برای اینکه این اتفاق را مدیریت کنیم ناچاریم اکتشاف را جدی‌تر بگیریم. هرچند به باور عده‌ای در دو سال گذشته این حوزه رونق بیشتری گرفته اما با خوش‌بینانه‌ترین آمارها حجم اکتشافات کشور ۹۰۰هزار متر است.

هرچند برخی باور دارند که اوضاع این حوزه بهتر شده اما هنوز تا رسیدن به وضع بهتر خیلی فاصله داریم، این در حالی است که با توجه به آمارهای حفاری در دیگر کشورها به‌ طور مثال در کانادا ۶/۳میلیون متر و در استرالیا ۱۱میلیون متر حفاری می‌شود، ما هم پتانسیل‌های لازم را داریم و می‌توانیم در حوزه معدنکاری کارهای جدی‌تری انجام دهیم.
البته باید بدانیم که اکتشاف و معدنکاری یکی از بحث‌های مهم اقتصادی کشور بوده که به نیروی انسانی متخصص وابسته است. در حال حاضر نیازمند بهره‌گیری از نیروی انسانی جهت پیمایش‌های صحرایی هستیم.

هرچند که فناوری و تکنولوژی جدید ظهور کرده و می‌تواند این کار را انجام دهد اما برای حوزه معدن در حوزه‌های مختلف زمین‌شناسی، زیست‌محیطی‌، مهندسی‌، میدانی و اکتشاف و‌… به‌طور حتم به نیروی انسانی وابسته هستیم. این در حالی است که طی سال‌های اخیر نیاز مطالعات اکتشافی با نیروی انسانی متخصص را به دلیل ضعف پشتیبانی و ضعف نظام برنامه‌ریزی از دست داده‌ایم. هرچند تبلور نیروی انسانی متخصص از دانشگاه‌ها شکل می‌گیرد اما متاسفانه طی ۱۰سال گذشته دانش‌آموختگان رشته گرایش‌های زمین‌شناسی، جغرافیا و معدن در کلیه گرایش‌ها حدود ۵۴درصد افت داشته است، بنابراین امروز نصف نیروی انسانی متخصص خود را از دست داده‌ایم. می‌توان گفت اوج معدنکاری و فعالیت‌های زمین‌شناسی که در سال‌های قبل‌تر داشته‌ایم امروز به نصف رسیده است!
در سند چشم‌‌انداز کشور تدوین شد که در سال ۱۴۰۴ به ۵۵میلیون تن فولاد برسیم، در این زمینه فولادسازان در همه بخش‌های خصوصی، دولتی و خصولتی گام‌های زیادی برداشته‌اند‌ و امروز به ظرفیت ۵۰میلیون تن تولید فولاد رسیده‌ایم اما از این ظرفیت ایجاد شده امکان بهره‌برداری نداریم و ظرفیت مورد استفاده امروز ۳۰میلیون تن بوده که علت آن سیاست‌های مختلف است که در بین آنها می‌توان به کمبود انرژی هم اشاره کرد.

این در حالی است که اگر محدودیت‌های مربوط به انرژی وجود نداشت، ایران جایگاه هفتم تولیدکنندگان فولاد در دنیا را به دست می‌آورد اما مساله این است که تولیدکنندگان فولاد در ایران با محدودیت‌های مربوط به زیرساخت و انرژی مواجه هستند.به باور کارشناسان رشد تولید فولاد ایران در سال‌های گذشته چشمگیر بوده و رتبه ایران به نهم و دهم رسیده است.

در حال حاضر بین جایگاه هفتم تا دهم تولیدکنندگان فولاد دنیا فاصله خیلی نزدیک است. اما تولیدکنندگان فولاد در ایران با محدودیت‌های مربوط به زیرساخت و انرژی مواجه هستند، اگر مشکل محدودیت انرژی یعنی برق در تابستان و گاز در زمستان را نداشتیم، می‌توانستیم رتبه هفتم تولیدکنندگان فولاد در دنیا را به دست آوریم.

میزان تولید فولاد هم از نظر دارا بودن منابع و هم میزان تولید و مصرف نشان‌دهنده جایگاه کشورها در اقتصاد جهانی است، به نحوی که کشورهای اول تا هشتم تولید فولاد شامل چین، آمریکا، آلمان، روسیه، هند و کره‌جنوبی، کشورهای صنعتی و اقتصادهای بزرگ دنیا هستند.

چالش‌ها
در حالی که توجه به تولید محصولات فولادی با ارزش‌افزوده بالا در کشور ضروری است اما این عرصه با مشکلات جدی برای تولید از جمله کمبود انرژی، برق و گاز روبه‌رو است. با اینکه برای تولید ۵۰میلیون تن محصولات فولادی در کشور ظرفیت‌سازی شده است، اما متاسفانه فولادسازان نمی‌توانند به این ظرفیت دست پیدا کنند. در واقع در تابستان کمبود برق و در زمستان کمبود گاز سبب شده که آنها نتوانند به ظرفیت‌های پیش‌بینی شده برسند.
تولید سالانه محصولات فولادی ایران به حدود ۳۳میلیون تن رسیده است و از این میزان تنها حدود ۱۳میلیون تن صادرات داریم اما محدودیت‌های حمل‌و‌نقل ریلی، بندری و جاده‌ای و کمبود انرژی باعث شده که در صنعت فولاد کشور با چالش‌های زیادی روبه‌رو شویم و برای صادرات همین ۱۳میلیون تن نیز با محدودیت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و دریایی مواجه باشیم.

