تنش در دریای سرخ و شعله‌کشیدن دوباره جنگ در خاورمیانه نشان‌داد جهان می‌تواند هرلحظه به مکان ناامن‏‏‏‌تری بدل شود. ناامنی هم مساوی با فرار سرمایه و ترس از آینده خواهد بود که در نهایت همه این‌ها به‌معنای تعویق اهداف جهانی مرتبط با کربن‌صفر و گذار انرژی است.

برای اقتصاد روبه‌رشد جهان، ریسک ژئوپلیتیکی یکی از عوامل منفی تعیین‌کننده تصمیمات سرمایه‌گذاری و عامل اصلی تنش مالی و نوسانات بازار است. نظم جهانی پراکنده بیشتر منجر به اختلال در اکوسیستم بازارها و ایجاد شکاف می‌شود و بر سرمایه‌گذاری‌ها به‌ویژه در بخش معدن اثر می‌گذارد.

سرمایه‌گذاری‌هایی که از قضا با هدف انعطاف‏‏‏‌پذیر ساختن اقتصاد جهان و تنوع‏‏‏‌بخشی به زنجیره‏‏‏‌ تامین جهانی انجام‌شده اما با وجود تنش‌های ژئوپلیتیک و امنیتی، دورنمای این قبیل سرمایه‌گذاری‌ها مناسب نیست.
گزارش اخیر مجمع جهانی اقتصاد که با همکاری موسسه ارنست‌اند یانگ تهیه‌شده، پیرامون ریسک‌های سال‌۲۰۲۴ بوده و نشان‌داده اگر مدیران اقتصادی بنگاه‌ها روی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت و ابتکارات تطبیقی مثل اقتصاد چرخه‌ای متمرکز نشده و به تبعات تغییرات اقلیمی، کمبود مواد اولیه و بحران‌های ژئوپلیتیک فکر نکنند، نمی‌توان اهداف مدنظر خود را در جهانی با نوسانات پیوسته و تثبیت‌شده محقق سازند.

در این قاب، بخش معدن از اهمیت دوچندانی برخوردار است، به‌ویژه اینکه این بخش یکی از متهمان اصلی تخریب محیط‌زیست است و در بسیاری از کشورها، توسعه معدنی به کندی رخ می‌دهد.براین مبنا راه برای توسعه معدنی به سختی باز است و نمی‌توان انتظار داشت سرمایه‌گذاری معدنی رونق یابد.

البته همه راه‌‌‌‌ها به سمت تحقق اهداف کربن‌صفر بسته نیست. توجه به پایداری، اقتصاد چرخه‌ای و بازگرداندن مواد معدنی، شیمیایی، فلزات، کاغذ و آب به چرخه مصرف خانگی و صنعتی همه از مواردی است که می‌تواند به بخش عظیمی از تقاضای سالانه این مواد پاسخ دهد.

اخیرا یک گزارش از وب‌سایتی تخصصی در حوزه بازیافت مواد معدنی نشان می‌دهد کانادا به جد در حال سرمایه‌گذاری روی بازیافت عناصر کمیابی است که خاصیت مغناطیسی دارند.

شرکتی که دفتر مرکزی آن در انتاریوی کانادا قرار دارد، اخیرا به‌طور جدی وارد کسب‌وکار بازیافت شده و رونق مناسبی به این تجارت داده‌است. ظاهرا این شرکت با خرید دیسک‌‌‌‌های سخت از شرکت‌های مختلف برای استخراج آهنربا و اجرای عملیات پردازش مختص خود، عناصر خاکی کمیاب موردنیاز بازار را تامین می‌کند.

این شرکت در حال برنامه‌‌‌‌ریزی برای توسعه با امکانات متعدد در ایالات‌متحده و کانادا در سال‌های آینده است. دلیل خرید هارد دیسک‌‌‌‌های منقضی از سوی این شرکت این است که این قطعات حاوی انواع مواد موردنیاز بازار با خاصیت مغناطیسی و آهنربا هستند.

