اگر تخمین‌های انجمن جهانی فولاد (WSA) درست باشد، تقاضای فولاد جهانی در سال ۲۰۲۰ معادل ۱۷۲۵ میلیون تن بوده است (کاهش ۴/ ۲درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹). همچنین اگر پیش‌بینی WSA درست از آب در بیاید، تقاضای فولاد جهانی در سال ۲۰۲۱ بیش از چهار درصد رشد خواهد کرد و به ۱۷۹۵ میلیون تن خواهد رسید. اما چه چیزی تعیین می‌کند که تا پایان سال، تقاضای فولاد نسبت به این پیش‌بینی نزدیک شود یا از آن فاصله گیرد؟ چیزی که باعث افت تقاضای فولاد در سال ۲۰۲۰ شد، بدون شک پاندمی کرونا بود و در این بحثی نیست. این پاندمی باعث شد کشورها برای مقابله با کووید ۱۹ رو به لاک‌داون کردن اقتصاد در سطح ملی بیاورند.
به این طریق که جلوی پروازها و سایر راه‌های حمل‌ونقل را بگیرند، واردات را تا جای ممکن متوقف کنند، به طرق مختلف به فاصله‌گذاری اجتماعی روی بیاورند و هر کجا را که می‌شود ببندند. نتیجه، کاهش تقاضا و رکود اقتصادی بسیاری از بخش‌ها بود. یکی از بخش‌هایی که بیشترین آسیب را دید، صنعت فولاد بود. فولادی که رد پایش را می‌توان به نحوی در همه‌جا یافت. تقاضای فولاد در سال ۲۰۱۹ معادل ۱۷۶۷ میلیون تن بود. آیا این کاهش ۴۲ میلیون‌تنی طی سال ۲۰۲۱ می‌تواند جبران شود و حتی می‌تواند به عددی که انجمن جهانی فولاد پیش‌بینی کرده (۱۷۹۵ میلیون تن) برسد؟ بستگی به دو چیز دارد: مقابله با موج‌های آینده ویروس و سیاست‌های حمایتی دولت‌ها از اقتصادهایشان. در کنار اقدامات مختلفی که تاکنون انجام شده، واکسن مهم‌ترین چیزی است که تعیین می‌کند کشورها چقدر بتوانند در مبارزه خود با کووید ۱۹ موفق باشند. از طرفی سیاست‌های حمایتی دولت‌ها از اقتصادهایشان برای ریکاوری صنایع، تعیین می‌کند که تقاضا برای فولاد چقدر تغییر کند. اگر در یک سناریوی خوش‌بینانه، واکسن‌های اثربخش کرونا به زودی در سطح جهانی عرضه و درصد قابل توجهی از جمعیت جهان به‌طور موفق واکسینه شوند، دیگر نیازی به این نخواهد بود که دولت‌ها برای مقابله با شیوع ویروس، اقتصادهایشان را در سطوح مختلف لاک‌داون نگه دارند. فاصله‌گذاری‌های اجتماعی برداشته خواهد شد و رفته‌رفته همه محدودیت‌ها نیز از بین خواهد رفت. از سوی دیگر هرچه دولت‌ها پول بیشتری به اقتصادهایشان تزریق کنند (فارغ از اینکه چنین اقداماتی در آینده چه اثراتی خواهد داشت) حداقل در کوتاه‌مدت، تقاضای فولاد در سطح جهانی رو به افزایش خواهد گذاشت. همچنین از آنجا که چین، هند، ایالات متحده، ژاپن، کره جنوبی، روسیه، آلمان، ترکیه، ایتالیا و مکزیک به ترتیب بزرگ‌ترین متقاضیان فولاد هستند، آنچه در این کشورها رخ خواهد داد، از اهمیت بیشتری نسبت به سایر کشورها برخوردار است (البته تقاضای فولاد در این کشورها رابطه تنگاتنگ با تقاضای واردات سایر کشورها (تقاضای واردات همه کالاها) دارد). در ادامه به این سوالات پاسخ خواهیم داد که طی پاندمی، چه بر فولاد گذشت و چه خواهد شد.
