اما نکته جالب توجه به پیشنهاد ترامپ برای خاتمه جنگ در اوکراین برمی‌گردد؛ موضوعی که با اعتراض اوکراینی‌ها و گلایه اتحادیه اروپا نیز همراه بوده، زیرا وزن داده و ستاده اوکراین در این توافقِ پیشنهادی (نهایی نشده) متناسب نیست.
طبق گزارش دیلی میل، رئیس‌جمهور آمریکا قصد دارد که تا تاریخ ۲۰ ‌آوریل سال ۲۰۲۵، آتش‌بس را بین کی‌یف و مسکو برقرار کند. مفاد توافق آتش‌بس به‌گونه‌ای تعریف شده که طبق آن پیشروی روسیه در خاک اوکراین متوقف خواهد شد اما اوکراین نیز باید حاکمیت روسیه بر سرزمین‌های تصرف‌شده را به رسمیت بشناسد. همچنین اوکراین باید از پیوستن به ناتو خودداری کند و در مقابل نیمی از معادن خود را جهت بهره‌برداری در اختیار آمریکا قرار دهد.

هدف بایدن از جنگ اوکراین؛ بازاریابی برای LNG آمریکا
بعد از گذشت سه سال از آغاز جنگ اوکراین، اندیشکده مارشال آلمان، هزینه‌ای معادل ۴۸۶ میلیارد دلار را برای بازسازی اوکراین تخمین ‌زده است. حال جدای از این خسارت، زلنسکی باید نیمی از معادن ثروت‌آفرین کشور خود را تقدیم ترامپ کند، درحالی‌که بخش قابل توجهی از آن، اکنون به تصرف روسیه درآمده است. نکته جالب اینکه رئیس‌جمهور اوکراین جمعه هفته گذشته، در کنفرانس امنیتی مونیخ اعلام کرد آمریکا حتی در دوره بایدن نیز هرگز تمایلی به عضویت اوکراین در ناتو نداشته است. زلنسکی در این باره می‌گوید: «آمریکا هرگز ما را به عنوان عضوی از ناتو نمی‌خواست، آن‌ها فقط در این مورد صحبت کردند. چنانچه ما نتوانیم به ناتو ملحق شویم، بایستی اندازه ارتش خود را به دو برابر اندازه فعلی گسترش دهیم.»
البته این تحلیل رئیس‌جمهور اوکراین به واقعیت نزدیک است. بسیاری از کارشناسان، اقدام اوکراین برای عضویت در ناتو را نقشه و تله بایدن می‌دانند تا با درگیری روسیه در این جنگ، آمریکا بتواند LNG؛ گاز طبیعی مایع‌شده خود را در بازار اروپا جایگزین گاز روسیه کند. هدفی که اکنون به طور کامل محقق شده است.

ترامپ به دنبال تصاحب ۵۰۰ میلیارد دلار از منابع معدنی اوکراین
هفته جاری فایننشال تایمز در گزارشی مدعی شد که ولادیمیر زلنسکی، پیشنهاد ایالات متحده برای تصاحب حدود ۵۰ درصد از حقوق مواد معدنی خاکی کمیاب کشورش را رد کرده و در تلاش برای مذاکره برای یک معامله بهتر است. در مقابل دونالد ترامپ ادعا کرده اوکراین به میزان ۵۰۰ میلیارد دلار به آمریکا بابت هزینه‌های جنگ بدهکار است.
فایننشال تایمز می‌نویسد که زلنسکی قصد دارد در کنار هرگونه معامله درباره ذخایر معدنی اوکراین، ضمانت‌های امنیتی آمریکا و اروپا برای حفظ امنیت این کشور در مقابل تهاجم روسیه را دریافت کند. زلنسکی همچنین مشتاق است که سایر کشور‌ها، ازجمله کشور‌های اتحادیه اروپا، در بهره‌برداری از منابع طبیعی آینده مشارکت داشته باشند.
اما در توافق پیشنهادی ترامپ هیچ اشاره‌ای به کمک‌های نظامی آمریکا به اوکراین در «آینده» نشده و صرفاً این معامله را در ازای خدمات قبلی آمریکا در جنگ اوکراین محدود کرده است. وزیر خزانه‌داری آمریکا در مقابل این‌گونه استدلال می‌کند که صرف حضور آمریکایی‌ها برای محافظت از سایت‌های ذخایر معدنی برای بازدارندگی کی‌یف در مقابل مسکو کافی است.

