چیزی حدود ۱۲میلیون تن است. به این ترتیب ما چیزی حدود ۵/۷درصد تولید دنیا را به خود اختصاص داده‌ایم. البته باید گفت مزیت نسبی ما روی سنگ‌های گروه آهکی بوده و به عبارتی در آنجا وضعیت ما بهتر است.

سیامک حاج سیدجوادی تاکید کرد: اگر در نظر بگیریم که از این ۱۲میلیون تن ۱۰میلیون تن به صورت سنگ ماربل باشد شاید بتوان گفت که ۱۰درصد سهم جهانی توسط ایران صورت می‌گیرد. به این ترتیب ما از نظر درصد تولید و ذخایر در مزیت نسبی قرار داریم و جزو کشورهای لیدر دنیا به حساب می‌آییم. در ادامه باید گفت که در گروه آهکی کشور ترکیه با ظرفیت ۱۳میلیون تن در رتبه اول تولید و ایران رتبه دوم قرار دارد.

وضعیت صادرات
تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی سنگ با اشاره به وضعیت مبادلات سنگ در سطح جهان گفت: حجم کل تبادلات جهانی سنگ حدود ۲۲ تا ۲۵میلیارد دلار بوده که در سال‌های مختلف تغییر کرده است. از این رقم ترکیه حدود ۳/۲میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است. در واقع این کشور توانسته نزدیک به ۱۰درصد تبادلات جهانی سنگ را سهم بازار خود کند.

البته باید بدانیم که این مساله در طول چندین سال شکل گرفته و با برنامه‌های استراتژیک این کشور به نتیجه رسیده است؛ مساله‌ای که باعث شده ترکیه موفق شود که سهم بسیاری از کشورهای دیگر مثل ایتالیا، اسپانیا، پرتغال، یونان و… را به خود اختصاص دهد.

او سپس به وضعیت صادرات ایران اشاره و بیان کرد: طبق تعرفه ۲۵۱۵ صادرات سنگ‌های گروه آهکی ایران عمدتا به صورت بلوک بوده و در این بین سنگ خام سهم خیلی کمی را به خود اختصاص داده است. حدود ۵۵۳هزار تا نیم میلیون تن در این عرصه صادرات داشته‌ایم و حداکثر تا ۱۰۰میلیون دلار صادرات سنگ بلوک داشته‌ایم. صادرات سنگ بریده نیز ۸۴۰هزار تن بوده است.

تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی سنگ ادامه داد: اگر هر تن سنگ فرآوری شده را ۱۸مترمربع در نظر بگیریم به عبارتی چیزی حدود ۱۵میلیون مترمربع هم صادرات سنگ بریده داشته‌ایم که با میانگین قیمت ۱۰دلار بوده است و در کل ۱۵۰میلیون دلار که جمع کل آن ۲۵۰میلیون دلار می‌شود. مساله مهم این است که این آمار یک‌دهم کشور ترکیه است. در حالی که ما حدودا کمتر از یک درصد تبادلات جهانی را به خود اختصاص داده‌ایم اما ترکیه که بزرگ‌ترین رقیب ما است توانسته ۱۰برابر ما در بازار جهانی ورود کند.

کشورهای مقصد صادرات سنگ ایران
حاج‌سیدجوادی در رابطه با کشورهای مقصد صادراتی ایران گفت: وقتی آمارهای صادرات را بررسی می‌کنیم ملاحظه می‌شود که ۵۵۰هزار تن (‌نیم میلیون تن‌) سنگ را عمدتا به سه کشور اصلی یعنی ۷۰درصد به چین، ۲۰درصد به هند و حدود ۴درصد به ترکیه صادر کرده‌ایم و به این ترتیب ۹۴درصد صادرات ما با تعرفه ۱۵۲۵ است.

از طرفی سنگ بریده با تعرفه ۶۸۰۲ حدود ۸۴۰هزار تن است که نزدیک ۵/۵۲درصد به عراق، ۱۵درصد ترکیه، ۵/۸درصد دوبی، ۵درصد کویت، ۳درصد ترکیه و ۱۷درصد به سایر کشورهاست. به این ترتیب عمده صادرات ما یعنی بیش از ۸۰درصد آن به کشورهای همسایه صورت می‌گیرد. ضمن اینکه از این میزان بیش از نصف صادرات ما به کشور عراق است.

این در حالی است که ترکیه به بیش از ۳۶ کشور دنیا سنگ صادر می‌کند. به خصوص در سنگ بریده با تعرفه ۶۸۰۲ و ۶۸۰۱ بازار هدف این کشور کشورهای اروپایی و آمریکا است.
او تاکید کرد: مارجین صادراتی ما با قیمت ۱۰دلار با میانگین ۶۸۰۲ نسبت به کل دنیا حدود ۲۷دلار است. به این ترتیب نزدیک به یک‌سوم قیمت صادراتی میانگین دنیا سنگ بریده صادر می‌کنیم. این در حالی است که وضعیت ترکیه ۵/۲ برابر ما است که دلیلش را باید در موارد مختلفی از جمله بازارهای هدف و… جست‌وجو کرد.

