این مهم ابزاری است که با داشتن ماژول‌های مختلف، مدیریت معدن را آسان کرده و گزارش‌های متنوع مدیریتی را برای کنترل و ارزیابی عملکرد هر بخش در اختیار فعالان قرار می‌دهد. به صورتی که قابلیت تعریف طرح‌های روزانه، سالانه، ورود اطلاعات عملکرد و در نهایت تعیین انحراف از برنامه‌ها و طرح‌ها نسبت به عملکرد فراهم می‌شود. این در حالی است که این مهم در معادن کشور کمتر دیده شده و جای خالی آن به شدت احساس می‌شود.
هوشمندسازی‌ به‌معنای‌ بهره‌‌گیری از ابزارها و تکنیک‌های‌ فنی‌ و اطلاعاتی‌ جهت‌ مدیریت صحیح‌ امور، تسهیل فعالیت‌ها، ارتقا و اصلاح‌ سبک‌ زندگی‌، شتاب‌ بخشیدن‌ به‌ اجرای‌ دقیق‌ و حرفه‌ای‌تر امور، کاهش‌ مصرف‌ انرژی‌ و بهره‌برداری‌ حداکثری‌ از خدمات‌ حوزه‌ فناوری‌ اطلاعات‌ در راستای‌ ارتقای شاخص‌های‌ زندگی‌ فردی‌ و اجتماعی‌ است‌. می‌توان گفت‌ که‌ هوشمندسازی‌ به‌ مجموعه‌ای‌ از فرآیندها و تکنیک‌های‌ مورد ‌استفاده‌ در ساخت‌ و توسعه‌ سیستم‌های‌ هوشمند اطلاق می‌شود که‌ بخشی‌ از پروژه‌ نوسازی‌، ارتقای‌ تکنولوژی‌ و نوآوری‌ است‌ و با استفاده‌ از ابزارهای‌ مختلف‌ مانند هوش‌ مصنوعی‌، کلان ‌داده‌ و … موجب‌ بهبود کارایی و ارتقای‌ عملکرد در فعالیت‌ها و فرآیندهای‌ مرتبط‌ می‌شود. هوشمندسازی‌ در معدن‌ به‌ همان‌ معنایی‌ است‌ که‌ در کشاورزی‌، خودروسازی‌، هوافضا یا حوزه‌های‌ دیگر رخ‌ می‌دهد و به‌ همان‌ استراتژی‌ها و روش‌ها در بخش‌ معدن‌ و صنایع‌ معدنی هوشمندسازی‌ معدن‌ می‌گویند. در واقع هوشمندسازی‌ معادن‌، یک‌ فهم‌ تخصصی‌ در حوزه‌ معدن‌ است‌ و نیاز دارد که‌ بتوان‌ آن را به‌ زبان‌ ریاضی‌ و با استفاده‌ از کامپیوتر مدل‌سازی کرد. به‌عبارت‌ دیگر هوشمندسازی‌ معادن‌ بخشی‌ از پروژه‌ نوسازی‌، ارتقای‌ تکنولوژی‌ و نوآوری‌ است‌ و نیازمند ارتباط‌ مستقیم‌ با دانش‌ و مراکز علمی‌ و تحقیقاتی‌ است‌.
اما معدن در مقایسه با سایر بخش‌‌های اقتصادی، یکی از عقب‌ مانده‌ترین صنایع کشور شناخته می‌شود و این مهم را می‌توان در حوزه‌های مختلف از جمله ماشین‌آلات فرسوده، استخراج و اکتشاف سنتی ملاحظه کرد. این در حالی است که طبق برنامه توسعه هفتم، پیش‌بینی شده که بخش معدن باید به رشد ۱۳‌درصدی دست پیدا کند. هدفی که به عوامل مختلف شامل جذب سرمایه‌گذاری، رفع موانع تولید و بهره‌گیری از فناوری‌ و تکنولوژی‌ نوین وابسته است اما در بین مسائل متعدد، هوشمندسازی یکی از ضرورت‌های توسعه معدنکاری شناخته می‌شود که منجر به رونق بخش شدن معدن خواهد شد.
ایران با دارا بودن یک‌درصد جمعیت جهان و ۷‌درصد منابع معدنی دنیا، انتظار می‌رفت که شرایط بهتری در صنعت معدن داشته باشد. با توجه به اینکه امروز فناوری حرف اول را می‌‌زند ما نیز باید در حوزه فناوری و هوشمندسازی معادن در ایران در بخش حاکمیتی و خصوصی پیشرفت قابل‌توجهی داشته باشیم. تا جایی که گفته می‌شود بدون تحول فناورانه، صنعت معدن ایران نه‌تنها به رشد پیش‌بینی ‌شده ۱۳‌درصدی نخواهد رسید، بلکه نمی‌‌تواند جایگاه فعلی خود را حفظ کند اما با گسترش اینترنت و شیوع داده در ابعاد بزرگ‌تر، رویکردهای سنتی تولید جای خود را به روندهای پیشرو داده و ترکیب ربات‌ها، کنترل از راه دور، فناوری خودران و هوش‌مصنوعی فضای متفاوتی برای بنگاه‌ها ایجاد کرده است.