۵۳ درصد از معادن معدنی اوکراین توسط روسیه تصاحب شد
توافق پیشنهادی ترامپ برای تصاحب ۵۰ درصد از معادن معدنی باقی‌مانده در خاک اوکراین در شرایطی ارائه شده که در سه سال اخیر، ارتش روسیه توانسته کمی بیش از ۶ تریلیون پوند از منابع معدنی اوکراین که حدود ۵۳ درصد از کل معادن این کشور است را تصاحب کند.
این معادن در چهار منطقه‌ای است که پوتین در سپتامبر ۲۰۲۲ آن‌ها را به خاک روسیه ضمیمه کرد که شامل لوهانسک، دونتسک، زاپروژیا و خرسون می‌شود، اگرچه خرسون از نظر مواد معدنی ارزش کمی دارد. همچنین شبه جزیره کریمه که در سال ۲۰۱۱ توسط نیرو‌های پوتین ضمیمه و اشغال شد، دارای حدود ۱۶۵ میلیارد پوند مواد معدنی است.
منطقه دنیپروپتروفسک که با مناطق عمدتاً اشغال شده دونتسک و زاپروژیا هم‌مرز است و ارتش روسیه در حال پیشروی در آن قرار دارد، دارای ۲.۸ تریلیون پوند اضافی منابع معدنی است. اگر این منطقه نیز به تصرف روسیه درآید درمجموع مسکو کنترل ۷۰ درصد از منابع معدنی اوکراین را به دست گرفته است.
به بیان ساده، در جریان معامله بین ترامپ و پوتین برای پایان جنگ اوکراین، ما شاهد نوعی تقسیم منابع معدنی این کشور بین دو ابرقدرت نظامی دنیاییم. اما مگر اوکراین چه منابع معدنی دارد که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا روی آن دست گذاشته و حریص شده است؟

ارزش منابع اوکراین بیش از ۲۶ هزار میلیارد دلار
شاید تاکنون عبارت «سپر اوکراینی» را شنیده باشید که مربوط به یک ساختار زمین‌شناسی خاص بوده که به دوران زمین‌شناسی پیش از کامبرین برمی‌گردد و بخشی از پوسته قدیمی اروپای شرقی را تشکیل می‌دهد. این ساختار، سرشار از انواع منابع معدنی است و به همین دلیل کشور اوکراین دارای ۲۰ هزار مورد ذخایر اثبات‌شده شامل ۹۷ نوع ماده معدنی است که هم‌اکنون از بیش از ۸ هزار مورد آن استخراج صورت می‌گیرد. در تصویر۱، جانمایی انواع معادن اوکراین نمایش داده شده است. همچنین در تصویر۲ می‌توانید مناطق جدید تصاحب‌شده از خاک اوکراین توسط روسیه را مشاهده کنید. از تطبیق تصاویر۱ و ۲ می‌توان نتیجه گرفت که در سه سال گذشته، روسیه به بخش عمده‌ای از ذخایر معدنی روسیه دست یافته است.
کشور اوکراین حدود ۵ درصد از منابع معدنی دنیا را در اختیار دارد. این کشور دارای بزرگ‌ترین ذخایر تیتانیوم در اروپا معادل ۷ درصد از ذخایر جهانی است. اوکراین پنجمین تولیدکننده بزرگ گالیوم در دنیاست و تأمین‌کننده اصلی گاز نئون با درجه خالص نیمه‌هادی برای صنعت تراشه ایالات متحده بوده است.
در سال ۲۰۲۱، اوکراین ۴۳ درصد از واردات ورق فولادی اتحادیه اروپا را تأمین کرد. ذخایر گرافیت اوکراین ۲۰ درصد از منابع جهانی را تشکیل می‌دهد و در سال ۲۰۲۱ در اروپا، اوکراین از نظر ذخایر گاز پس از نروژ در رتبه دوم قرار دارد. طبق برآورد‌ها، ارزش منابع معدنی، زغال‌سنگ و گاز طبیعی اوکراین به ۲۶ تریلیون دلار می‌رسد.
در تصویر۳، ارزش مواد معدنی اوکراین به تفکیک شهر‌های مختلف این کشور را مشاهده می‌کنید. کل ارزش منابع معدنی اوکراین بیش از ۱۲ تریلیون پوند معادل ۱۵ هزار میلیارد دلار است. طبق تصویر۳، حدود ۵۳ درصد از ارزش منابع معدنی روسیه در ۵ شهر شرقی این کشور قرار دارد که غیر از کریمه، ۴ شهر دیگر از فوریه سال ۲۰۲۲ تاکنون توسط ارتش روسیه تصرف شده است. در تصویر۴، میزان وزنی تولیدات اوکراین از منابع معدنی قابل مشاهده است که در سال ۲۰۲۱ و قبل از آغاز جنگ، این عدد حدود ۹۲ میلیون تن بود و اکنون حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است.
مهدی سیف‌تبریزی، کارشناس مسائل روسیه و اوراسیا در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره ابعاد توافق پیشنهادی ترامپ برای آتش‌بس در اوکراین توضیحاتی را ارائه کرده که این مصاحبه در ادامه در قالب یادداشت شفاهی آورده شده است.

