ایران با داشتن ذخایر غنی از این فلزات، یکی از تولیدکنندگان مهم سرب و روی در منطقه محسوب می‌شود و پتانسیل بالایی برای تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های اصلی این صنعت در سطح جهانی دارد. استان‌هایی مانند زنجان، کرمان، یزد و اصفهان به‌عنوان قطب‌های اصلی تولید سرب و روی کشور شناخته می‌شوند که بخش عمده‌ای از استخراج و فرآوری این فلزات را بر عهده دارند.
سرب و روی به دلیل کاربردهای گسترده‌ای که در صنایع مختلف دارند، از اهمیت استراتژیک برخوردار هستند. سرب عمدتاً در صنایع باتری‌سازی، تولید آلیاژها، صنایع خودروسازی و ساخت تجهیزات حفاظتی کاربرد دارد، درحالی‌که روی به‌طور گسترده در گالوانیزاسیون فولاد، تولید آلیاژهای مقاوم در برابر خوردگی، صنایع دارویی و حتی صنایع الکترونیک استفاده می‌شود. این دو فلز به دلیل ارزش بالای اقتصادی و نیاز گسترده در صنایع مختلف، به‌عنوان منابع معدنی ارزشمندی در توسعه اقتصادی کشورها موردتوجه قرار می‌گیرند.

با وجود پتانسیل بالای ایران در صنعت سرب و روی، این حوزه با چالش‌های متعددی مواجه است که بر روند توسعه و رقابت‌پذیری آن تأثیر گذاشته‌اند. یکی از مهم‌ترین مشکلات این صنعت، نوسانات قیمت جهانی فلزات است که بر درآمد تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران این بخش تأثیر مستقیم دارد. کاهش قیمت جهانی سرب و روی در برخی دوره‌ها، بسیاری از معادن و واحدهای تولیدی را با مشکلات اقتصادی مواجه کرده و موجب کاهش سرمایه‌گذاری در این حوزه شده است. از سوی دیگر، وابستگی صنعت سرب و روی ایران به صادرات، این بخش را در برابر تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی آسیب‌پذیر کرده است.

یکی دیگر از چالش‌های اساسی این صنعت، مسائل زیست‌محیطی مرتبط با استخراج و فرآوری این فلزات است. معدن‌کاری و فرآوری سرب و روی از جمله فعالیت‌هایی است که به دلیل تولید پسماندهای سمی، آلودگی آب و خاک و انتشار گازهای آلاینده، می‌تواند تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر محیط‌زیست داشته باشد. در برخی مناطق ایران، عدم رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و نبود فناوری‌های نوین در تصفیه و بازیافت پسماندهای صنعتی، مشکلات جدی برای منابع طبیعی و سلامت جوامع محلی ایجاد کرده است. این مسئله، علاوه بر تأثیرات مخرب بر محیط‌زیست، موجب ایجاد محدودیت‌هایی برای توسعه این صنعت شده و در برخی موارد، فشارهای اجتماعی و قانونی را بر واحدهای تولیدی افزایش داده است.

کمبود سرمایه‌گذاری در زمینه فناوری‌های نوین و تجهیزات به‌روز، از دیگر چالش‌های صنعت سرب و روی ایران محسوب می‌شود. بسیاری از واحدهای تولیدی و فرآوری در کشور همچنان از روش‌های سنتی و فناوری‌های قدیمی استفاده می‌کنند که بهره‌وری را کاهش داده و میزان ضایعات و هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد. درحالی‌که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، صنعت سرب و روی به سمت بهره‌گیری از فناوری‌های مدرن، روش‌های استخراج پایدار و سیستم‌های بازیافت پیشرفته حرکت کرده است، در ایران همچنان بسیاری از معادن و واحدهای فرآوری با مشکلات مربوط به بهره‌وری پایین، هزینه‌های بالای انرژی و کاهش کیفیت محصولات روبه‌رو هستند.

علاوه بر این، سیاست‌های اقتصادی و مدیریتی نیز نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت صنعت سرب و روی کشور دارند. تغییرات ناگهانی در قوانین صادراتی، تعرفه‌های گمرکی، مالیات‌ها و سایر سیاست‌های دولتی می‌تواند تأثیرات مستقیمی بر این صنعت داشته باشد. در برخی دوره‌ها، اعمال محدودیت‌های صادراتی باعث شده تولیدکنندگان داخلی با مازاد تولید و کاهش تقاضا روبه‌رو شوند، درحالی‌که در دوره‌های دیگر، نبود سیاست‌های حمایتی مناسب از بخش معدن، سرمایه‌گذاری در این حوزه را کاهش داده است.

