در این بین گردشگری معدنی شاخه‌ای از ژئوتوریسم معرفی می‌شود که طرفداران بسیاری را از سراسر جهان به خود جذب کرده است. در این روند سایت‌های معدنی برای بازدید گردشگران بهینه‌سازی می‌شوند و مخاطبان زیادی را به خود جذب می‌کنند. در این بین معدن پتاس خور و بیابانک نمونه‌ای بسیار عالی از ترکیب فعالیت معدنی با هدف گردشگری است.
شهرستان تاریخی «خور و بیابانک» در منتهی‌الیه شمال شرق استان اصفهان و در میان استان‌های خراسان جنوبی، سمنان و یزد قرار گرفته است. با اینکه قدمت این منطقه به دوره سلجوقی برمی‌گردد و تاریخ کهنی دارد اما برای بیشتر مردم ایران ناشناخته باقی مانده است.

دهکده گردشگری پتاس جاذبه‌ای منحصربه‌‌فرد است که هر‌کدام از بخش‌های مختلف آن جذابیت مخصوص به خود را دارد اما مهم‌ترین جاذبه‌ این دهکده، آبشار نمکی پتاس است که هر گردشگری را مجذوب خود می‌کند زیرا این آبشار نه‌‌تنها در ایران، بلکه در جهان بی‌نظیر است.

وجود نمک‌ معدنی که باعث شناخته شدن این منطقه به‌ عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده پتاس در خاورمیانه شده‌؛ جاذبه نمکی پتاس را به وجود آورده است. آبشار نمکی پتاس با ارتفاع ۲۵متر در شمال مجتمع معدنی پتاس واقع شده است. جالب اینکه بلورهای نمک در این منطقه مقاومت بسیار بالایی دارد و با آب باران شسته نمی‌شود.
سوالی که برای خیلی‌ها در مورد این آبشار پیش می‌آید این است که این آبشار چگونه به وجود آمده است؟ می‌توان گفت رود شوری که در این منطقه وجود دارد، آبشار نمکی بسیار زیبا را به وجود آورده است. در ادامه نمک فراوان که در آب این منطقه است، سبب تشکیل بلورها به شکل زیبا شده است.
در این خصوص مدیر مجتمع پتاس خور و بیابانک با اشاره به اهمیت توجه به گردشگری معدنی اظهار کرد: گردشگری معدنی شاخه‌ای از فعالیت‌های معدنی است که برپایه یک محیط معدنی یا ماده معدنی رقم می‌خورد. به طور مثال آبشار نمکی از جنس نمک و برپایه ماده معدنی شورابه‌ای است که جذابیت زیادی برای گردشگران دارد. گردشگری در معدن پتاس خور و بیابانک تماما براساس ماده معدنی است و آبشار نمک این مجتمع هم تماما معدنی و هم در داخل محوطه معدنی است.
سیدحسین شهامی تصریح کرد: نکته مهم‌تر اینکه این مجموعه در داخل محیط و محدوده معدنی قرار دارد. سرمایه‌گذار این حوزه به طور متمرکز با فاصله خیلی زیاد نسبت به سایر سرمایه‌گذاران در حوزه گردشگری معدنی قرار گرفته است. در این عرصه تا به امروز بیش از ۵۰‌میلیارد تومان در حوزه گردشگری معدنی سرمایه‌گذاری شده است. در سال‌ جاری در این منطقه رکورد ۲۲‌هزار گردشگر شکسته شد و قرار است که در سال پیش‌ رو برای قریب به ۳۵‌هزار گردشگر هدف‌گذاری شود.
او با اشاره به تلاش سرمایه‌گذاران برای توسعه و رونق محلی اظهار کرد: درآمدهای بحث گردشگری برای سرمایه‌گذار داخلی چندان جذاب نیست اما تعداد زیادی مراکز گردشگری در سطح شهرستان خور و بیابانک از کویر مصر گرفته تا بومگردی شهرستان آب گرم را در بر می‌گیرد که می‌تواند رونق قابل‌توجهی را برای این منطقه به ارمغان آورد. در ادامه باید گفت زمانی که گردشگر وارد شهرستان می‌شود‌، تمام ارکان گردشگری شهرستان متنفع می‌شوند.
مدیر مجتمع پتاس خور و بیابانک افزود: گردشگری در این معدن یک اتفاق مهم را برای این منطقه رقم زده است و به رونق اشتغال کمک شایانی کرده است. شهامی درباره وسعت این معدن عنوان کرد: وسعت معدن از جنوب شهرستان شاهرود آغاز و تا شمال‌شرق استان اصفهان ادامه دارد که از لحاظ وسعت ۱۵‌درصد کل معادن کشور را به خود اختصاص داده است و پهناورترین معدن کشور به‌‌شمار می‌رود.
وی ادامه داد: کارخانه این معدن برای تولید ۱۰۰‌هزار تن پتاسیم طرح‌ریزی شده بود اما هدف سرمایه‌گذار دسترسی به ۱۲۰‌هزار تن است.