اختلاف میزان فروش
تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی سنگ در پاسخ به این سوال که اختلاف میزان قیمت فروش ما در بازارها به چه دلیل است به مواردی اشاره و تصریح کرد: نمی‌توان به کیفیت سنگ‌های ایران ایراد گرفت چراکه سنگ ایران از نظر کیفیت، مشخصات فنی- مقاومتی، طرح و بافت بسیار بیشتر و بهتر از ترکیه است.

سنگ‌هایی داریم که ترکیه قابلیت رقابت با آنها را به هیچ عنوان ندارد. به عنوان مثال تراورتن‌های رنگی و سیلور و تیتانیوم و سفید و مرمر‌های ایران، مرمریت‌های خاص ایران و برخی از گرانیت‌های ایران مانند سبزهای کاهویی و جنگلی و آب رنگی و دانه اناری بیرجند و… از جمله آنها هستند.
حاج‌سیدجوادی سپس به بازارهای هدف ترکیه اشاره و بیان کرد: بخش عمده‌ای از بازار صادرات سنگ‌های بریده ترکیه در بازارهای هدف اروپایی و آمریکایی هستند که ما در آنها اصلا وارد نشده‌ایم و فعال نیستیم. مساله این است که اگر ما در این بازارها وارد شویم مورد تایید قرار نمی‌گیریم و باید وضعیت سنگ‌ها مورد تجدید نظر قرار گیرد. در این خصوص بخش اصلی مشکل ما بخش بازرگانی و مدیریت بازرگانی است.

در این بین می‌شود واحدهای تولیدی را به مرحله‌ای رساند که در حد قابل قبولی بتوانند سنگ تولید و صادر کنند. این موضوع ارزش‌افزوده بیشتر از ۱۰ تا ۲۰دلار ایجاد می‌کند.

مشکلات توسعه صادرات سنگ در کشور
تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی سنگ با اشاره به مشکلات متعددی که سر راه صادرات وجود دارد، اظهار کرد: بخشی از این مسائل مربوط به تحریم‌ها، بخشی عدم آموزش و نداشتن نیروی متخصص بازرگانی در واحدها و بنگاه‌های فعال صنعتی سنگی در کشور است و بخشی هم به عادت‌های سنتی برمی‌گردد، به این صورت که کارخانه‌دار ایرانی به دنبال صادرات ۸۴۰هزار تن متر سنگ و بازاریابی آن نبوده است. آنها عملا توسط واسطه‌های مرزی در کارخانه خریداری شده و با همان قیمت در بازار داخلی فروخته شده‌اند.

او با تاکید بر اینکه باید نقاط ضعف و قوت را شناسایی کنیم، ادامه داد: مهم‌ترین کلید برای اینکه بتوانیم جایگاه خود را در بازار صادراتی به دست آوریم این است که پتانسیل‌ها و نقاط ضعف و قوت را شناسایی کنیم و با توجه به بازارهای هدف اصلی که بخش عمده آن در اروپا، عربستان و خاور دور است، پیش برویم. در ادامه باید بتوانیم بازار اندونزی، استرالیا و مالزی را جذب کنیم.
حاج سیدجوادی با اشاره به لزوم توجه به پیش‌نیازها گفت: در این عرصه نیاز به طرح جامع سنگ داریم که در این خصوص متاسفانه هنوز مطالعات زیربنایی صورت نگرفته و سند صنعت سنگ را تهیه نکرده‌ایم. این در حالی است که می‌توانیم آمارهای قابل استنادی داشته باشیم و بررسی کنیم که واحدهای فرآوری چه ضعف‌هایی دارند که قابل بررسی و رفع باشد.
تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی سنگ تاکید کرد: باید بررسی کنیم که بازارهای هدف سنگ‌ها کدام کشورها هستند؟ برای ورود به بازار فرانسه با چه سنگ‌هایی باید وارد شد؟ رقبا چه کسانی هستند؟ قیمت‌ها به چه صورت است؟ موضوعاتی که همه نیازمند کار کارشناسی است و طرح جامع سنگ باید این اقدامات را انجام دهد. به طور حتم اگر نیروهای متخصص را آموزش دهیم می‌توانیم به برنامه‌ریزی استراتژیک و افزایش سطح صادرات برسیم اما در غیر این صورت درجا خواهیم زد و اتفاق خاصی هم نمی‌افتد.

او تاکید کرد: در طرح توسعه و طرح جامع سنگ باید افزایش ظرفیت تولید معادن را لحاظ کنیم. معادنی که توان صادراتی داشته و در بازارهای هدف جایگاهی دارند باید تولید واحدها را افزایش دهند. اگر بخواهیم با ترکیه رقابت کنیم نمی‌توانیم با ۸میلیون تن مصرف داخلی و ۳میلیون تن توان صادراتی وارد بازار شویم چراکه رقیب ما برعکس ما یک میلیون تن مصرف داخلی و ۱۱میلیون تن برای صادرات در نظر گرفته است.

این کشور برای ورود به بازار ۶ برابر ما تولید کرده است؛ در نتیجه ما هم باید در معادنی که توان صادراتی دارند افزایش ظرفیت تولید بدهیم.

منبع: روزنامه جهان صنعت