آنچه بر فولاد گذشت
انجمن جهانی فولاد در اکتبر سال ۲۰۲۰ گزارشی را منتشر کرد که در آن، چشم‌انداز فولاد را تا پایان سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ میلادی شرح داده بود. این گزارش در واقع به‌روزرسانی گزارشی بود که در ماه ژوئن منتشر شده بود و بسیار خوش‌بینانه‌تر از گزارش قبلی بود. پیش‌بینی انجمن جهانی فولاد این بود که برای سال ۲۰۲۰، تقاضای فولاد به اندازه ۴/ ۲ درصد نسبت به سال گذشته کاهش می‌یابد و در زمان انتشار این گزارش، هنوز دو ماه تا پایان سال باقی‌مانده بود. طبق پیش‌بینی باید تقاضای فولاد به خاطر پاندمی کرونا، ۱۷۲۵ میلیون تن طی سال ۲۰۲۰ کاهش می‌یافت. همچنین این گزارش می‌گوید در سال ۲۰۲۱ میلادی تقاضای فولاد بیشتر از چهار درصد افزایش خواهد یافت. تحلیل این است که ریکاوری قابل توجه اقتصاد چین، تا اندازه بسیار زیادی، کاهش تقاضای فولاد را که در سال ۲۰۲۰ رخ داده بود جبران می‌کند. همچنین گزارشی که حدود ۷۵ روز قبل از پایان سال ۲۰۲۰ میلادی منتشر شد، پیش‌بینی می‌کرد که دیگر اقتصادهای جهان نیز بعد از پایان لاک‌داون وارد مسیر ریکاوری شوند و چنین چیزی باعث افزایش تقاضای فولاد در سطح دنیا شود. یکی دیگر از پیش‌بینی‌های مهم انجمن جهانی فولاد این بود که می‌گفت در سال ۲۰۲۱، چه کشورهای در حال توسعه و چه کشورهای توسعه‌یافته، فقط خواهند توانست بخشی از کاهش تقاضای فولاد را که در سال ۲۰۲۰ رخ داده بود، جبران کنند و در این میان تفاوتی میان کشورها با هم قائل نبود. فرض پیش‌بینی انجمن جهانی فولاد این بود که به‌رغم اینکه پاندمی کرونا باز هم شدید شده است و در بسیاری از مناطق دنیا در حال نزدیک شدن یا حتی عبور از دوران اوج خود است، کشورها دیگر رو به لاک‌داون‌های وسیع نخواهند آورد و چنین چیزی مانع از این خواهد شد که همچون دفعه قبل، اقتصادها به‌طور قابل توجهی منقبض شوند. پیش‌بینی این بود که کشورها به جای روی آوردن به لاک‌داون در سطح ملی، اقدامات دیگری را برای کنترل موج دوم پاندمی کرونا در پیش خواهند گرفت.
رئیس کمیته اقتصادی «انجمن جهانی فولاد» در مورد گزارشی که این انجمن منتشر کرد، گفت: «در آوریل سال ۲۰۲۰، صنعت فولاد در سطح جهانی از پایین‌ترین نقطه تقاضای خود گذر کرد و از اوایل ماه می، در حال ریکاوری است. با این حال ریکاوری تقاضای فولاد در کشورهای مختلف نامتوازن است چراکه موفقیت آنها در کنترل ویروس، ساختار صنعت و همچنین اقداماتی که برای حمایت از اقتصاد انجام می‌دهند با هم تفاوت می‌کند. چین ریکاوری قابل توجهی را نشان داده است و این ریکاوری باعث شده پیش‌بینی‌ها در مورد تقاضای فولاد در سال ۲۰۲۰ تا اندازه زیادی رو به بالا اصلاح شود. در بقیه کشورهای جهان، تا پایان سال ۲۰۲۰، ما شاهد کاهش تقاضای شدیدی برای فولاد خواهیم بود؛ چه در کشورهای در حال توسعه و چه در کشورهای توسعه‌یافته. این بحران به ویژه برای کشورهای در حال توسعه چالش‌برانگیز بوده است. چراکه آنها همچنان با کووید ۱۹ که کنترل نشده است مقابله می‌کنند، قیمت کالاهای جهانی پایین است و بنابراین درآمد پایینی از این بخش دارند و همچنین کاهش صادرات و توریسم به اقتصادشان ضربه جدی وارد کرده است.»