شرکت نیز آهنرباها را استخراج می‌کند و بعد از فرآیند هیدرومتالورژیکی برای تبدیل آنها به اکسیدهای خاکی کمیاب، فرآیند خاص خود را طراحی و عملیاتی می‌کند. احمد قهرمان، مدیرعامل این شرکت اخیرا در گفت‌وگویی اعلام کرده‌است: «از اکسیدهای خاکی کمیاب در این فرآیند، برای ساخت دوباره آهنربا و بازگرداندن آن به اقتصاد برای کاربردهای مختلف استفاده می‌شود.»

در این رویکرد که Mag-Xtract نام‌گرفته، تولیدکننده با استفاده از فرآیند حذف آهنربا، قادر به پردازش حدود ۲۲۰۰ پوند دستگاه در ساعت یا نزدیک به ۱۸‌میلیون پوند (۹‌میلیون تن) در سال‌است. طبق ادعای مقامات این شرکت، گام بعدی این است که فناوری خود را در یک سال‌آینده به سطح بالاتری ارتقا دهند. طبق پیش‌بینی مدیران، شرکت قرار است در سه‌ماهه دوم سال‌۲۰۲۴ یک کارخانه تجاری برای فرآیند هیدرومتالورژی راه‌اندازی کند.

این شرکت تخمین می‌زند که چنین فناوری بتواند به ساخت پنج یا ۶ کارخانه در ایالات‌متحده و کانادا منجر شده و با نصب تجهیزات Mag-Xtract در کارخانه‌‌‌‌ها، کار بازیافت به‌شدت توسعه یابد. جایی‌که آنجا مستقر خواهند شدموفقیت سیکلیک در حدی بوده که پس از تاسیس در سال‌۲۰۲۱ توانسته از آن زمان تاکنون ۳۳‌میلیون دلار (دلار آمریکا) بودجه‌جذب کند.

منابعی که عمدتا از محل سرمایه‌گذاری خصوصی و صندوق‌های خطرپذیر بوده و از ناحیه دولت نیز حمایت می‌شود. صندوق توسعه فناوری‌های پایدار کانادا (Sustainable Technology Development Canada) با حدود ۳‌میلیون دلار یکی از مهم‌ترین سرمایه‌گذاران این پروژه است که به‌عنوان یک آژانس دولتی کانادا، مشاور و ناظر بر فعالیت بازیافت است.

دلیل تمرکز این کشور بر بازیافت مواد معدنی، اثر و اهمیت این مواد برای ساخت توربین‌های بادی، وسایل نقلیه الکتریکی و موارد دیگر اثرگذار بر روند تحولات انرژی است. موضوعی که در ماه‌های اخیر به دلیل بالاگرفتن سطح تنش میان چین و آمریکا به دغدغه بسیاری از صنعتگران جهان در نیمکره غربی بدل شده‌است.

فقط آهنربا بازیافت نمی‌کنیم
شرکت‌های فعال در زمینه بازیافت اما فقط عناصر مغناطیسی یا خاک‌‌‌‌های کمیاب را بازیافت نمی‌کنند. آنها علاوه‌بر بازیافت هارد دیسک، طیف وسیعی از موتورهای الکتریکی، به‌ویژه موتورهایی که از وسایل نقلیه الکتریکی و خودروهای سنتی بنزینی و دیزلی به‌جا مانده را خریده و در فرآیندهایی به چرخه مصرف بازمی‌‌‌‌گردانند.

دلیل این موضوع هم روشن است. این قطعات به دلیل حجم بالا و غلظت مناسب ماده‌ارزشمندی برای شرکت هستند. در عین‌حال برخی شرکت‌ها حتی ایده‌هایی برای بیرون‌کشیدن مواد کمیاب از دستگاه‌های کوچک‌تری مانند گوشی‌های هوشمند دارند که گرچه هنوز به دلیل مقدار اندک مواد مغناطیسی و بنابراین ارزش دلاری کمتری که دارد، برای شرکت اقتصادی نیست، اما می‌تواند یک راه میانبر برای توسعه بخش بازیافت باشد.

