معدن نامه، علیرضا بهداد: داریوش اسماعیلی رئیس سازمان نظام‌مهندسی معدن در گفت‌وگو با معدن نامه از تدوین نقشه راهی 6 ساله برای این سازمان خبر داده است. او معتقد است زمان تحول سازمان نظام‌مهندسی معدن فرا رسیده و وقت آن است که قلب سیاست‌گذاری مهندسی بخش معدن کشور در راستای جلب رضایت اعضای این سازمان احیا شود. اسماعیلی در این گفت‌وگو به سیاست‌های جدید سازمان پرداخته و از نقش پررنگی که نظام‌مهندسی معدن می‌تواند در جامعه معدنی ایفا کند سخن می‌گوید.

*آقای دکتر برخی معتقدند که سازمان نظام‌مهندسی معدن به دلایل مختلف یک سازمان منفعل است. برخی بنا بر چنین باوری عضو این سازمان نیستند و نیازی هم ندیده‌اند که عضویت پیدا کنند. مگر یکسری دانشجوی رشته مهندسی معدن که تمام امیدشان این است که از طریق درس خواندن به یک جایگاهی دست یابند. با توجه به این موضوع چگونه قصد دارید سازمان نظام‌مهندسی معدن را به یک سازمان پویا و مؤثر تبدیل کنید تا این سازمان در سیاست‌گذاری‌ها نیز دخیل باشد؟ 

یکی از انگیزه‌های من برای تقبل مسئولیت در سازمان نظام‌مهندسی معدن نیز همین است. سازمان نظام‌مهندسی معدن از سویی یک تشکل غیرانتفاعی حرفه‌ای است از طرف دیگر ریاست محترم جمهوری حکمش را تنفیذ می‌کند. درواقع این سازمان هم برخاسته از مردم است و هم بخش تخصصی کشور.

 درست مانند یک شرکت خصوصی یا یک حزب. به همین دلیل هم سازمان نظام‌مهندسی معدن به‌جز امور مربوط به سازمان نمی‌تواند در فضاهایی که برایش منافعی ایجاد می‌شود، ورود پیدا کند. ما نمی‌توانیم فعالیت‌های مشاوره‌ای و پیمانکاری انجام دهیم، سازمان فقط در بخش پژوهش و آموزش می‌تواند ورود پیدا کند.

به نظرم سازمان نظام‌مهندسی معدن به دو دلیل در جایگاه واقعی خود قرار نگرفته است. اولین دلیل این است که نتوانسته رضایت اعضای خودش را جلب کند. اعضای سازمان نظام‌مهندسی معدن هنوز سازمان را آن‌طور که باید قبول ندارند. نارضایتی‌ها بسیار زیاد است.

یک نقشه راه 6 ساله برای سازمان نظام‌مهندسی معدن در حال تدوین است که نسخه اول آن بر خروجی سایت سازمان قرارگرفته تا متخصصان و صاحب‌نظران در خصوص این استراتژی جدید سازمان اظهارنظر کنند. در طول تدوین این نسخه متوجه شدیم میزان رضایتمندی اعضای سازمان نظام‌مهندسی معدن از مدیریت سازمان 8 از 20 بوده است. یعنی مردود. بنابراین ما هم باید تلاش کنیم نظر اعضایمان که گروه داخل سازمانی محسوب می‌شوند را جلب کنیم، هم فعالیت‌هایمان را به نحوی ارتقا دهیم تا بیرون سازمان نظام‌مهندسی معدن هم از ما رضایت داشته باشند. با توجه به اینکه هم مقام معظم رهبری و هم دولت بر نقش معدن در اقتصاد مقاومتی تأکید بسیاری داشته، سازمان نظام‌مهندسی معدن در کجا و در کدام امور معدنی ورود پیداکرده است؟ درحالی‌که این باور وجود دارد که سازمان نظام‌مهندسی معدن می‌تواند در تک‌تک موارد مرتبط با بخش معدن با برخورداری از کارشناسان خبره‌ دارد باید به مسائل مهم بخش معدن ورود پیدا کند و اظهارنظر کند.