پس‌زمینه پیش‌بینی
از زمان بازگشایی اقتصاد از اوایل ماه می ۲۰۲۰، افزایش تقاضا، به افزایش قابل توجه در فعالیت‌های اقتصادی منجر شد و یک ریکاوری V شکل را به وجود آورد. با این حال تا اکتبر سال ۲۰۲۰، ریکاوری به اندازه کافی قوی نبود که بتواند کاهش تقاضای فولاد در زمان لاک‌داون را جبران کند. به‌طوری که تا آن موقع، بسیاری از بخش‌هایی که از فولاد استفاده می‌کنند، تقاضای کمتری نسبت به سطح تقاضای فولادشان قبل از شروع پاندمی داشتند. ریکاوری اقتصادی یک چیز شکننده است. موج دوم شیوع، باقی ماندن فاصله‌گذاری اجتماعی، بیکاری که به‌طور قابل توجهی افزایش یافته و نگرانی‌های موجود در مورد زمان ریکاوری تقاضای فولاد، موجب این شکنندگی می‌شود. با این حال این ماجرا روی مثبت نیز دارد. سیستم‌های بهداشت و درمان در وضعیت بسیار بهتری برای مبارزه با ویروس قرار دارند چراکه درس‌های بسیار زیادی را از موج اول پاندمی گرفته‌اند. ایجاد توازن میان مقابله با ویرس و جلوگیری از منقبض شدن بیشتر اقتصاد و کمک به آن، چیزی است که کشورهای دنیا به دنبال آن هستند و درس‌هایی که طی این مدت گرفته‌اند بسیار به آنها کمک خواهد کرد. با توجه به اینها، احتمال رخ دادن یک ریکاوری W شکل وجود دارد و ریکاوری کامل تقاضای فولاد در سال ۲۰۲۱ چیزی دور از انتظار است.
نتیجه چه شد؟
گزارش انجمن جهانی فولاد در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۱ نشان می‌دهد تا پایان سال ۲۰۲۰، تولید فولاد خام در سطح جهان به ۱۸۶۴ میلیون تن برسد. این عدد نسبت به تولید سال قبل، ۹/ ۰ کمتر بود. طی سال ۲۰۲۰، آسیا ۹/ ۱۳۷۴ میلیون تن فولاد خام تولید کرد که این عدد نسبت به سال ۲۰۱۹، به اندازه ۵/ ۱ درصد بیشتر هم شد. چرا که تولید فولاد خام در چین در سال ۲۰۲۰ به‌رغم پاندمی، از سال ۲۰۱۹ بیشتر بود؛ آن هم نه یک افزایش مختصر. در سال ۲۰۲۰ چین با تولید ۱۰۵۳ میلیون تن فولاد، ۲/ ۵ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۹ فولاد خام تولید کرد. چنین رشدی باعث شد که سهم چین از تولید فولاد در جهان از ۳/ ۵۳ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۵/ ۵۶ درصد در سال ۲۰۲۰ برسد. تولید فولاد خام در هند در سال ۲۰۲۰ اما نسبت به سال ۲۰۱۹ به اندازه ۶/ ۱۰ درصد کاهش یافت و به ۶/ ۹۹ میلیون تن رسید. ژاپن در سال ۲۰۲۰ معادل ۲/ ۸۳ میلیون تن فولاد تولید کرد که این عدد نسبت به سال ۲۰۱۹ بیش از ۱۶ درصد افت داشت. تولید فولاد خام در کره جنوبی نیز نسبت به سال ۲۰۱۹ به اندازه شش درصد افت کرد و به ۱/ ۶۷ میلیون تن رسید. اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۰ به اندازه ۸/ ۱۱ درصد کمتر از سال قبل فولاد تولید کرد: ۸/ ۱۳۸ میلیون تن. تولید فولاد خام در آلمان نیز با رسیدن به ۷/ ۳۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۰، نسبت به سال ۲۰۱۹ ۱۰ درصد افت را تجربه کرد.