ترامپ تصاحب ۲۵ درصد از خاک اوکراین توسط روسیه را به رسمیت شناخت
براساس طرحی اولیه که از سوی کیت کلاگ، فرستاده ویژه ترامپ در امور اوکراین به منظور هرچه سریع‌تر پایان دادن جنگ در اوکراین مطرح شده می‌توان مهم‌ترین بند‌های آن را در الحاق مناطق تصرف شده از خاک اوکراین به روسیه، غیرنظامی‌سازی اوکراین و به تعویق انداختن عضویت کی‌یف در ناتو به مدت ۲۰ سال جمع‌بندی کرد.
البته پیش‌تر طرح‌های مختلفی از سوی طرفین درگیری مطرح می‌شد تا اینکه در تاریخ ۱۰ فوریه دونالد ترامپ در یک اقدام غیرمنتظره با پوتین همتای روس خود تماس گرفت و دو رئیس‌جمهور در مکالمه‌ای یک‌و‌نیم ساعته شرایط برقراری هرچه سریع‌تر صلح در اوکراین را با هم بررسی کردند. اطلاعات زیادی از محتوای مکالمه ترامپ و پوتین در اختیار نیست ولی برخی رسانه‌ها، اخباری از شرایطی صلحی که دو رئیس‌جمهور در خصوص آن صحبت کردند، منتشر کردند.
گفته می‌شود دو رئیس‌جمهور در خصوص یک طرح صلح ۱۰۰ روزه به تفاهم رسیده‌اند و باید آتش‌بس تا ۲۰ ‌آوریل (۳۱ فروردین ۱۴۰۴) در اوکراین برقرار شود. این آتش‌بس باید در امتداد خطوط مقدم فعلی جنگ در شرق اوکراین متوقف شود اما ارتش اوکراین طبق این طرح باید از منطقه کورسک روسیه خارج شود. نکته مهم بعدی در این طرح به رسمیت شناختن حاکمیت روسیه بر مناطق اوکراینی الحاق شده است که با مخالفت جدی زلنسکی مواجه شده. با این حال چهارشنبه هفته گذشته، در جلسه‌ای که در مقر ناتو با حضور وزرای دفاع کشور‌های عضو برگزار شد، وزیر دفاع جدید ایالات‌متحده به‌وضوح بیان کرد که بازگشت به مرز‌های اوکراین قبل از سال ۲۰۱۴ «هدفی غیرواقعی» است که فقط زمان جنگ را طولانی‌تر می‌کند. درنتیجه احتمالاً ترامپ پذیرش حاکمیت روسیه بر ۲۵ درصد از خاک اوکراین را پذیرفته باشد.

