هرچند آمار دقیقی از میزان تعطیلی معادن موجود نیست و اعداد و ارقام متناقض هستند اما کارشناسان فارغ از اینکه چه تعداد معدن تعطیل و نیمه‌فعال هستند، باور دارند که علت اصلی این مساله وجود مشکلات گسترده اقتصادی است. آنها با ناامیدی از وضعیت تصمیم‌گیری در دولت سیزدهم باور دارند که این نهاد نمی‌تواند گره‌ای از مشکلات بخش معدن باز کند، مگر اینکه اراده قوی‌تری شکل بگیرد؛ موضوعی که چندی پیش نمایندگان مجلس نیز به آن واکنش نشان داده و تصریح کردند که با ترک فعل وزارت صمت نیمی از معادن کشور غیرفعال مانده‌اند.
در واقع نمایندگان علت عدم رونق در بخش معدن را تصمیم‌گیری‌های اشتباه وزارت صمت دانسته و تصریح کردند وزیر بعدی نباید به این سمت برود. طبق آمارهای اخیری که از سوی نمایندگان مجلس مطرح شده تنها نیمی از ده هزار معدن دارای پروانه بهره‌برداری کشور مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند؛ موضوعی که مجلسی‌ها و کارشناسان آن را ناشی از عملکرد ضعیف وزارت صمت دانسته و باور دارند که گویا قرار نیست به رونق بخش معدن کمکی شود. اما کارشناسان باور دارند که به جز این مساله، گویا دست‌هایی پشت پرده است تا نگذارند بخش معدن سر و سامان بگیرد.
در این خصوص مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان با بیان اینکه آمار دقیقی از تعطیلی معادن نداریم به «جهان‌صنعت» گفت: شاید اعدادی که اعلام می‌شود، بیشتر یا کمتر باشد. البته در سال‌های گذشته با توجه به بحث شفافیت در گزارش‌ها اعداد و ارقام مقداری به واقعیت نزدیک شده‌اند ولی هنوز با آمارهای درست و واقعی فاصله بسیار زیادی داریم.
حسام‌الدین فرهادی در ادامه با اشاره به اینکه این مساله ناشی از مشکلات اقتصادی در کشور است، خاطرنشان کرد: فرض کنیم که بر اساس آمار به این برسیم که میزان تعطیلی معادن حتی ۶۰ درصد هم بشود، با توجه به مشکلات اقتصادی باید گفت که آمار عجیبی هم نیست. در واقع حوزه معدن متاثر از اقتصاد کشور است و تافته جدا بافته‌ای نیست و در هر نقطه از مسائل مالی که دست گذاشته شود شاهد نقطه ضعفی خواهیم بود. اگر هزینه‌ها سه برابر نشده باشد حداقل دو برابر شده است. در نتیجه در مبحث استخراج، ‌اکتشاف،‌ حقوق و دستمزد و… مشکلات و هزینه‌ها بیشتر هم می‌شود.

وضعیت نامناسب بنگاه‌های اقتصادی
مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان با اشاره به اقتصاد معدن گفت: وقتی وضعیت تولید و بنگاه‌های اقتصادی خراب است، قطع به یقین روی معدن هم تاثیر می‌گذارد. حال ممکن است در برخی از معادن کمتر و در برخی بیشتر نمود پیدا کند. به طور مثال در معادن خاک صنعتی یا معادن سنگ ساختمانی بیشتر دیده می‌شود، اما معادن سنگ‌آهن، مس یا عناصر پلی‌متال به واسطه ارزش‌افزوده بیشتری که دارند، در نتیجه کمتر متاثر می‌شوند.فرهادی تصریح کرد: در هر حال بحث اقتصادی و مشخص نبودن تکلیف حاکمیت در حوزه معدن به این صورت که حقوق دولتی را به طور ناگهانی ۵ برابر یا ۶ برابر می‌کنند و… همه از نظر روانی در بخش معدن تاثیر‌گذار است.او با اشاره به مشکلات گسترده بخش معدن گفت: بخش معدن به واسطه اینکه جزو مشاغل سخت است، همیشه در حالت تدافعی بوده و لذا همواره منتظر است که بلایی سرش بیاید؛ در نتیجه بقای بیشتری نسبت به دیگر حوزه‌ها داشته است.