نقشه راه معدن و صنایع معدنی 72 بند دارد که ما معتقدیم سازمان نظام‌مهندسی معدن باید در خصوص تمامی این 72 بند صاحب‌نظر باشد. سازمان با توان علمی و مهندسی که در آن وجود دارد باید بگوید این راهکار عملی است یا خیر. تمرکز ما هم به این نقش‌آفرینی درست سازمان معطوف شده که باید جایگاهمان را تقویت کنیم. برنامه‌ای هم در راستای هوشمند سازی برخی امور سازمان داریم که امیدواریم تا پایان امسال حداقل سه برنامه را به شکل کاملاً هوشمند عملیاتی کنیم. مصرف‌کنندگان خدمات سازمان درزمینهٔ صدور پروانه‌ها، مسائل مرتبط با مسائل فنی و هم ارجاع کار از اعضای ما دلخور هستند و نسبت به اینکه به شکل عادلانه این خدمات توزیع نمی‌شود، اعتراض دارند.

خوشبختانه در حال حاضر ارتباط‌های خوبی با وزیر صمت، وزیر محترم نفت معاون اول ریاست‌جمهور، وزیر محترم نیرو، وزیر امور خارجه، وزیر امور تحقیقات و فناوری و هفت نفر از اعضای هیئت دولت داریم و دیدارهای مثمر ثمری با متصدیان بخش معدن داشته‌ایم. این روابط ادامه‌دار است و امیدواریم در بیرون سازمان هم جایگاهمان را به جایگاه واقعی نزدیک کنیم.

*با توجه به تعدد سازمان‌ها در حوزه علوم زمین، بخش معدن، زمین‌شناسی، مواد معدنی، مواد عالی، نفت، گاز و ... سازمان نظام‌مهندسی قابلیت این را دارد که بتواند به‌تمامی نیازهای این بخش‌ها پاسخ دهد؟

در قانون نظام‌مهندسی معدن هم به این موضوع اشاره‌شده و تعریف آن آمده   است. بر اساس ماده تعریف‌شده، همه تشکل‌های بخش خصوصی در قالب سازمان نظام‌مهندسی معدن فعالیت می‌کنند. درواقع سازمان نظام‌مهندسی معدن باید نقش پدری برای تمام سازمان‌ها و بخش‌های خصوصی را ایفا کند. اگر ما انجمن زمین‌شناسی، انجمن معدن، خانه معدن، کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران را داریم، اگر انجمن تولیدکنندگان زغال، سنگ‌آهن و ... را داریم، سازمان نظام‌مهندسی معدن می‌تواند نقش پدرانه‌ای را برای این مراکز ایفا کند و ارتباط خود را با جامعه مهندسین کشور تقویت کند. همچنین اثرگذاری سازمان در تصمیم سازی‌های دولت باید بیشتر شود. سازمان نظام‌مهندسی معدن تاکنون نتوانسته جایگاه خود را پیدا کند و این جایگاه را به‌خوبی به سیاست‌گذاران نشان دهد.

درحالی‌که سازمان می‌تواند هم در درجه اول اعتماد تشکل‌ها و اعتماد اعضای خود را جلب کند و هم اعتماد فعالان بخش معدن و رسانه‌ها را به دست بیاورد تا آن‌ها نیز سازمان را به پدری قبول کنند. من در حال حاضر به‌عنوان رئیس سازمان، به فکر حفظ منافع ملی هستم. به فکر حفظ صیانت از ذخایر معدنی هستم.  این هدف مطمئناً می‌تواند حلقه اتصال تمامی بخش‌های مرتبط منابع معدنی کشور باشد.