بااین‌حال، صنعت سرب و روی ایران از فرصت‌های قابل‌توجهی نیز برخوردار است. افزایش تقاضای جهانی برای فلز روی به دلیل نقش آن در صنایع نوظهور مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های پیشرفته، می‌تواند فرصت مناسبی برای توسعه صادرات این فلز فراهم کند. همچنین، ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای، پتانسیل بالایی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در بخش معدن و فرآوری دارد. در صورت استفاده از فناوری‌های نوین، بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و اجرای سیاست‌های حمایتی مناسب، می‌توان این صنعت را به یکی از بخش‌های پیشرو در اقتصاد کشور تبدیل کرد.

این گزارش به بررسی دقیق‌تر وضعیت صنعت سرب و روی ایران، ظرفیت‌های موجود، چالش‌های پیش‌رو و راهکارهای توسعه پایدار این حوزه خواهد پرداخت. در ادامه، ضمن تحلیل روندهای جهانی و داخلی این صنعت، به بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری، نقش سیاست‌های کلان اقتصادی، و تأثیر فناوری بر بهبود بهره‌وری پرداخته خواهد شد.در این میان، سعید برزگری، کارشناس برجسته این حوزه، دیدگاه‌هایی درباره چالش‌ها، فرصت‌ها و مسیر پیش‌روی این صنعت ارائه داده است.

چالش‌های صنعت سرب و روی

برزگری معتقد است که مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی این صنعت، نوسانات قیمت جهانی، سیاست‌های صادراتی، هزینه‌های بالای استخراج و فرآوری، و همچنین مشکلات زیست‌محیطی مرتبط با معادن است. وی تأکید دارد که سیاست‌های حمایتی و برنامه‌ریزی‌های دقیق در این حوزه می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده این صنعت داشته باشد.

فرصت‌های توسعه در صنعت سرب و روی

وی با اشاره به ظرفیت‌های موجود در کشور برای توسعه معادن سرب و روی، بر لزوم بهره‌گیری از فناوری‌های نوین تأکید دارد. برزگری می‌گوید: «سرمایه‌گذاری در حوزه فرآوری و ایجاد ارزش افزوده، می‌تواند از خام‌فروشی جلوگیری کرده و سودآوری این بخش را افزایش دهد.»

آینده صنعت از نگاه برزگری

سعید برزگری با تحلیل روند بازار جهانی معتقد است که با توجه به نیاز روزافزون صنایع مختلف به سرب و روی، این فلزات همچنان نقش کلیدی در اقتصاد جهانی ایفا خواهند کرد. به گفته وی، اگر ایران بتواند زنجیره تولید را تکمیل کند و سیاست‌های صادراتی مناسب‌تری اتخاذ کند، جایگاه بهتری در بازارهای بین‌المللی خواهد داشت.

نقش فناوری‌های نوین در صنعت سرب و روی

برزگری تأکید دارد که فناوری‌های نوین می‌توانند به عنوان یک عامل کلیدی در افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید مورد استفاده قرار گیرند. به گفته وی، استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در پردازش داده‌های معدنی می‌تواند در بهینه‌سازی فرآیندهای استخراج و فرآوری نقش مهمی ایفا کند.

بررسی تأثیر سیاست‌های بین‌المللی بر صنعت سرب و روی

یکی از مواردی که برزگری بر آن تأکید دارد، تأثیر سیاست‌های بین‌المللی و تحریم‌های اقتصادی بر روند توسعه صنعت سرب و روی در ایران است. او معتقد است که با تدوین راهبردهای مناسب و افزایش همکاری‌های منطقه‌ای، می‌توان اثرات منفی این سیاست‌ها را کاهش داد و بازارهای جدیدی برای صادرات ایجاد کرد.

تحلیل داده‌های بازار جهانی سرب و روی

برزگری با بررسی داده‌های بازار جهانی، پیش‌بینی می‌کند که در سال‌های آینده، تقاضا برای فلزات اساسی از جمله سرب و روی افزایش یابد. وی می‌گوید: «با توجه به افزایش نیاز صنایع باتری‌سازی و الکترونیک، انتظار می‌رود که قیمت این فلزات در بلندمدت روند صعودی داشته باشد.»