معادن ناتوان از دستیابی به اهداف
در حوزه اکتشافات معدنی باید گفت که حدود ۱۰ درصد از پهنه‌های معدنی کشور شناسایی شده‌اند. به گفته الهویردی‌دهقانی نماینده مردم ورزقان در مجلس شورای اسلامی، ایران جزو ۹ کشور برتر معدنی دنیاست و ۷ درصد معادن دنیا در اختیار ما است که وزیر قول داده بود نقشه یک‌پنجاه‌هزارم را در عرض ۴ سال تمام ‌کند؛ اما متاسفانه عملکرد وی و دولت‌های قبلی این موضوع را به ۱۰ درصد هم نرسانده است! یعنی از حدود ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار کیلومتر خط طولی که باید اکتشاف می‌شد ۶۰۰ هزار کیلومتر بیشتر اکتشاف نشده و حدود ۱۰ درصد اجرایی شده است.مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان در خصوص بحث اکتشاف معادن گفت: معادنی که به صورت مزایده واگذار شده‌اند و به نوعی قرار بوده در چرخه تولید قرار گیرند به دلیل اینکه با مشکلات زیادی همراه شده‌اند، نتوانسته‌اند به اهداف خود برسند.فرهادی خاطرنشان کرد: به دلیل اینکه هماهنگی و زیرساخت‌های مناسب قبل، از طرف وزارت صمت صورت نگرفته، ‌اینها با مشکلات زیادی روبه‌رو شده‌اند. در واقع معادنی که به عنوان مزایده از آنها نامبرده می‌شود عملا به چرخه تولید نمی‌رسند. در این خصوص می‌توان از نقش منابع طبیعی و محیط‌زیست سخن گفت که به شدت برای این عرصه مضر بوده است. به خصوص که علاوه بر این عرصه، ‌شاهد ظهور غول بزرگ دیگری جلوی معدنکاران در بحث اکتشاف یعنی انرژی اتمی هستیم؛ سازمانی که هر سال و هر زمان که می‌خواهد روی معادن دست می‌گذارد و آنها را بلوکه اعلام می‌کند! در نهایت هم بعد از مدتی به نام اشخاص خاصی فعال می‌شوند. مشاور کمیسیون معادن اتاق بازرگانی اصفهان با انتقاد از سیاست‌های دولت گفت: با این وضعیتی که دولت خدمتگذار پیش گرفته است به نظر نمی‌رسد بتوانیم گره‌ای از مشکلات معدن باز کنیم، مگر اینکه واقعا اراده قوی‌تری شکل بگیرد. با اقداماتی که در حوزه معدن مشاهده می‌کنیم به نظر می‌رسد توانی که برخی از مسوولان معدنی از جمله محتشمی‌پور می‌گذارند با اراده‌ای که پشت ماجراست همخوانی ندارد و برخی از عمد نمی‌خواهند بخش معدن سر و سامان بگیرد.او تاکید کرد: دلیل این مدعا هم این است که هر بار نقطه امیدی راجع به حوزه معدن می‌شنویم، چند ماه بعد خنثی می‌شود یا پادزهر آن را می‌زنند و در نهایت اجازه کار نمی‌دهند. مساله مهم این است که با این سیاست‌ها نمی‌توانیم به سطحی که مد نظر است برسیم و در نهایت تولید به سمتی نمی‌رود که بتواند جوابگوی صنعت باشد و چرخ معدنکاری بچرخد.

منبع: روزنامه جهان صنعت