*یعنی سازمان نظام‌مهندسی معدن قصد دارد جغرافیای فعالیت خود را وسیع‌تر کند. به یک نظام جامعی بدل شود مانند نظام پزشکی که بخش‌های دندانپزشکی، جراحی و پرستاری را در برگرفته است.

بله دقیقاً. نظام‌مهندسی معدن عبارت است از مجموعه تشکیلات، سازما‌ن‌ها، تشکل‌های صنفی، مهندسی، حرفه‌ای، اشخاص حقیقی و حقوقی و مجموعه قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها و استانداردها در بخش معدن. زمانی که چنین تعریفی برای سازمان نظام‌مهندسی معدن ذکرشده، تکلیف  مشخص است. در خصوص اینکه آیا  سازمان‌های مختلفی در بخش معدن وجود دارد و هر بخشی می‌تواند یک سازمانی مانند نظام‌مهندسی برای خود تعریف کند مانند نظام‌مهندسی نقشه‌برداری، نظام‌مهندسی زمین‌شناسی، نظام‌مهندسی نفت ... باید گفت که این   بزرگ‌ترین آسیب را به انسجام بخش معدن وارد می‌کند. کماکان که در مجلس هم تمام تلاشمان این بوده تا معدن را در کنار صنایع معدنی ببینیم و فکر کنم  امروز این موضوع بسیار جاافتاده است. حتی صنایع معدنی را ما جدا از معدن نمی‌توانیم ببینیم. نمی‌توان گندله‌سازی، تولید شمش، کنسانتره و ... را از بخش معدن جدا بدانیم.

معدن از مرحله اکتشاف تا استخراج به هم وابسته است و ما به‌شدت بر این باور هستیم که سازمان نظام‌مهندسی معدن با چنین هدفی تکامل می‌یابد. ما اصلاح قانون نظام‌مهندسی را پیش روداریم و در سازمان اقدامات اولیه آن را انجام داده‌ایم. با وزارت صمت هم به این شکل تعامل داشته‌ایم. امیدواریم این اصلاحات به مجلس شورای اسلامی هم راه پیدا کند تا به لحاظ قانون هم پشتوانه اجرایی داشته باشد.

*اصلاحات قانون نظام‌مهندسی معدن قرار است در مجلس یازدهم انجام شود یا در همین دوره دهم مجلس نهایی می‌شود؟

خیر. امسال و در دوره دهم مجلس انشالله نهایی می‌شود. حتماً به صحن مجلس هم راه پیدا می‌کند و امیدوارم نهایتاً تا قبل از پایان تابستان، حداکثر مهرماه بتوانیم فوریت آن را از مجلس به‌صورت مصوبه بگیریم و کمیسیون معدن این مصوبه را در دستور کار قرار دهد. تلاش کنیم حداکثر ظرف یک ماه از کمیسیون این مصوبه را خارج کنیم و مجدداً در صحن آن را مطرح کنیم.  حتی اگر خارج از نوبت در صحن اجازه اعمال اصلاحات را کسب کنیم، بسیار خوب است. مستحضر هستید اگر 50 نفر از نماینده‌ها طرح را اولویت بدانند و آن را امضاء کنند، هر طرح یا لایحه‌ای می‌تواند خارج از نوبت در اولویت قرار گیرد. امیدواریم تمام این مراحل تا قبل از عید صورت بگیرد.

*آقای دکتر ارتباط بین بخش معدن و جامعه دانشگاهی و نخبگان این حوزه را چگونه می‌بینید؟

اتفاقاً ما دنبال تقویت این رابطه هستیم و اعتقاد داریم که دانشگاه‌های ما در بخش معدن ابعاد عملی‌شان کمرنگ شده و عمدتاً این روابط تئوری محور شده و به‌شخصه به‌عنوان استاد دانشگاه تهران شاهد این موضوع هستم.