وضعیت ایران در صنعت سرب و روی

ایران چهارمین کشور دارنده سرب و روی در آسیا پس از چین، قزاقستان و هند است؛ همچنین ایران جایگاه ششم از نظر تولید روی و جایگاه پنجم از نظر تولید سرب در آسیا را به خود اختصاص داده است. حدود ۹ تا ۱۰ درصد ذخایر سرب و روی دنیا در ایران شناسایی شده است و حدود ۱۸۰ هزار تا ۲۰۰ هزار تن روی در کارخانه‌های شمش روی استحصال می‌شود. اگر شرایط بازار خوب باشد، این ظرفیت می‌تواند تا ۳۰۰ هزار تن نیز افزایش یابد. در حقیقت ظرفیت تولید روی در ایران بالای ۳۰۰ هزار تن است که حدود ۶۰ درصد آن فعال است، البته برنامه‌ریزی در برخی شرکت‌های روی انجام شده که این ظرفیت تا ۳۵۰ هزار تن نیز قابل افزایش است. حدود ۳۰ درصد خاک مورد نیاز معدن از معدن انگوران و حدود ۱۰ درصد دیگر نیز از منابع داخلی دیگر تامین می‌شود و مابقی آن وارداتی است.

مشکلات کنونی واحدهای سرب و روی

این کارشناس سرب و روی در ادامه به مهم‌ترین مشکلات کنونی که بر سر راه واحدهای تولیدکننده سرب و روی وجود دارد، پرداخت و بیان کرد: امروزه واحدهای تولید سرب و روی با مشکل تامین خوراک خود روبه‌رو هستند. با توجه به این موضوع که خاک مورد نیاز در داخل کشور برای واحدهای تولیدی کافی نیست، از این رو باید این واحدها بخشی از خوراک مورد نیاز خود را وارد کنند. اعتدال ادامه داد: برای واردات، واحدها نیاز به نقدینگی دارند که در این زمینه با مشکلات اساسی روبه‌رو هستند، از یکسو با کمبود نقدینگی مواجه هستند و از سوی دیگر، مساله تامین ارز برای این واحدها مشکل‌آفرین است.

تنگناهای یک صنعت صادرات‌محور

وی در ادامه همچنین با اشاره به این موضوع که صنعت سرب و روی در کشور یک صنعت صادرات‌محور است، بیان کرد: بیش از ۸۰ درصد محصولات سرب و روی صادر می‌شود، چراکه مصرف داخلی ما به بیش از ۲۰ درصد نمی‌رسد؛ در چنین شرایطی مشکلات صادرات برای این صنعت بیش از صنایع دیگر نمایان می‌شود. صادرکنندگان با مشکلات تحریم و بازگشت ارز روبه‌رو هستند؛ البته اگر شاهد رشد قیمت دلار باشیم، سودآوری این صنعت نیز افزایش می‌یابد.

با وجود این، صادرکنندگان طی سال گذشته و اوایل امسال با مشکل بازگشت ارز نیمایی و تعهد ارزی روبه‌رو بودند که باید ارز خود را به دولت می‌دادند و با نرخ ارز نیمایی آن را دریافت می‌کردند، این در حالی است که آنها با ارز آزاد مواد اولیه خود را تهیه کرده و با این ارز تولید می‌کنند، اما برای صادرات باید ارز خود را به قیمت ارز نیمایی دریافت کنند که ارزان‌تر است؛ در چنین شرایطی طبیعی است که دیگر صادرات به‌صرفه و عقلانی نخواهد بود. در برخی مواقع نیز اتفاق افتاده که قیمت صادراتی سرب و روی کمتر از قیمت داخلی بوده و این موضوع نیز سبب کاهش انگیزه‌های صادراتی شده است. البته طی ماه‌های اخیر، قانون بازگشت ارز صادراتی به خود تولیدکنندگان و همچنین کاهش فاصله قیمت ارز آزاد با ارز نیمایی، سبب افزایش انگیزه‌های صادراتی در زمینه فلزات اساسی شده است.

کلام آخر

صنعت سرب و روی ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است اما با برنامه‌ریزی درست و سرمایه‌گذاری در بخش فناوری و فرآوری، می‌توان مسیر رشد و توسعه را هموار کرد. نظرات کارشناسی **سعید برزگری** نشان می‌دهد که آینده این صنعت به تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و سیاست‌گذاری‌های صحیح وابسته است.
منبع: روزنامه روزگار معدن