هرچند که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تولید ۱۰۰میلیون تن محصولات فولادی در کشور مجوز صادر کرده است، اما محدودیت‌ها اجازه نمی‌دهند که فعالان این عرصه بتوانند به تولید ۱۰۰میلیون تن فولاد برسند.

در واقع این محدودیت‌ها اجازه نمی‌دهند که از سرمایه‌گذاری صورت گرفته استفاده لازم را ببریم و از سوی دیگر باید توجه داشت که متاسفانه هنوز دورنمای روشنی برای حل این مشکلات وجود ندارد. این در حالی است که به باور کارشناسان صنعت فولاد کشور با توجه به این کمبودها برای تولید محصولات ارزش‌افزوده بالا باید اهتمام ویژه‌ای داشت تا با صادرات آن درآمدهای بیشتری کسب کنیم. باید توجه داشت که وزارت صمت مجوز تولید ۱۰۰میلیون تن فولاد را برای واحدهای جدید فولادی صادر کرده اما این در حالی است که اگر این ظرفیت را ایجاد کنیم، امکان بهره‌برداری وجود ندارد، بنابراین کارشناسان باور دارند که امیدی به رفع محدودیت‌های حوزه فولاد نیست.

لزوم تغییر سیاست‌ها
رسیدن به تولید ۵۵میلیون تن فولاد در کشور در آینده‌ای نزدیک با چنین سیاست‌هایی امکان‌پذیر نیست. ضمن اینکه طرح‌های زیادی در حوزه محصولات فولادی در نقاط مختلف کشور از جمله تاسیس کارخانجات جدید در دست اقدام بوده که نیازمند توجه و حمایت جدی است و در این شرایط واردات ورق‌های فولادی منطقی نیست و کمیسیون صنایع مجلس، رییس‌جمهور و شخص وزیر صمت باید در آن تجدیدنظر کنند.

اگر طبق روال برنامه چشم‌انداز ۱۴۰۴ که قرار بود ۵۵میلیون تن تولید داشته باشیم، پیش برویم باید گفت که امسال قرار بوده ۴۳میلیون تن تولید داشته باشیم، اما اینها بیشتر در حد عدد و رقم بوده و در عمل شرایط به‌ گونه‌ای دیگر است.

امسال به دلیل مشکلاتی که مضاعف شده و هیچ اتفاق خاصی هم در حل آنها نیفتاده و سیاست‌هایی که دولت در پیش گرفته (‌ازجمله سرکوب کردن قیمت‌ها‌)‌، اگر بتوانیم همان ۳۳میلیون تن سال قبل را تولید کنیم، شاهکار کرده‌ایم اما به هیچ عنوان نمی‌توانیم به ۵۵میلیون تن تا ۶سال آینده برسیم.

طبق روال کمبودهایی داریم، به‌ طور خاص امسال به نظر می‌آید که ۱۲هزار مگاوات کمبود خواهیم داشت و این معضل ادامه خواهد یافت. مسلما با افزایش قیمت برق خیلی از شرکت‌ها شاید دیگر برایشان توجیهی نداشته باشد که بخواهند دست به اقداماتی بزنند، لذا به نظر می‌رسد که امسال هم همان ۳۳میلیون تن یا نهایتا ۳۴میلیون تن را تولید کنیم.
عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در این رابطه که در شرایط حاضر و در سال ۱۴۰۳ حوزه فولاد به چه صورت است، پیشتر به «جهان‌صنعت» گفته بود: امسال فولاد شرایط خوبی نخواهد داشت. معضلاتی که با افزایش نرخ تورم، ‌قیمت دلار، بی‌ثباتی، سوء‌مدیریت دولت‌،‌ کاهش قیمتهای جهانی ایجاد شده مواردی نیستند که به راحتی حل شوند.

ضمن اینکه به خاطر جنگ رژیم صهیونیستی در منطقه و تنشی که بین ایران و این حوزه اتفاق افتاده است بنابراین در کل در خاورمیانه جلوی سرمایه‌گذاری گرفته شده است. با این شرایط می‌توان گفت که قیمتها خیلی تغییر نخواهد داشت. از طرف دیگر در داخل ایران هم مردم خیلی تمایلی به سرمایه‌گذاری داخلی ندارند و با این افزایش مالیات نیز شاهد خروج بیشتر سرمایه‌ها و رکود تورمی در سال جاری خواهیم بود.
رضا شهرستانی تاکید کرد: تنها راه نجات این است که روی انرژی‌های نوین به خصوص انرژی خورشیدی سرمایه‌گذاری کنیم. با اینکه این مساله بسیار حیاتی است اما متاسفانه دولت هم چندان حمایت نمی‌کند‌. زمین خدا را با قیمت‌های خیلی سنگین طی بوروکراسی اداری بین خود خرید و فروش می‌کنند و به صنعتگر گران‌تر می‌دهند.

اگر از فعال اقتصادی حوزه معدن حمایت شود و بتوانیم انرژی خورشیدی را وارد کشور کنیم مزایای زیادی نصیبمان می‌شود. دنیا الان از تولید محصولات سبز و فولاد سبز تا ۳۰درصد بالاتر از قیمت فولادهای دیگر استقبال می‌کند و این یک فرصت بزرگ است.

منبع: روزنامه جهان صنعت