20 سال گذشته در دوره کارشناسی دانشجو شش ماه وقت خود را در محیط معدن می‌گذراند اما امروز این 6 ماه به 6 روز کاهش‌یافته و یک دانشجوی مهندسی معدن کمتر از 10 روز حضور فیزیکی در معدن دارد. ما به این مشکل آگاه هستیم و به خاطر همین سازمان نظام‌مهندسی معدن این اصلاحات را در قانون در دستور کار قرار داده است. امروز تمام پزشکان چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی زیر چتر سازمان نظام پزشکی فعالیت می‌کنند.  ما دنبال این هستیم که بخش معدن هم چتر نظارت وجود داشته باشد. البته در تحقق این امر آموزش‌های عملی نیز بی‌تأثیر نیست و آموزش‌هایی که می‌تواند  80 درصد آن به‌صورت عملی در معدن و آزمایشگاه انجام شود. اگر این اتفاق رخ دهد هم جامعه معدنی بهره خواهد برد هم خود فارغ‌التحصیلان. ضمن اینکه نظام مهندسی معدن پیگیر طرح سرباز معدن است و در این زمینه وزارت صمت پیگیری های خاص خود را داد. زیرا ظرفیتی در طرح سرباز معدن وجود دارد که اگر قابلیت اجرایی پیدا کند، خود اعضای نظام مهندسی از این فرصت ویژه بهره مند خواهند شد.

* در بازدید اخیری از یک معدن دانشجوی دکترای زمین‌شناسی دیدیم که در معدن سنگ تزیینی سیم برش الماسه را با دانه‌های الماس اشتباه گرفته است و تصورش این بوده که سیم برش الماسه دانه‌ الماسی بوده که نزدیک به 100 میلیون قیمت دارد! درواقع برخی از فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم زمین، درکی از مفاهیم و واژه‌ها ندارند. بنگاه‌های معدنی این خلأ را چگونه می‌توانند برای فارغ‌التحصیلان بخش معدن از بین ببرند؟

البته ممکن است برخی فارغ‌التحصیلان سهواً چنین اشتباهاتی را داشته باشند و در برخی از مفاهیم فنی تعبیر درستی نداشته باشند، که این کاملاً طبیعی است. اما امروز جامعه زمین‌شناسی‌مان در بسیاری از نقاط به‌خوبی از تخصص زمین‌شناسی استفاده می‌کنند. الآن تمامی فارغ‌التحصیلان اکتشاف نفت به‌نوعی زمین‌شناس هستند. اما افرادی که ژئوفیزیک خواندند و تخصص زمین‌شناسی ژئوفیزیک دارند،  چرا نباید پروانه صلاحیت‌ از سازمان نظام‌مهندسی معدن داشته باشند؟ تمامی این متخصصان می‌توانند از پروانه صلاحیت‌ برخوردار شوند و تخصصشان مورد تائید قرار گیرد.

*درواقع سازمان نظام‌مهندسی معدن می‌تواند به مرکز استعلام توانمندی مهندسان و تحصیل‌کردگان بخش معدن تبدیل شود، درست است؟

بله دقیقاً. از سویی ما در بخش معدن کشور یک منبع یا مرکز آماری دقیقی نداریم که بخواهیم به آن استناد کنیم. ما دنبال این هستیم که با وزارت صمت هم در این زمینه به توافقاتی دست‌یابیم تا سازمان نظام‌مهندسی معدن بتواند به بانک اطلاعاتی جامع بخش معدن کشور تبدیل شود. ما 10 درصد معادن جهان راداریم و اگر قرار است خودمان را با کشورهای معدنی کانادا و استرالیا و آمریکا و .... مقایسه کنیم نباید از مسائل غفلت کنیم.

*در حال حاضر سازمان نظام‌مهندسی معدن چه تعداد عضو دارد؟

بیش از 38 هزار نفر.