پیشنهاد ایجاد منطقه حائل نظامی بین روسیه و اوکراین بدون حضور ناتو و آمریکا
از سوی دیگر اگر بخواهیم سخنان مقامات ایالات‌متحده را مبنای طرح ارائه‌شده میان پوتین و ترامپ بدانیم. پیتر برایان هگست، وزیر دفاع ایالات‌متحده در همان جلسه بیان کرد که هرگونه صلح پایدار در اوکراین باید شامل «ضمانت‌های امنیتی قوی برای اطمینان از عدم شروع مجدد جنگ» باشد. بدین معنا که پس از آتش‌بس باید منطقه حائلی میان دو کشور ایجاد شود و «نیروهای توانمند اروپایی و غیراروپایی» در امتداد این خطوط فعالیت کنند.
نکته مهمی که وزیر دفاع آمریکا در حین سخنان خود به آن اشاره داشت، عدم حضور هرگونه نیروهای آمریکایی در این ماموریت حفظ صلح در اوکراین و در امتداد خطوط مرزی روسیه بود.
از سوی دیگر نماینده آمریکا به‌وضوح پرونده عضویت اوکراین در ناتو را بست و اعلام کرد ایالات‌متحده «باور ندارد که عضویت اوکراین در ناتو نتیجه واقع‌بینانه یک راه‌حل مذاکره باشد» و البته پای خود را فراتر گذاشت و گفت نیروهای که به‌عنوان حافظ صلح در اوکراین مستقر می‌شوند نباید به‌عنوان بخشی از ماموریت ناتو تعریف شوند.
البته گفته می‌شود در خصوص روند مذاکرات صلح زمان‌بندی‌هایی نیز صورت گرفته از جمله تعیین تاریخ اولین گفت‌وگوی مستقیم میان پوتین و زلنسکی در اوایل ماه مارس (۱۱ اسفند).
اما در این بین ایالات متحده تضمین کرده مبلغی در حدود ۵۰۰ میلیارد دلار از سوی شرکای غربی کی‌یف در جهت بازسازی این کشور هزینه شود که البته یکی از نقاط اختلاف ترامپ با سران اتحادیه اروپا و ناتو در همین موضوع نهفته است و اروپایی‌ها به عنوان تامین‌کننده اصلی این مبلغ نگرانند که در فرایند سیاسی صلحی که ترامپ در نظر دارد بازی داده نشوند.

اوکراین دارای ۲۲ ماده از ۳۴ ماده معدنی حیاتی در اتحادیه اروپا
براساس داده‌های وزارت اقتصاد ایالات‌متحده، اوکراین دارای ذخایر ۲۲ ماده از ۳۴ ماده معدنی است که اتحادیه اروپا آن را حیاتی تشخیص داده است. این شامل مواد صنعتی و ساختمانی، فروآلیاژ، فلزات گران‌بها و غیرآهنی و برخی عناصر خاکی کمیاب است. همچنین این کشور ذخایر قابل‌توجهی زغال‌سنگ هم در اختیار دارد.
برخی از این مواد خام حیاتی برای صنایع دفاعی، لوازمی با فناوری پیشرفته، هوافضا و انرژی سبز ضروری‌اند.
اوکراین دارای عناصر کمیاب خاکی مانند لانتانیم و سریم است که در تلویزیون‌ها و نورپردازی‌ها استفاده می‌شود، نئودیمیم که در توربین‌های بادی و باتری‌های برقی استفاده می‌شود و همچنین اربیوم و ایتریوم که کاربرد‌های آنها از انرژی هسته‌ای تا لیزر را در بر می‌گیرد. همچنین براساس تحقیقاتی که با بودجه اتحادیه اروپا انجام گرفته نشان می‌دهد که اوکراین دارای ذخایر اسکاندیم است. براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، اوکراین یک تامین‌کننده بالقوه کلیدی موادی از جمله تیتانیوم، لیتیوم، بریلیم، منگنز، گالیم، اورانیوم، زیرکونیوم، گرافیت، آپاتیت، فلوریت و نیکل است. سرویس زمین‌شناسی دولتی اوکراین گفته که این کشور دارای بزرگ‌ترین ذخایر تیتانیوم در اروپا با حدود ۷ درصد از ذخایر جهان است و یکی از بزرگ‌ترین ذخایر تاییدشده لیتیوم اروپا را دارد که ۵۰۰ هزار تن متریک تخمین زده می‌شود. این ماده برای باتری‌ها، سرامیک‌ها و شیشه‌ها حیاتی است. ذخایر تیتانیوم بیشتر در مرکز اوکراین و لیتیوم در مرکز، شرق و جنوب شرق این کشور قرار دارد. ذخایر گرافیت اوکراین، که یک جزء کلیدی در باتری‌های خودرو‌های الکتریکی و راکتور‌های هسته‌ای به شمار می‌رود، ۲۰ درصد از منابع جهانی را تشکیل می‌دهد. معادن این ماده کلیدی در مرکز و غرب اوکراین قرار دارد.
بخش عمده‌ای از ذخایر زغال‌سنگ اوکراین که پیش از جنگ صنعت فولاد اوکراین را تامین می‌کرد، در شرق متمرکز شده و از بین رفته است. حدود ۴۰ درصد از منابع فلزی اوکراین اکنون تحت اشغال روسیه است. روسیه حداقل دو ذخایر لیتیوم اوکراین را در طول جنگ در اختیار گرفته است یکی در دونتسک و دیگری در منطقه زاپروژیا در جنوب شرقی این کشور.

