سال گذشته بود که مصرف زغال به دلیل ادامه حمله روسیه به اوکراین در سطح اروپا افزایش یافت، تا جایی که آژانس انرژی اتمی پیش‌بینی کرد این رقم بیشتر هم می‌شود. در واقع وقتی روسیه از ورود گاز خود به اروپا جلوگیری کرد آنها چاره‌ای جز جایگزینی سوخت دیگری همچون زغال را نداشتند.
به گزارش بیرونیت به نقل از روزنامه جهان صنعت، حالا در خبری تازه یارانه نیروگاه‌های زغال در اروپا افزایش یافته که باعث شده برنامه کشورهای اتحادیه اروپا برای تصویب اصلاحات بازار برق را برهم بزند و مخالفینی هم داشته باشد.
اما بحث زغال در ایران روی دیگری دارد. آنچه در این عرصه چالش‌بر‌انگیز است، بحث قیمت‌هاست. با اینکه ۱۲ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی در عرصه زغال کشور وجود دارد، اما ما وارد‌کننده بزرگ زغال هستیم! دلیل اینکه واردات انجام می‌شود، تولید کم است. اما دلیل تولید کم قیمت‌گذاری دستوری دولت است. چیزی که باعث شده قیمت زغال در ایران یک‌چهارم قیمت جهانی باشد و در نتیجه کسی تشویق به تولید نشود.
با وجودی که مدت‌هاست کارشناسان بر لزوم واقعی شدن قیمت‌ها تاکید دارند، اما متاسفانه موضوع حل نشده است، تا جایی که به دلیل کاهش عجیب قیمت‌ها بیش از یک ماه پیش رییس انجمن زغال‌سنگ ایران نامه‌ای را خطاب به سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت نوشت و از او خواست که قیمت زغال واقعی شود، اما هنوز که هنوز است موضوع بدون پاسخ مانده است. انجمن زغال این نامه را به دلیل انتشار خبری درخصوص قیمت تعیین‌‌شده زغال نوشته بود که در آن قیمت‌ها در فروردین ماه سال جاری نسبت به اسفند سال گذشته ۱۰ درصد کاهشی و باعث شد که نرخ این ماده معدنی همچنان غیرواقعی نگه داشته شود.
این موضوع در حالی اتفاق افتاد که به باور کارشناسان، مسوولان نگاه تخصصی نسبت به زغال نداشته‌اند. گفته می‌شود با اینکه تعداد فارغ‌التحصیلان رشته معدن در کشور چیزی حدود ۴۰ هزار نفر است، اما در سمت‌ها و مسوولیت‌ها معمولا از کسانی استفاده می‌شود که واجد شرایط لازم نیستند.
اروپا از پس مشکلات برآمد
دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران با بیان اینکه این مساله ناشی از افزایش قیمت انرژی در دنیاست به «جهان‌صنعت» گفت: بعد از افزایش قیمت گاز به دلیل تحولاتی که در دنیا رخ داد و حمله روسیه به اوکراین شاهد بودیم که بسیاری از صنایع در بسیاری از کشورها قدرت رقابت را از دست دادند و مجبور به مصرف انرژی ارزان‌تر شدند. از آنجا که زغال ارزان‌ترین منبع انرژی در دنیاست، در نتیجه خیلی از صنایع در اروپا از زغال استفاده کردند.
برای اینکه کشورها دچار بحران انرژی نشوند معمولا سبد انرژی را در نظر دارند. به این معنی که به طور مثال ۳۰ درصد روی گاز، ۱۰ درصد روی زغال و به همین ترتیب روی دیگر منابع سرمایه‌گذاری می‌کنند. در نتیجه اگر بخشی دچار بحران شد، کل کشورشان دچار چالش نمی‌شود. در حال حاضر اروپا هم با کارشکنی‌های روسیه به سمت مصرف زغال تغییر جهت داده که این نشان می‌دهد آنها قبل‌تر به فکر این مسائل بوده‌اند.
سعید صمدی با بیان اینکه در این تصمیم‌گیری نقش روسیه پررنگ بوده است، خاطرنشان کرد: در واقع سیاست روسیه و افزایش هزینه‌های انرژی باعث شد که اروپا به سمت مصرف زغال کشیده شود. در این روند آنها باعث رکود شدند و به دلیل افزایش هزینه‌ها اروپایی‌ها هم چاره‌ای نداشتند جز اینکه مجبور شوند به سمت مصرف زغال بروند.
دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران با اشاره به توانمندی اروپا در مدیریت بحران انرژی اظهار کرد: با توجه به اینکه سال گذشته یک دفعه گاز مصرفی اروپا از روسیه قطع شد، اما آنها توانستند بالاخره بر بحران انرژی فائق آیند. در نتیجه شاهد بودیم که اروپا به هیچ‌وجه مشکل گرمایشی پیدا نکرد. در واقع اروپا سعی کرد این بحران را از راه‌های مختلف حل کند. به این صورت که از یک طرف نرخ انرژی را بالا بردند که باعث کاهش مصرف انرژی از سوی مردم شد، از طرف دیگر روی واردات گاز مایع فشار آوردند و بخش‌هایی را به سمت استفاده از زغال‌سنگ کشاندند. به این ترتیب توانستند از این مشکل عبور کنند و برخلاف اینکه برخی می‌گفتند اروپا زمستان سختی دارد، شاهد بودیم که هیچ مشکلی هم برایشان پیش نیامد.
زغال تنها آلوده‌کننده نیست!
صمدی در پاسخ به این سوال که به جز زغال چه منابع انرژی دیگری نقش گرمایشی بر زمین دارند، گفت: گرمایش زمین ناشی از انتشار گاز دی‌اکسید‌کربن است. با اینکه همه فکر می‌کنند زغال نقش پررنگی دارد، اما باید گفت که هر سوخت فسیلی‌ای در این روند ایجاد مشکل می‌کند. بنابراین گاز هم مهم است و نمی‌توان تنها روی یک موضوع تمرکز کرد و از آن به عنوان آلوده‌کننده محیط‌زیست یاد کرد.
او در ادامه با اشاره به وضعیت ایران گفت: ایران از زغال به عنوان سوخت استفاده نمی‌کند و این در حالی است که در رتبه آلودگی و تولید گاز کربنیک کشورمان در دنیا جایگاه مناسبی ندارد. مهم‌ترین دلیل هم این است که در ایران قیمت سوخت فسیلی پایین است و از این منبع کاملا به صورت بی‌برنامه استفاده می‌شود.
جلوگیری از بحران انرژی در اروپا
وزیران انرژی کشورهای اتحادیه اروپا روز دوشنبه در لوکزامبورگ به منظور رسیدن به یک موضع مشترک درخصوص مقررات جدید بازار برق اتحادیه اروپا، دیدار می‌کنند. در این مقررات، توسعه برق کم‌کربن و اجتناب از تکرار بحران انرژی سال گذشته، مد نظر قرار گرفته است.
هدف از اصلاحات پیشنهادی، تثبیت و قابل پیش‌بینی کردن قیمت برق است، اما این مذاکرات با پیشنهاد دیرهنگام سوئد که ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را برعهده دارد، پیچیده شده است. این کشور پیشنهاد کرد به کشورهای بلوک اجازه داده شود یارانه مکانیزه ظرفیت برای نیروگاه‌های زغال‌سوز که به آنها پرداخت می‌شود تا ظرفیت تولید برق کافی را برای اجتناب از خاموشی آماده نگه دارند را تمدید کنند.
لهستان که تحت این پیشنهاد، می‌تواند طرح حمایتی خود از نیروگاه‌های زغال‌سوز را فراتر از سال ۲۰۲۵ تمدید کند، هفته گذشته اعلام کرده بود که این ایده مورد حمایت اکثریت قرار گرفته است. اما دیپلمات‌های اتحادیه اروپا می‌گویند بعضی از دولت‌ها، به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی و به خطر افتادن توافق بر سر اصلاحات کلی بازار برق، با این پیشنهاد مخالفت کرده‌اند. یکی از دیپلمات‌های اتحادیه اروپا گفت: ما فکر می‌کنیم این پیشنهاد، پتانسیل برهم زدن توافق را دارد.
زغال‌سنگ سوخت فسیلی منبع بیشترین میزان انتشار دی‌اکسید‌کربن است. دانشمندان می‌گویند اگر جهان می‌خواهد از شدیدترین پیامدهای تغییرات اقلیمی اجتناب کند، باید استفاده از زغال‌سنگ در دهه جاری، به شدت کاهش پیدا کند.
بعضی از کشورهای اتحادیه اروپا می‌گویند که در سرعت حذف زغال‌سنگ و حمایت از صنایع جدید در جوامعی که مدت‌هاست به مشاغل بخش زغال‌سنگ متکی بوده‌اند، باید انعطاف به خرج داد. لهستان حدود ۷۰ درصد برق مورد نیاز خود را با استفاده از زغال‌سنگ، تامین می‌کند.
اما یک مقام بلندپایه اتحادیه اروپا گفت: انعطاف درخصوص زغال‌سنگ، تنها باید در شرایط خیلی خاصی اجازه داده شود.
