با اتمام ذخایر معدن انگوران زنجان که بزرگترین تولیدکننده سرب و روی کشور محسوب می‌شود، عملیات پیش باطله‌برداری معدن مهدی‌آباد یزد از فروردین ماه 94 آغاز شده است. معدن انگوران بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه با ذخیره 9 میلیون تن قرار است تا 12 سال آینده خوراک کارخانه‌ها را تامین کند اما با توجه به اینکه ذخایر این معدن رو به پایان است، مقرر شده معدن‌ مهدی‌آباد یزد جایگزین آن شود. گرچه عیار سرب و روی آن پایین‌تر از انگوران است. اما این معدن که با برخورداری بیش از 160 میلیون تن ذخیره سرب و روی جایگزین معدن انگوران برای تامین نیاز داخلی و حتی صادرات شمش است، این روزها حاشیه‌های بسیاری را بر سر موضوع واگذاری مجددش پشت سر گذاشته است. تا آنجا که پس گرفتن معدن مهدی‌آباد بسیاری از فعالان بخش خصوصی را متعجب کرده است.

اگرچه این اقدام ایمیدرو سرمایه‌گذارانی که قصد داشتند در دوره پساتحریم ورود پیدا کنند را مردد کرده اما به هر حال دولت قصد دارد به بهانه اختلاف سرمایه‌گذار داخلی با خارجی این معدن را از این شرکت خصوصی پس بگیرد و در اختیار شرکت معدنی دیگری گذارد حتی برای عملی کردن این کارش، مجددا مزایده برگزار کرده است.

طی دوسال اخیر این شرکت خصوصی که در مزایده این معدن برنده شده بود و عملیات باطله‌برداری آن را انجام داده، برای احداث کارخانه 100 هزارتنی کنسانتره و 100 هزار تنی شمش با سرمایه‌گذاری بیش از 700 میلیون‌دلاری برنامه‌ریزی کرده است. اما در حالی دولت قرار است این معدن را به شرکت دیگری واگذار کند و به مزایده مجدد تن داده که سال‌ها دولت ‌از وجود این مطلع بوده است اما فعالیت زیادی برای راه‌اندازی آن نکرده‌ است. در حالی که هم‌اکنون معدن مهدی‌آباد یکی از استثنایی‌ترین ذخایر سرب و روی ایران به شمار می‌رود.

اگرچه پیش از این گمان می‌رفت حال که بخش خصوصی پس از تقریبا نیم قرن مالک یک معدن بزرگ شده تا در آن بتواند به فعالیت بپردازد، دولت با واگذاری این معدن به بخش خصوصی در معرض یک آزمون بزرگ قرار گرفته و اگر بتواند از این واگذاری خود حراست به عمل آورد و بخش خصوصی را به مقصود برساند، قادر خواهد بود تا در جذب سایر سرمایه‌گذاران نیز عملکرد موفقی برای خود کسب کند، اما آنطور که معلوم است ایمیدرو مصمم به فروش دوباره این معدن است و با برگزاری مجدد مزایده، شرکت معدنی دیگری را برای ادامه فعالیت این معدن برگزیده است.

این در حالی است که برنده اول این مزایده یعنی شرکت KDD برای راه‌اندازی و عملیات پیش باطله‌برداری معدن مهدی‌آباد هزینه‌های بسیاری را متقبل شده و اقدامات بسیاری را تاکنون به لحاظ زیرساختی انجام داده است. اما این رفتار دولت با بخش خصوصی این سوال را در ذهن به وجود می‌آورد که چرا بخش خصوصی ایران با اطمینان خاطر نمی‌تواند در بخش صنعت و معدن کشور سرمایه‌گذاری کند و به نتیجه مثبتی دست پیدا کند؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد این سرمایه‌گذار بخش خصوصی توانسته کمتر از یک سال آب مورد نیاز پروژه را در منطقه کویری یزد تامین کند و مشکلات برق و محیط زیست این معدن را در راستای احداث کارخانه برطرف کند. از سویی از آن زمان تا کنون این سرمایه‌گذار گزارشات فنی و اقتصادی لازم را در خصوص کارخانه کنسانتره و شمش روی و طراحی های معدن به هر دو روش استخراج روباز و زیرزمینی به انجام برساند و با رفع موانع برای ورود به این معدن اقدام به تجهیز کارگاه واستقرار ماشین‌آلات لازم در این معدن کرده تا هر چه زودتر عملیات باطله‌برداری معدن را آغاز کند. در نهایت توانسته از فروردین تا آبان ماه 94 در همین مدت زمان کم نزدیک به 4 میلیون متر مکعب باطله‌برداری انجام دهد.