در کشورهای مشترک‌المنافع یا CIS، تولید فولاد اما نسبت به سال ۲۰۱۹ رشد کرد. این منطقه در سال ۲۰۲۰ معادل ۱۰۲ میلیون تن فولاد تولید کرد: ۵/ ۱ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۹. تخمین زده می‌شود روسیه در سال ۲۰۲۰ معادل ۴/ ۷۳ میلیون تن فولاد تولید کرده باشد که این عدد ۶/ ۲ درصد بیشتر از تولید خام روسیه در سال ۲۰۱۹ است. تولید فولاد در اوکراین نیز در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ بیش از یک درصد افزایش داشت و به ۷/ ۷۲ میلیون تن رسید. در خاورمیانه، تولید فولاد در سال ۲۰۲۰ معادل ۴/ ۴۵ میلیون تن بود و یک افزایش ۵/ ۲درصدی را نسبت به سال ۲۰۱۹ تجربه کرد. تخمین زده می‌شود که تولید فولاد خام در ایران در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ بیش از ۱۳ درصد افزایش داشته و به ۲۹ میلیون تن رسیده است. تولید فولاد خام در آمریکای جنوبی در سال ۲۰۲۰ اما ۴/ ۸ درصد کاهش داشت و به ۲/ ۳۸ میلیون تن رسید. تولید برزیل ۹/ ۴ درصد افت کرد و تولید فولاد خام در این کشور در سال ۲۰۲۰ معادل ۳۱ میلیون تن بود. تولید فولاد خام در ترکیه در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ با رشد شش‌درصدی همراه بود و به ۸/ ۳۵ میلیون تن رسید. آفریقا در سال ۲۰۲۰ همان‌قدر فولاد تولید کرد که در سال ۲۰۱۹ تولید کرده بود: ۲/ ۱۷ میلیون تن. تولید فولاد در اقیانوسیه هم با کاهش ۴/ ۱درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹، به ۱/ ۶ میلیون تن رسید.