طبق این پیشنهاد که توسط رویترز مشاهده شده است، مکانیسم ظرفیت که پیش از ژوئیه سال ۲۰۱۹ اتخاذ شده است، می‌تواند محدودیت دی‌اکسید‌کربن که اتحادیه اروپا معمولا برای چنین طرح‌هایی اعمال می‌کند را دور بزند و به نیروگاه‌های زغال‌سوز امکان مشارکت دهد.
پس از اینکه کشورهای اتحادیه اروپا در این خصوص به توافق رسیدند، باید درباره اصلاحات نهایی بازار برق با پارلمان اتحادیه اروپا مذاکره کنند.
اگنس پانیه روناچر وزیر انرژی فرانسه پیشنهاد اخیر سوئد برای تمدید کمک مالی به نیروگاه‌های زغال‌سوز را رویکرد بلندپروازانه‌ای خواند که نشان می‌دهد فرانسه نسبت به سایر کشورهای عضو مانند آلمان نسبت به این اقدام، پذیرش بیشتری دارد. وزیر انرژی فرانسه پیش از برگزاری نشست لوکزامبورگ به خبرنگاران گفت: باید واقعیت هر کشوری را در نظر بگیریم تا از ظرفیت آنها برای تامین انرژی برای مردم و صنایع‌شان، اطمینان حاصل کنیم.
بر اساس گزارش رویترز، ترزا ریبرا، وزیر گذار زیست‌محیطی اسپانیا، به خبرنگاران گفت: پیشنهاد دیرهنگام تمدید یارانه نیروگاه‌های زغال‌سوز، بحث‌برانگیزترین موضوع در نشست وزیران انرژی این بلوک بوده است.
نامه‌ای که به جایی نرسیده است!
با توجه به اینکه قیمت تعیین‌‌شده زغال در فروردین ماه سال جاری نسبت به اسفند سال گذشته ۱۰ درصد کاهشی و نرخ این ماده معدنی همچنان غیرواقعی نگه داشته شد، انجمن زغال‌سنگ نامه‌ای را خطاب به سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت نوشت که در آن از مسائل و مشکلات این عرصه گلایه و خواستار این شد که وزارت صمت مشکل را حل کند. ۱۷ اردیبهشت ماه بود که رییس انجمن زغال‌سنگ ایران این نامه را خطاب به سیدمهدی نیازی سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت نوشت. در واقع انتظار فعالان حوزه زغال این بود، همانگونه که وزارتخانه از کلیه تولیدات داخلی همچون خودرو که قیمتی بالاتر از قیمت جهانی دارد، حمایت می‌کند، با هدف کسب نتیجه برای فعالان زغال‌سنگ از تولید داخلی زغال که قیمتی پایین‌تر از قیمت‌های جهانی دارد نیز حمایت کند.
صمدی در پاسخ به این سوال که حالا بعد از گذشت بیش از یک ماه ماجرای نامه به کجا رسید و آیا نتیجه‌ای داشته یا خیر، گفت: به هیچ جایی نرسید! اما آنقدر حرف‌مان را می‌زنیم تا بالاخره شنیده شود و به نتیجه برسیم. دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران در پاسخ به این سوال که مدتی وزارتخانه وزیر نداشته و آیا این موضوع بر اجرای برخی تصمیمات از جمله زغالی‌ها تاثیر گذاشته، ادامه داد: این موضوع در عدم پیگیری نامه ما بی‌تاثیر نبوده است. از طرف دیگر قسمتی هم که تخصصی روی موضوع زغال کار می‌کرد خیلی حرفه‌ای نبودند. او با اشاره به تعداد فارغ‌التحصیلان رشته معدن در کشور خاطرنشان کرد: با اینکه ۴۰ هزار نفر فارغ‌التحصیل معدنی داریم اما در سمت‌ها و مسوولیت‌ها معمولا از کسانی استفاده می‌شود که واجد شرایط نیستند. سوال مهم این است که یعنی از بین این همه فارغ‌التحصیل معدن نمی‌شود یک نفر را در سمت‌های مختلف وزارتخانه از جمله معاونت‌ها و… انتخاب کرد!
صمدی در پاسخ به این سوال که چه پیشنهادی برای وزیر جدید صمت که کمتر از یک هفته از آمدنش بر این مسند می‌گذرد دارید، گفت: با توجه به اینکه ۱۲ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی در عرصه زغال کشور وجود دارد، زیبنده کشور نیست که وارد‌کننده بزرگ زغال باشیم. دلیل اینکه واردات صورت می‌گیرد، تولید کم است. اما دلیل تولید کم قیمت‌گذاری دستوری دولت است؛ چیزی که باعث شده قیمت زغال در ایران یک‌چهارم قیمت جهانی باشد و در نتیجه کسی تشویق به تولید نشود.
دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران با بیان اینکه قیمت زغال در سطح جهان نسبت به ایران بسیار بالاتر است، تصریح کرد: سال گذشته قیمت زغال‌سنگ وارداتی در هر تن ۱۶ میلیون تومان بوده در حالی که قیمت زغال‌سنگ داخلی ۴ میلیون تومان بوده است! این مساله نشان می‌دهد قیمت زغال ایران واقعی نیست و به کمترین نرخ به فروش می‌رسد.
سعید صمدی تاکید کرد: علاوه بر این تفاوت قیمتی فاحش، باید گفت سال گذشته حدود ۸۰۰ میلیون دلار زغال وارد کشور شده که با توجه به اینکه در داخل توان تولید داشته‌ایم، آمار عجیبی است که تا پیش از این سابقه نداشته است.
دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران در پاسخ به این سوال که چرا دولت در قیمت‌ها مداخله کرده و مانع از واقعی شدن آن می‌شود، گفت: اگر بخواهند قیمت زغال را واقعی کنند تا این مهم در تولید و چرخه اقتصادی اثر بگذارد به سه سال زمان نیاز است. در واقع بعد از مدتی می‌توان تاثیر این تصمیمات را روی واردات دید و در نهایت شاهد کاهش واردات بود. او تاکید کرد: همین امروز اگر قیمت‌ها را واقعی کنند اثر آن سه سال دیگر به بخش تولید می‌رسد. اما مساله مهم این است که مصرف‌کننده و دولت بلند‌مدت فکر نمی‌کنند. در واقع مدیران به فکر سودهای کوتاه‌مدت هستند و در نتیجه برنامه بلند‌مدت فدای دیدگاه و مزایای کوتاه‌مدت می‌شود. در حالی که انتظار می‌رود مسوولان مربوطه مذاکره کنند که چطور تولید داخل را افزایش دهند.
عواقب پایین نگه داشتن قیمت زغال
عدم افزایش و غیرواقعی بودن قیمت زغال‌سنگ موجب شده در مناطق کرمان و البرز تولید سیر نزولی داشته باشد، همچنین پیش‌بینی شده که امسال در منطقه طبس هم متاسفانه شاهد سقوط تولید خواهیم بود. در حالی که در روزگاری نه چندان دور تولید زغال‌سنگ منطقه کرمان بیش از ۷۰۰ هزار تن بوده، اما سال گذشته در این منطقه ۲۵۰هزار تن زغال‌سنگ تولید شده که حاصل سیاست پایین نگه داشتن و غیرواقعی بودن زغال‌سنگ و اصرار بر عدم دخالت در این حوزه به دلیل انحصار مصرف‌کننده بوده است.
به گفته انجمن زغال‌سنگ نتیجه نهایی این سیاست واردات بیش از ۵/۱ میلیون تن زغال‌سنگ و مشتقات به کشور با خروج بیش از ۷۸۰ میلیون دلار ارز از کشور در سال ۱۴۰۱ آن هم با قیمت چهار برابری زغال‌سنگ داخلی است. طبق اسناد کدال مندرج در بورس قیمت زغال‌سنگ وارداتی در سال گذشته حدود هر تن ۱۶ میلیون تومان و متوسط قیمت زغال‌سنگ داخلی هر تن ۴ میلیون تومان بوده است. هرچند ممکن است قیمت پایین زغال‌سنگ داخلی را به موضوع کیفیت زغال‌سنگ ایران ارتباط دهند، اما در بازارهای جهانی نازل‌ترین و بالاترین کیفیت زغال‌سنگ حداکثر ۳۵ درصد اختلاف قیمت دارد. این در حالی است که زغال‌سنگ وارداتی نسبت به زغال‌سنگ داخلی تفاوت ۳۰۰ درصدی دارد. تا جایی که سال گذشته ذوب‌آهن رسما در سامانه کدال اعلام کرد دلیل اصلی زیان آن شرکت کاهش تولید داخلی و افزایش واردات زغال‌سنگ با قیمت چندین برابری بوده است. ایران در حوزه زغال‌سنگ ۱۴ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی و ۵/۱ میلیارد تن ذخیره قطعی اکتشاف‌شده دارد و با این میزان ذخیره تولید ۵/۳ میلیون تن در سال را تامین می‌کند. اما با توجه به قیمت ۴ برابری زغال‌سنگ وارداتی نسبت به زغال‌سنگ تولید داخلی واردات این محصول هیچ‌گونه منطق اقتصادی ندارد و در صورتی که برنامه‌ریزی فنی و اقتصادی دقیقی بر پایه واقعی کردن قیمت زغال‌سنگ داخلی برمبنای حمایت از تولید داخلی انجام شود، علاوه بر گسترش تولید و اشتغال موجب جلوگیری از خروج ارز از کشور خواهد شد.
مطالب مرتبط