تاریخچه دهکده توریستی و آبشار نمکی پتاس
داستان دهکده توریستی نمکی پتاس از حدود ۵۰‌سال پیش آغاز شد و به ‌مرور ورق خورد تا کم‌کم کامل شد. در آن روزها تازه مجتمع معدنی پتاس در این منطقه فعالیتش را آغاز کرد. چندی نگذشت که بر اثر فعالیت روزمره مجتمع معدنی، دریاچه نمک پتاس در مجاورت آن شکل گرفت. دریاچه‌ای که بر اثر تبخیر آب، نمک‌های معدنی را در خود رسوب داد و کوهی نمکی ایجاد کرد. کوهی نمکین که آبشار نمکی پتاس از آن سرازیر می‌شود و به‌ عنوان یک جاذبه گردشگری طبیعی خاص شناخته می‌شود.
در نتیجه شکل‌گیری این آبشار نمکی توجه بسیاری از گردشگران به این منطقه جلب شد اما درست همین چند سال پیش و در سال ۱۳۹۸ بود که شرکت معدنی پتاس، تصمیمی مبنی بر تبدیل این مجتمع معدنی به یک منطقه گردشگری و مجهز به امکانات رفاهی گرفت. سرانجام آبشار نمکی پتاس در سال‌۱۴۰۰هجری شمسی در فهرست آثار طبیعی ایران به ثبت رسید.
علت یا به عبارتی راز نام‌گذاری دهکده گردشگری پتاس و آبشار آن در آب‌های آن نهفته است. در واقع پتاس (Potash) همان پتاسیم هیدروکسید است که به‌ عنوان یک عنصر شیمیایی با فرمول شیمیایی KOH به‌شمار می‌آید. پتاس را برای تهیه کودهای شیمیایی و تامین پتاسیم مورد نیاز گیاهان جهت رشد به‌طور گسترده تولید می‌کنند. از پتاسیم هیدروکسید علاوه‌بر صنعت کشاورزی در تولید شیشه و مواد شوینده هم استفاده می‌کنند و نقش بسزایی را در زنجیره تولید این محصولات ایفا می‌کند.

تخصیص ۱۵‌درصد حقوق دولتی معادن به استان‌ها
مطابق لایحه بودجه ۱۴۰۴ دولت مکلف است ۱۵‌درصد حقوق دولتی معادن را در حساب خاصی نزد خزانه‌داری کل کشور منظور کند؛ همچنین دولت مکلف است تا سهم هر استان و شهرستان دارای معادن را به نسبت پرداختی هر شهرستان و استان براساس تبصره (۶) ماده ۱۴ قانون معادن الحاقی ۲۲آبان‌ ۱۳۹۰ با اولویت شهرستانی که معدن در آن قرار دارد هزینه کند اما گویا در مورد خور و بیابانک قضیه قدری متفاوت است و این مجموعه حمایت بیشتری از طرف دولت می‌طلبد.
به‌تازگی در مورد این منطقه نماینده مردم شهرستان‌های نایین و خور و بیابانک در مجلس شورای اسلامی گفته است: تخصیص ۱۵‌درصد حقوق دولتی معادن به استان‌ها به تامین بودجه مورد نیاز برای بهبود زیرساخت‌ها کمک بسیاری می‌کند.
الهام آزاد با اشاره به دو موضوع حقوق دولتی و یک درصد فروش معادن افزود: در سال‌های گذشته این منابع مالی به خزانه دولت واریز می‌شد اما به استان‌ها تعلق نمی‌گرفت ولی در لایحه بودجه ۱۴۰۴ و برنامه هفتم توسعه، مصوب شد که حقوق دولتی به خود استان‌ها تخصیص یابد.
وی با تاکید بر اینکه این کار در توسعه زیرساخت‌های هر استان موثر است، اظهار کرد: فعالیت معادن در بروز آسیب‌های محیط‌زیستی و زیرساختی مانند جاده‌ها تاثیرگذار است، بنابراین باید سهمی از این منابع به خود استان‌ها تعلق گیرد تا برای بهبود وضعیت زیرساخت‌ها استفاده شود.
آزاد تصریح کرد: منابع حاصل از قانون یک‌درصد فروش معادن نیز باید به استان‌ها اختصاص یابد اما هنوز به‌طور کامل اجرایی نشده است.
این نماینده مجلس همچنین گفت: شهرستان خور و بیابانک در شرق اصفهان، دارای ذخایر معدنی بسیار غنی است، به‌ عنوان مثال، مجتمع «پتاس» در این منطقه یکی از تولیدکنندگان بزرگ جهانی است که امسال با پیگیری‌های‌ انجام‌ شده، ظرفیت تولید آن به ۵۰‌هزار تن در سال رسید.
آزاد خاطرنشان کرد: در پنج سال گذشته، تلاش کردیم با مشارکت بخش‌ خصوصی، معادن غیرفعال در این شهرستان احیا شود و این اقدامات می‌تواند در افزایش تولید و استخراج مواد معدنی کشور موثر باشد.
نماینده مردم نایین و خور و بیابانک در مجلس اضافه کرد: در تلاش هستیم تا زنجیره معدنی در شهرستان خور و بیابانک تکمیل و به قطب اقتصادی استان اصفهان تبدیل شود.
آزاد با تاکید بر لزوم حمایت از معادن بخش ‌خصوصی، گفت: این کار سبب افزایش انگیزه و رغبت برای توسعه معادن می‌شود.
وی با بیان اینکه به‌دلیل حمایت‌های ناکافی تاکنون از ظرفیت بخش ‌خصوصی در توسعه معادن به‌ خوبی استفاده نشده است، اضافه کرد: امیدواریم با سیاستگذاری‌های جدید، حمایت بیشتری از این بخش صورت گیرد.
منبع: روزنامه جهان صنعت