حالا چه می‌شود؟
گزارش ماه اکتبر انجمن جهانی فولاد پیش‌بینی می‌کرد که تقاضای فولاد در سال ۲۰۲۰ به اندازه ۴/ ۲ درصد افت کند. همین گزارش پیش‌بینی می‌کند که تقاضای فولاد در سال ۲۰۲۱ بیش از چهار درصد رشد کند. جزئیات این گزارش در مورد پیش‌بینی تقاضای فولاد در سال ۲۰۲۱ به شرح زیر است:
در آمریکا، مکزیک و کانادا (USMCA) تقاضای فولاد ۲/ ۱۲۲ میلیون تن خواهد بود که یعنی اگر پیش‌بینی درست از آب درآید، تولید فولاد در این منطقه تا پایان سال ۲۰۲۰ نسبت به سال قبل، ۷/ ۶ درصد رشد خواهد کرد. این در حالی است که تقاضای فولاد در این منطقه در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ افت ۳/ ۱۵درصدی داشت. در آمریکای جنوبی و مرکزی، در صورت درست از آب درآمدن پیش‌بینی انجمن جهانی فولاد تا پایان سال ۲۰۲۱، رشد ۲/ ۸درصدی را شاهد خواهیم بود و میزان تولید فولاد در این منطقه به ۵/ ۴۰ میلیون تن خواهد رسید. در حالی که طی سال ۲۰۲۰، در صورت درست بودن تخمین‌ها، تولید فولاد در آمریکای جنوبی و مرکزی نسبت به سال قبل از خود با افت ۱/ ۱۰درصدی روبه‌رو بود و به ۴/ ۳۷ میلیون تن رسید. در ۲۸ کشور اتحادیه اروپا، تقاضای فولاد در صورت درست بودن پیش‌بینی انجمن جهانی فولاد، با رشد ۱۱درصدی مواجه خواهد بود و به ۱۴۹ میلیون تن خواهد رسید. این در حالی است که در سال ۲۰۲۰، تقاضای فولاد در اتحادیه اروپا با افت ۲/ ۱۵درصدی به ۳/ ۱۳۴ میلیون تن رسید. در کشورهای دیگر اروپا، تقاضای فولاد در پایان سال ۲۰۲۰ معادل ۳/ ۳۹ میلیون تن خواهد بود و رشد ۹/ ۱۱درصدی را تجربه خواهد کرد. البته همان‌طور که گفته شد این اعداد پیش‌بینی انجمن جهانی فولاد در اکتبر سال ۲۰۲۰ است و بسته به اتفاقاتی که رخ می‌دهد، می‌تواند با انحرافات کم یا زیاد همراه باشد. طبق تخمین‌های همین گزارش، در سال ۲۰۲۰، تقاضای فولاد در سایر کشورهای اروپایی به جز اتحادیه اروپا و CIS، معادل ۲/ ۳۵ میلیون تن بود و رشد چهاردرصدی را نسبت به سال ۲۰۱۹ تجربه کرد. تخمین زده می‌شود که در سال ۲۰۲۱ تقاضای فولاد در آفریقا با رشد ۳/ ۹درصدی به ۴/ ۳۳ میلیون تن برسد. در حالی که در همین منطقه، تقاضای فولاد در سال ۲۰۲۰ با افت ۱۶درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ به ۶/ ۳۰ میلیون تن رسیده بود.
در خاورمیانه در سال ۲۰۲۱، تقاضای فولاد در صورت درست از آب درآمدن پیش‌بینی‌های انجمن جهانی فولاد، معادل ۹/ ۴۰ میلیون تن خواهد بود که این عدد یعنی رشد ۲/ ۶درصدی برای تقاضای فولاد در این منطقه. این در حالی است که طی سال ۲۰۲۰، تخمین زده شده که تقاضای فولاد در خاورمیانه معادل ۵/ ۳۸ میلیون تن بوده و نسبت به سال ۲۰۱۹ یک ریزش ۵/ ۱۹درصدی داشت. تقاضای فولاد کشورهای مشترک‌المنافع یا CIS طی سال جاری میلادی، ۵/ ۵۶ میلیون تن تخمین زده شده که نسبت به سال قبل ۵/ ۵ درصد بیشتر است. در حالی که در سال ۲۰۲۰ تقاضای فولاد در این منطقه معادل ۶/ ۵۳ میلیون تن تخمین زده شده که به معنای کاهش ۹درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ است. در آسیا و اقیانوسیه، پیش‌بینی می‌شود که تقاضای فولاد در این منطقه در سال ۲۰۲۱ با رسیدن به عدد ۱۳۱۳ میلیون تن، رشد ۵/ ۲درصدی را تجربه کند. در این منطقه، تقاضای فولاد در سال ۲۰۲۰ نیز رشد بیش از دو درصد داشت و به ۹/ ۱۲۸۰ میلیون تن رسید.
منبع: دنیای اقتصاد
مرتضی مرادی/ مترجم و نویسنده نشریه
مطالب مرتبط
