۵ سال از تدوین طرح جامع فولاد می‌گذرد و فولادسازان طبق سند توسعه این صنعت قصد دارند هدف  تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام، تولید ریل، ورق آجدار و ورق لوله‌های دقیق را محقق کنند غافل از اینکه برای رسیدن به مقصد طرح در ۱۴۰۴ سنگ‌‌آهن بیشتری نیاز است.

حسین مدرس‌خیابانی به تازگی از ممنوعیت سریع و کامل صادرات سنگ‌آهن سخن گفته و طی بازدیدی که از کارخانه ذوب آهن اصفهان داشته اقدامات اورژانسی که برای رسیدن ذوب‌آهن به خط پایان مسابقه باید انجام گیرد، تامین کامل سنگ آهن مورد نیاز ذوب آهن و رفع موانع جهش تولید این شرکت، ممنوعیت صادرات سنگ آهن و ممنوعیت واردات محصولاتی که صنایع فولادی کشور قادر به تولید آن هستند به ویژه ریل، دانسته است. 

کارخانه ذوب‌آهن اصفهان به عنوان یکی بزرگترین تولیدکنندگان محصولات فولادی با کمبود سنگ‌آهن روبه‌رو شده و بنا بر سیاستگذاری‌ها کل نیاز ذوب آهن به سنگ‌آهن باید از معادن چاه گز، سنگ آهن مرکزی و سنگان تا ۵ سال آینده یعنی تا پایان طرح جامع فولاد که برای ۱۰ سال هدفگذاری شده بود، تامین شود.

کمبود مواد اولیه در زنجیره فولاد موضوعیست که اخیرا ناصر تقی‌زاده مدیر عامل شرکت معدنی و صنعتی چادر ملو هم بر آن تاکید داشته است. او با گلایه از برخی تصمیم گیرندگان و دیوانسالاری موجود که موجب جلوگیری از بهره‌برداری ذخایر شناسایی شده ابراز نگرانی کرده و گفته است اگر هر چه سریعتر نسبت به استخراج از ذخایر شناسایی شده و اکتشافات جدید معادن سنگ آهن اقدام نشود، بسیاری از واحدهای فعلی فولادسازی کشور در خطر تعطیلی و یا کاهش تولید قرار خواهند گرفت. زیرا طی سال‌های اخیر بسیاری از واحدهای معدنی به سمت فولادسازی رفته‌اند و ترجیح داده‌اند با فرآوری و ایجاد ارزش افزوده محصول نهایی را خود وارد بازار کنند و به فروش رسانند. گرچه این چرخه برعکس هم بوده و بسیاری از فولادسازان به سمت معدنکاری رفته‌اند. اما با این حال فراوانی واحدهای فولادی سبب شده تقاضا برای سنگ‌آهن افزایش یابد و صنعت فولاد بیشتر از گذشته تشنه سنگ شود.

روزی که طرح جامع فولاد نوشته شد برنامه‌ریزی‌ها بر اساس برخورداری از ۲.۷ میلیارد تن ذخیره سنگ‌آهن صورت گرفت و قرار بود با سرمایه‌گذاری‌های جدید در حوزه اکتشاف این ذخایر ۵۰ درصد افزایش یابد اما سایه سنگین تحریم‌ها بر اقتصاد کلان کشور و کاهش میل سرمایه‌‌گذاری از سوی بخش خصوصی سبب شد طی ۵ سال اخیر اکتشافات سنگ‌آهن طبق طرح جامع فولاد پیش نرود و تقاضا برای این ماده معدنی از عرضه آن در بین واحدهای فولادی پیشی بگیرد. همین دلیلی شده که واحدهای بزرگ فولادسازی کشور مانند فولادمبارکه اصفهان با سازمان زمین شناسی هم‌افزایی کند و با تفاهمنامه اکتشافی خواهان شناسایی ذخیره سنگ‌آهن شود. 

بنا بر مطالعات انجام شده، برای افزایش ظرفیت فولاد تا سال ۱۴۰۴ به تولید ۵۰ تا ۵۵ میلیون تن به ۱۶۵ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز خواهد بود، در حالی که در مقطع کنونی تولید سنگ‌آهن کشور حدود ۸۰ میلیون تن است. آنگونه که پیش‌بینی شده، اگر نیاز صنعت فولاد به سنگ‌آهن تامین نشود، ممکن است تا سال ۱۴۰۴ حدود ۳۰ میلیون تن کسری این ماده معدنی فولاد را از اهداف طرح جامع فولاد عقب بیاندازد. با این حال کارشناسان در خصوص ممنوعیت صادرات سنگ‌آهن به دلیل تامین نیاز داخلی معتقدند به صلاح نیست تر و خشک با هم بسوزند و بهتر است محدودیت‌های سیاستگذاران تنها قسمتی از زنجیره سنگ‌آهن تا فولاد را در برگیرد زیرا برای تولید فولاد فقط در گندله و کنسانتره سنگ‌آهن کمبود وجود دارد. از سویی پیش‌بینی می‌شود با اعمال محدودیت‌های صادراتی نرخ سنگ‌آهن افزایش یابد و قیمت محصولات فولادی تحت‌الشعاع این موضوع بالا رود. در حالی که پشت پرده تمام این محدودیت‌های صادراتی این است که دولت برای حفظ ماده اولیه صنعت فولاد و با توجه به جذابیت فروش صادراتی این ماده معدنی، عوارض ۲۵ درصدی و ممنوعیت فروش در بازارهای خارجی را در دستور کار قرار داده است.  

افزایش اکتشافات و ایجاد جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه گرچه راهکار اصلی برای پر کردن خلا میان سنگ‌آهن و فولاد است اما انتظار می‌رود با احیای معادن کوچک مقیاس و کشف ذخیره‌های جدید و ورود آنها به چرخه فولاد نگرانی نسبت به کمبود سنگ‌آهن در این عرصه کاهش یابد. با تمام این‌ها باید دید تقاضای صنعت فولاد به سنگ‌آهن و اهداف طرح جامع فولاد با چه مکانیسمی برآورده می‌شود و محدودیت‌های صادراتی تا چه اندازه با نگاه‌های کارشناسی همراه می‌شود؟