معدن هوشمند و معدنکاری دیجیتال هم به عنوان یک چارچوب تحول‌‌ساز، مقیاس ایمنی و شکل کار در تولید مواد خام و معدنی را تغییر داده است اما با وجود پیشرفت معدنکاری هوشمند در جهان، وضعیت در ایران به سامان نیست و جز تعداد کمی از معادن، خبری از توسعه فناوری دیجیتال در بخش معدن نیست.

اهمیت بهره از هوش مصنوعی
در این خصوص معاون وزیر صمت و رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی گفت: چه بخواهیم و چه نخواهیم و چه در این جهت قرار بگیریم و چه قرار نگیریم، علم و فناوری با سرعت فوق‌العاده‌ای رو به پیشرفت است و یکی از این فناوری‌ها هوش‌مصنوعی است که اگر آن را نپذیریم عقب می‌مانیم و اگر بپذیریم از رقابت‌ها عقب نمی‌مانیم. از این‌رو عنوان این گردهمایی آمیخته‌ای از هوش‌مصنوعی و علوم زمین شد.
داریوش اسماعیلی یکی از محورهای مهم سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور در دوره جدید مدیریت را هوش مصنوعی و مدیریت هوشمند و هوشمند‌سازی و به‌کارگیری هوش مصنوعی عنوان و اظهار کرد: اگر محققان از همه نقاط دنیا، در این زمینه ما را یاری کند، از آنها استقبال می‌کنیم. البته اگر بخواهیم هوش مصنوعی را توسعه دهیم و کلیه فعالیت‌های اکتشاف را کنار بگذاریم، عقب می‌مانیم.
وی با تاکید بر اینکه اگر بخواهیم سه محور فعالیتی برای این سازمان تعریف کنم قطعا یکی از آنها هوش‌مصنوعی و استفاده از مدیریت هوشمند و هوشمند‌سازی خواهد بود، ادامه داد: در این راستا حتما تا پایان سال آینده تقریبا کلیه فرآیندهای سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور با مدیریت هوشمند خواهد بود و فرآیندهایی مانند اینکه نامه‌ای از سوی فردی در دبیرخانه ثبت کند و برای پیگیری آن تماس‌های طولانی‌مدت انجام دهد، ارتقا می‌یابد و در این زمینه کارهای مقدماتی خوبی قبلا انجام شده و ما این فرآیند را تکمیل خواهیم کرد.
رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور ادامه داد: ما همه فرآیندهای زمین‌شناسی مرتبط با این سازمان را به سمت استفاده از مدیریت هوش مصنوعی به پیش می‌بریم و در این راستا نرم‌افزاری طراحی شده و در مراحل آخر ساخت است و شاید در این زمینه نسبت به برخی از شرکت‌ها عقب هستیم ولی عزم ما بر این است که کلیه برداشت‌ها از فیلد به صورت آنلاین انجام شود و در جاهایی که امکان انجام فرآیند آنلاین نباشد، به صورت آفلاین انجام می‌شود و در آخر در سازمان نسخه آنلاین آن اجرایی می‌شود.
وی نمونه‌برداری‌ها، عکسبرداری‌ها، توضیحات صوتی و فیلدی و همه فرآیندها از زمین تا پیگیری یک نامه که از روش‌های نوین در زمین‌شناسی و اکتشافات خواهد بود، خاطرنشان کرد: ما نیازمند همراهی و همکاری اساتید جوان و پژوهشگران هستیم.

تاکید بر توسعه ژئوفیزیک هوایی
معاون وزیر صمت با تاکید بر اینکه در حوزه ژئوفیزیک هوایی با قدرت بالایی پیگیری می‌کنیم، گفت: با وجود آنکه در ۴۴ سال قبل کمتر از ۶۵‌هزار کیلومتر خطی برداشت هوایی داده داشتیم، در برنامه هفتم توسعه برداشت دومیلیون کیلومتر خطی را برای ما تکلیف کرده است و گرچه ژئوفیزیک قبل از سال‌های قبل آغاز شده ولی موضوع مگنتوتلوریک به عنوان اقدامی است که باید در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور به آن پرداخته شود.