رمزگشایی از دو هدف ترامپ از تصاحب معادن معدنی اوکراین
شاید بتوان دو دلیل عمده را درباره علاقه ترامپ در معامله معادن اوکراین بیان کرد. نکته اول اینکه ایالات‌متحده در این نزدیک به ۱۰۰۰ روز جنگ، عددی معادل ۱۷۴ میلیارد دلار به اوکراین کمک کرده است و تا به اینجای کار هیچ چشم‌اندازی از بازگشت پول‌های داده‌شده وجود ندارد. دیدگاه ترامپ کاملا بر مبنای سود و زیان مالی استوار است و به نظر می‌رسد ترامپ بازگشت سرمایه خود را در گروی در اختیار داشتن معادن اوکراین می‌بیند.
اما نکته دوم که یک دیدگاه ژئوپلیتیکی است بر کاهش و یا قطع وابستگی ایالات‌متحده در حوزه مواد معدنی کمیاب و مورد استفاده در صنایع حساس از واردات کشور چین است. به همین دلیل ترامپ در شروع ریاست‌جمهوری خود روی گرینلند و حالا تصاحب ۵۰ درصد از ذخایر معدنی اوکراین دست گذاشته است.

ترامپ به زلنسکی هیچ تضمین امنیتی نداد
حداقل براساس گمانه‌زنی‌ها و اطلاعاتی که از گفت‌وگوی تلفنی پوتین و ترامپ درز کرده است و همچنین سخنان وزیر دفاع آمریکا و معاون ترامپ در نشست امنیتی مونیخ به نظر نمی‌رسد هیچ تضمین امنیتی خاصی از سوی ترامپ به اوکراین ارائه شده باشد. طبق شنیده‌ها اوکراین باید ۲۰ درصد از سرزمین‌های خود که توسط روسیه الحاق‌شده را به رسمیت بشناسد و بلافاصله ارتش خود را از سرزمین‌های روسیه در منطقه کورسک خارج کند. از سوی دیگر، جنگ باید در وضعیت فعلی منجمد شود و منطبق بر آن، خط منطقه حائلی ایجاد شود که سربازانی از کشورهای غربی و کشورهای دیگر به‌عنوان حافظان صلح در آن حضور پیدا کنند اما نه در ذیل ماموریت ناتو؛ تا حساسیت های روسیه تحریک نشود. حضور سربازان آمریکایی نیز در اوکراین کاملا منتفی است و بدین شکل به نظر نمی‌رسد آمریکا هیچ تضمین امنیتی محسوسی در اختیار کی‌یف قرار داده باشد. اصولا پیشنهاد استفاده از ظرفیت معدنی اوکراین در ابتدا از سوی رئیس‌جمهور اوکراین چند ماه پیش در نشست سالانه رهبران ناتو در قالب «طرح پیروزی» مطرح شد. زلنسکی در جهت جذب کمک‌های بیشتر و همچنین ارائه تضمینی در خصوص پول‌های پرداخت‌شده به این کشور خصوصا از سوی ایالات‌متحده پیشنهادی را مبنی بر بهره‌برداری مشترک یا اجاره معادن مهم این کشور به شرکای غربی خود ارائه داد که در آن زمان از سوی کشورهای غرب جدی تلقی نشد.
به گزارش روزنامه «فرهیختگان»، به نظر می‌رسد که زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین در نهایت چاره‌ای جز پذیرش توافق پیشنهادی توسط ترامپ نداشته باشد؛ کشوری که با خوش‌بینی و اتکای به حمایت‌های آمریکا وارد نبرد با روسیه شد و اکنون نه تنها پشت خود را خالی می‌بیند که آمریکا نیز در حال تصاحب منابع این کشور است. این تجربه یادآور جمله معروف کیسینجر است که می‌گوید دشمنی با آمریکا خطرناک و دوستی با آمریکا مرگبار است.
منبع: روزنامه فرهیختگان