اخذ تاییدیه فاینانس از کشور چین اقدام دیگر این سرمایه‌گذار بوده است که با توجه به محدود بودن منابع تامین مالی در کشور، شرکت روی مهدی‌آباد توانسته است تاییدیه کتبی فاینانس از سازمان‌های دولتی چین به ویژه سازمان بیمه سایناشور برای پوشش تامین فاینانس پروژه را کسب کند. اگرچه کارشناسان این معدن معتقدند حتی برای پرعیارسازی ماده معدنی روی مطالعات و برنامه‌ریزی گسترده‌ای صورت گرفته و دلیل عمده تاخیر راه‌اندازی این پروژه را می‌توان فرایند اخذ مجوزهای زیربنایی لازم از جمله آب، برق و محیط زیست دانست.

با این حال که تمامی مستندات اقدامات این سرمایه‌گذار معدن وجود دارد اما دولت با فسخ یا خاتمه خواندن قرارداد درصدد است تا این شرکت بخش خصوصی را از دور خارج کند و حال که اطلاعات اولیه این معدن ثابت کرده معدن مهدی‌آباد با برخورداری از  بیش از 150 میلیون تن بزرگترین معدن سرب و روی جهان است، به بهانه‌های مختلف این معدن را پس بگیرد. در حالی که مطابق ماده 14 قرارداد منعقده، در صورت بروز هرگونه اختلاف بین ایمیدرو و شرکت روی مهدی آباد در وهله اول موضوع باید به صورت مسالمت آمیز حل و فصل می‌شده و در صورت عدم حصول توافق موضوع به مراجع ذیصلاح قضایی ارجاع داده می‌شده است.

شمارش معکوس برای اتمام ذخایر معدن سرب و روی انگوران در حالی آغاز شده که هم‌چنان سرمایه‌گذاری در معدن مهدی‌آباد به سرانجام نرسیده است. اگرچه به گفته سرمایه‌گذار این معدن پیشرفت عملیات طبق برنامه زمانبندی در حال انجام بوده و قرار بوده در راستای استخراج معدن برنامه‌های لازم درخصوص احداث کارخانه صد هزارتنی کنسانتره و صد هزار تنی شمش عملیاتی شود. در همین زمینه حتی عمده مذاکرات شرکت KDD برای خرید تجهیزات کارخانه با شرکت‌های متخصص در زمینه احداث کارخانجات کنسانتره و شمش روی با شرکت MCC-NFI چین بوده و با شرکت تنوای ایتالیا هم مذاکراتی صورت گرفته است. این در حالی است که شرکت برنده مزایده دوم نیز اعلام کرده است برای معدن مهدی‌آباد برنامه‌های بسیاری دارد و با شرکت ریوتینتو قرار است برخی کارها را در این معدن پیش ببرد.

در حالی دولت در خصوص این معدن چنین تصمیمی گرفته و دوباره مزایده برگزار کرده است که همچنان دولت یازدهم بر افزایش سهم بخش خصوصی در اقتصاد تاکید دارد و بارها بر کوچک شدن نقش دولت در اقتصاد و ورود بخش خصوصی تاکید داشته است. اما با توجه به این اتفاقات چه بلایی بر سر انگیزه بخش خصوصی برای ورود به حوزه معدن و سرمایه‌گذاری خواهد آمد؟ آیا دولت باری دیگر این عهدشکنی  را با برنده مزایده دوم نخواهد داشت؟