*آقای دکتر در پیشبرد اهدافتان بدنه سازمان را چطور ارزیابی می‌کنید و فکر می‌کنید بدنه نظام‌مهندسی معدن تا چه اندازه با اهداف و اصلاحات قوانین سازمان همسو خواهد بود؟

 ما خوشبختانه تا اینجای کار توانسته‌ایم اعتمادبخش تخصصی وزارت صمت را جلب کنیم. از طرفی نگران بودجه نیستیم و تا الآن احساس کمبود بودجه در امور اجرایی نداشتیم. همکاری و همیاری خوبی در بدنه وجود داشته است. نسبت به تحقق اهداف سازمان بسیار خوش‌بین هستم و امیدوار. اگر در غیر این صورت بود، حتماً سازمان نظام‌مهندسی معدن را ترک می‌کردم و وقت و  انرژی خود را صرف این سازمان نمی‌کردم. ضمن اینکه انتظار می‌رود برنامه‌های هوشمند سازی هم در جذب سرمایه‌گذار و هم در بحث صیانت از ذخایر معدنی‌مان پیشرفت خوبی داشته باشد.

*آقای دکتر به‌عنوان آخرین سؤال و جمع‌بندی این مصاحبه، بفرمایید بگویید با توجه به اینکه سازمان نظام‌مهندسی معدن متولی استانداردسازی معادن است، منشأ سکوتی که در حوادث اخیر معادن این سازمان داشته چه بوده است و سازمان چگونه قصد دارد به ارتقای استاندارد معادن و پاسخگویی‌ها ورود پیدا کند؟

من همواره از زمانی که به‌عنوان نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی فعالیت داشته‌ام، معتقد بوده‌ام حفظ و صیانت از ذخایر معدنی برای ما بسیار ارزشمند است و جزو کارهای اصلی‌مان است. اگرچه در کمک به افزایش تولید کشور  وظیفه داریم و با تأکید بر این موضوع بخش معدن می‌تواند در اقتصاد کشور نقش مهمی داشته باشد اما اندازه و اهمیت این جریان کمتر از اندازه و اهمیت حفظ جان یک کارگر در معدن نخواهد بود. حتی ارزش حفظ جان یک کارگر در معدن به‌مراتب بالاتر از تمامی مواردی است که عرض کردم. شخصاً از زمانی که به سازمان آمده‌ام در تمامی بخش‌های مربوط به معدنکاری ازجمله  بازرسی، ایمنی در مرکز، کارشناسی، مدیریت و کارگران بحث‌های بسیار جدی با وزارت صنعت و معدن و تجارت داشته‌ایم و امسال در این زمینه اعتباراتی را گرفته‌ایم. در همین راستا حدود 3 میلیارد تومان نیز اعتبار دریافت کرده‌ایم و برای بازرسی و نظارت، معادن زغال‌سنگ را در اولویت قرار داده‌ایم.

اما درزمینهٔ پاسخگویی و چرایی حوادث ما هیچ‌گاه خاموش نبوده‌ایم. شاید این حوادث فقط رسانه‌ای شده و دنبال شده باشد. ما روزانه و هفتگی هر اتفاقی را که در این زمینه بیفتد را بلافاصله مسئولان فنی‌مان گزارش می‌دهند و گروه بازرسی‌مان را می‌فرستیم. متخصصان سازمان را گزارش تهیه کردند و گزارش را به سازمان صمت فرستادیم. سعی‌مان این است که این حوادث را تحلیل کنیم تا از بروز حوادث دیگر جلوگیری شود. امیدوار هستیم که بتوانیم آمار حوادث معدنی را بسیار کاهش دهیم و رسانه‌ها درزمینهٔ آموزش و اطلاع‌رسانی این حوادث و تحلیل‌ها می‌توانند علاوه بر ایفای نقش مؤثر به ما و جامعه معدنی کمک بزرگی کنند. ضمن اینکه در حوادث معدنی به‌شدت تلاش داریم حقوق کارگران و خانواده‌های آنان ضایع نشود و حق‌وحقوق آنان را پیگیری می‌کنیم.