احمد قهرمان؛ فعال و مدیر معدنی در کانادا در این‌باره توضیح جالبی دارد: با ورود یک هارد دیسک به فرآیند Mag-Xtract، تجهیزات اختصاصی شرکت‌‌‌‌ بازیافت‌‌‌‌کننده مواد مغناطیسی و دیگر خروجی‌‌‌‌های فرآیند اعم از فلزات دستگاه مانند مس، آلومینیوم، فولاد و... را جداسازی می‌کند. این اقلام بازیافتی به خریداران انبوه این فلزات فروخته می‌شود.

مواد مغناطیسی دیگری نیز در این فرآیند قابل‌استحصال هستند که پس از استخراج با استفاده از فناوری هیدرومتالورژی پردازش می‌شوند.در نهایت در این فرآیند آهنرباهای استخراج‌شده طی چند جریان تصفیه می‌شوند که از جمله آنها یک اکسید‌خاکی کمیاب، هیدروکسید‌کبالت، نیکل و سایر محصولات جانبی معدنی قابل اشاره است. این دسته از مواد که مشتریان مهمی نظیر تامین‌‌‌‌کنندگان بزرگ و تولیدکنندگان هارد دیسک‌‌‌‌ها در زمره آنها هستند، در زمره خریداران عمده مواد با خاصیت مغناطیسی هستند.

بازیافت و تحقق امنیت اقتصادی
در جهانی که تنش جزئی جدانشدنی از آن است، بازچرخانی و بازیافت مسیری است که می‌تواند علاوه‌بر آشتی با محیط‌زیست و کاهش هزینه تولید، اشتغال‌زایی را شدت داده و نوآوری را تحریک کند، ضمن اینکه بهره‌‌‌‌وری را افزایش دهد.

از آنجا که دو سال‌پیشروی جهان یعنی ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ آبستن حوادث بسیاری از جمله شدت‌گرفتن درگیری‌‌‌‌ها در دو منطقه دریای چین و خاورمیانه است و انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نیز چشم‌‌‌‌انداز مبهمی دارد، بهترین راهکار برای کاهش آسیب‌‌‌‌پذیری زنجیره تامین شرکت‌ها به‌ویژه در اقتصادهای صنعتی و معدنی توجه به مبحث بازیافت و بازچرخانی است. این قضیه نه‌تنها در مورد مواد معدنی که در مورد آب نیز کاملا حیاتی و راهبردی است.

اخیرا مدیران اجرایی شرکت‎ها بیشتر تمایل پیدا کرده‌اند زنجیره‌های تامین را بازپیکربندی، دارایی‌های عملیاتی را جابه‌جا و تغییرات راهبردی دیگری را در پاسخ به چالش‌های ژئوپلیتیکی در دستور کار قرار دهند. این چالش‌ها شامل تنش‌های بین دولت‌ها در بازارهای کلیدی و سیاست‌های دولتی است که تنوع مکان‌های زنجیره ارزش را از جمله از طریق درون‌‌‌‌سپاری، نزدیک‌‌‌‌سپاری و دوست‌‌‌‌سپاری الزامی می‌سازد یا تشویق می‌کند، بنابراین اگر بازچرخانی آب و مواد معدنی و خاک‌‌‌‌های کمیاب بتواند به‌دستور کار اقتصادها بدل شود، امکان دارد این رویکرد اقتصادی حتی به راهی مناسب برای افزایش نفوذ جهانی و منطقه‌ای کشورها و بنگاه‌ها بدل شده و تغییراتی جدی در جغرافیای قدرت در عرصه بین‌الملل ایجاد کند، بنابراین می‌توان به‌عنوان نتیجه‌‌‌‌گیری بحث تاکید کرد که نه‌تنها این رویکرد فواید زیست‌محیطی متعددی دارد، بلکه از منظر اقتصادی بسیار سودآور بوده و حتی اثرات مثبت امنیتی و سیاسی دارد.
منبع: دنیای اقتصاد