اسماعیلی با بیان اینکه روش مگنتوتلوریک تنها در دو کشور آمریکا و استرالیا اجرایی شده، ادامه داد: در این روش با استفاده از ابزارهایی، مسیر ماگماها در اعماق زمین دنبال می‌شود و این وظیفه حاکمیت است تا مسیر اکتشاف را تعریف کند و ما همچنان از استانداردهای کشورهای آمریکا و سایر کشورها در این حوزه استفاده می‌کنیم و برنامه داریم که در مدت دو سال آینده کتابخانه طیفی سازمان را تکمیل کنیم و استانداردهای لازم را بومی‌کنیم.
وی با بیان اینکه در همه این زمینه‌ها نیازمند همراهی و کمک و راهنمایی اساتید هستیم، اضافه کرد: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور به‌ویژه در حوزه اکتشاف باید فعال شود چون از بخش‌های بنیادی است چرا که اگر ما در این حوزه‌های اولویت‌دار حرکت نکنیم شرکت‌ها و بنگاه‌ها که بیشتر به دنبال سود هستند، گام بردارند ولی در برخی از حوزه‌های حیاتی مانند امور زیربنایی حتما ما باید وارد شویم.
رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور با بیان اینکه این سازمان گام اول مطالعات در زمینه مخاطرات زمین‌شناسی برداشته، یادآور شد: مطالعه در حوزه‌هایی چون مشکلات آب، فرونشست زمین و زلزله حوزه‌هایی هستند که حتما سازمان زمین‌شناسی آن را فراموش نخواهد کرد و برخی دیگر از اقدامات که بخش حاکمیتی آن در اختیار ماست، به آن رسیدگی می‌کنیم و هرگز کار حاکمیتی را برای انجام تصدگری رها نخواهیم کرد.
وی گفت: با صدای بلند اعلام می‌کنم هرگز به سمت صدور گواهی کشف در بخش اکتشاف تا زمانی که من در سازمان هستم، پیش نخواهیم رفت. هر چند تعدادی کار هست که باید اجرا و آنها را تحویل دهیم ولی به طور کلی وظیفه اصلی ما تولید اطلاعات پایه است تا بخش خصوصی به میدان بیاید و از آنها استفاده کند.
اسماعیلی با تاکید بر اینکه ما مرکز داده را به عنوان مهم‌ترین فعالیت پایه برای خودمان تلقی می‌کنیم، گفت: همه اطلاعات مورد نیاز دستگاه‌ها چون نفت، سازمان انرژی اتمی، وزارت نیرو و سایر بخش‌های خصوصی از طریق پایگاه داده‌ها با قوت تمام تهیه می‌کنیم و هدف ما این است که کلیه داده‌های زمین را جمع‌آوری کنیم و این ماموریت قانون و تکلیف برنامه هفتم توسعه است تا این داده‌ها را استانداردسازی و در اختیار دستگاه‌ها قرار دهیم.
معاون وزیر صمت افزود: مطابق مصوبه‌ای که داریم هر گزارشی که سازمان زمین‌شناسی تولید کند حداکثر سه‌ماه بعد از نهایی شدن، از طریق پایگاه داده‌ها در اختیار عموم قرار می‌دهیم و ما کشور را از نظر اکتشاف و استخراج صنایع معدنی قطب‌بندی می‌کنیم چرا که شاهدیم بلایی که صنایع و معادن به‌ویژه در بخش فولاد با آن مواجه هستند به گونه‌ای که هدف‌گذاری تولید ۵۵‌میلیون تولید فولاد است که بیش از ۱۶۵‌میلیون مجوز صادر شده و ما حتما به سمت قطب‌بندی کشور در زمینه اکتشاف به‌پیش می‌رویم.

توسعه و تجهیز آزمایشگاه‌های مرجع زمین‌شناسی
رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور به لزوم توسعه آزمایشگاه‌های زمین‌شناسی اشاره کرد و گفت: من به عنوان عضو هیات علمی دانشگاه اعلام می‌کنم که ضمن احترام به کلیه دست‌اندرکاران آزمایشگاه‌های این حوزه، هرگز به آزمایشگاه‌های داخل کشور برای انجام آنالیزهای مقالات اعتماد نکردم و در این راستا مقید به این هستیم که آزمایشگاه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور را به یک آزمایشگاه مرجع و استاندارد برسانیم.
وی با اشاره به خدمات ارائه شده از سوی آزمایشگاه این سازمان با بیان اینکه قطعا در سال آینده به آنالیز ۴۰ هزاز نمونه در آزمایشگاه سازمان افتخار نمی‌کنم، ادامه داد: آزمایشگاه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور به سمتی می‌رود که مجموعه‌های خصوصی آزمایشگاه تاسیس کنند و ما اقدام به استاندارد‌سازی آنها می‌کنیم و افتخار بالاتر ما مرجعیت آزمایشگاهی و استاندارد بودن آنالیزها و آزمایشگاه است.
اسماعیلی با بیان اینکه ما حتما نگاه جدی به شناسایی معادن فراسرزمینی خواهیم داشت و روابط بین‌المللی را تقویت می‌کنیم، تصریح کرد: ما به عنوان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور اقدام به شناسایی معادن در سراسر کشور می‌کنیم تا سایر بخش‌ها به سمت سایر فرآیند بروند و ما در زمینه توسعه سابقه بین‌المللی سازمان برای تولید نقشه‌های پایه به‌پیش خواهیم رفت.
وی با بیان اینکه این سازمان حتما به سمت زمین‌شناسی دریایی حرکت می‌کند، گفت: اعتقاد داریم گام‌های اولیه اقتصاد دریامحور باید از سوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور برداشته شود.
معاون وزیر صمت با تاکید بر ضرورت همکاری با پیشکسوتان این حوزه، تاکید کرد: جلسه‌ای که با روسای دانشگاه‌های زمین‌شناسی سراسر کشور برگزار و اعلام کردیم که نیازمند همکاری با اساتید هستیم و این آمادگی در سازمان حتما وجود دارد و عزم جدی داریم که در حوزه آموزش حرکت کنیم و بخشی از عملیات زمین‌شناسی در فیلد را در دانشگاه‌ها تقویت کنیم.
وی با بیان اینکه این بخش از مطالعات در دانشگاه‌ها حذف شده، خاطرنشان کرد: ما به عنوان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور باید این بخش را تقویت کنیم و ممکن است در همه دانشگاه‌ها قادر نباشیم که فیلد آنها را تکمیل کنیم ولی حداقل می‌توانیم هم به سمت همکاری با دانشگاه‌های برتر حرکت کنیم و هم دانشجویان برتر را پوشش دهیم.

تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی در مقیاس یک‌پنجاه‌هزارم
اسماعیلی افزود: تهیه نقشه‌های یک‌پنجاه‌هزارم را در دست اقدام داریم و در سال آینده حدود ۱۲۰نقشه سه‌لایه و حدود ۳۶۰ پروژه در بخش اکتشاف به مرحله اجرا خواهیم گذاشت و اگر در هر یک از ۳۶۰پروژه پنج دانشجو را برای آموزش جذب کنیم، بخشی از مشکلات کشور مرتفع خواهد شد و دانشجو بعد از فارغ‌التحصیلی نگران کار کردن با ابزار را ندارد.
وی با تاکید بر اینکه سازمان در این زمینه برنامه‌هایی دارد، خاطرنشان کرد: علاوه بر اینها ما در زمینه همگام کردن بخش‌های مردم‌نهاد و انجمن‌های علمی برنامه‌هایی را تدوین کرده‌ایم. خیلی خوب است که انجمن‌های رسوب‌شناسی، سنگ‌شناسی، زمین‌شناسی اقتصادی، تکتونیک، زمین‌شناسی مهندسی زمین و فسیل‌شناسی داریم. برنامه داریم که این انجمن‌ها را دورهم جمع کنیم و تلاش می‌کنیم که همایش‌های مرتبط با علوم زمین جهت‌یافته‌تر و هدفمندتر برگزار ‌شود.
اسماعیلی از تعریف طرح‌های جامع در این حوزه خبر داد و یادآور شد: پژوهشگران دانشگاهی و غیردانشگاهی که هر خشتی از معماری که ما تعریف کردیم را بسازد و به ما کمک کنند، استقبال می‌کنیم و ما در جهتی می‌رویم که یک یا چند طرح پژوهشی علوم زمین را تعریف می‌کنیم. دیگر نباید پایان‌نامه دانشجویان در کمدهای اساتید قرار گیرد و حتما پژوهش‌های هدفمند مورد حمایت قرار می‌گیرد.
رییس سازمان زمین‌شناسی با بیان اینکه این سازمان از نعمت پژوهشکده علوم زمین برخوردار است، خاطرنشان کرد: همه اعضای آن عضو هیات‌علمی هستند که در سازمان‌ زمین‌شناسی دارای سوابق اجرایی هستند و حتما به عنوان حلقه رابط میان دانشگاه‌ها و سازمان زمین‌شناسی از آنها استفاده می‌شود.
وی با اشاره به انعقاد تفاهمنامه با شرکت چادرملو، گفت: یکی از دلایل انعقاد این شرکت این است که نگوییم سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور به دلیل نبودن اعتبارات نمی‌تواند کار کند و ما باید دو‌میلیون کیلومتر ژئوفیزیک هوایی را انجام دهیم و برای انجام آن نیاز به حدود ۱۵ تا ۲۰‌میلیارد تومان اعتبارات نیاز داریم و لازم است در این زمینه شرکت‌ها هم در توسعه اکتشاف و هم بهره‌برداری به میدان بیایند.
منبع: روزنامه جهان صنعت