ایران به عنوان یکی از کشورهای غنی از ذخایر مس، می‌تواند از این روند جهانی بهره‌برداری کند و موقعیت خود را در بازار جهانی مس تقویت نماید. با این حال، چالش‌هایی مانند تحریم‌ها، مشکلات زیست‌محیطی، نبود فناوری‌های نوین و مشکلات در بازار مصرف خارجی بر سر راه این صنعت قرار دارد. در این مصاحبه، عماد هاشمی زاده، کارشناس صنعت مس و بهرام شاه‌ویسی، تحلیلگر صنایع معدنی، به بحث و بررسی وضعیت کنونی و آینده صنعت مس ایران پرداخته‌اند.

جناب شاه‌ویسی، با توجه به اهمیت روزافزون مس در صنعت جهانی، به نظر شما وضعیت کنونی صنعت مس در ایران چگونه است؟

مس به عنوان یک فلز کلیدی در اقتصاد جهانی نقش بی‌بدیلی ایفا می‌کند. این فلز در صنایع زیرساختی مانند انتقال برق و مخابرات، و همچنین در تکنولوژی‌های نوین مانند خودروهای الکتریکی و سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر کاربرد فراوانی دارد. به خصوص در سال‌های اخیر، با رشد روزافزون توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر و حمل‌ونقل الکتریکی، تقاضا برای مس به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. مس، به دلیل ویژگی‌های منحصر به‌فردش، همچنان گزینه‌ای بی‌رقیب در بسیاری از صنایع باقی مانده است.

ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای دارنده ذخایر مس در جهان، پتانسیل بالایی برای بهره‌برداری از این بازار رو به رشد دارد. با این حال، ایران با مشکلات زیادی از جمله تحریم‌ها، نبود فناوری‌های نوین و چالش‌های مربوط به بازار مصرف خارجی روبه‌رو است که به‌طور قابل توجهی توسعه صنعت مس در این کشور را کند کرده است.

جناب هاشمی زاده، از دیدگاه شما، چه مشکلاتی بیشتر بر توسعه صنعت مس در ایران اثر گذاشته است؟

مشکلات متعددی در مسیر توسعه صنعت مس در ایران وجود دارد. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، تحریم‌های اقتصادی است که دسترسی ایران به بازارهای بین‌المللی را محدود کرده و همچنین واردات تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته مورد نیاز برای استخراج و فرآوری مس را با مشکلات جدی مواجه کرده است. در نتیجه، بسیاری از معادن ایران از فناوری‌های جدید برای بهینه‌سازی فرآیندهای استخراج و افزایش بهره‌وری استفاده نمی‌کنند.

یکی دیگر از مشکلات، کاهش تولید در معادن کلیدی ایران است. به‌ویژه معادن مس مانند سرچشمه، سونگون و میدوک با مشکلاتی چون کاهش عیار سنگ‌های معدنی، هزینه‌های بالای استخراج و مسائل زیست‌محیطی روبه‌رو هستند. این موارد باعث کاهش ظرفیت تولید و بالا رفتن هزینه‌های تولید در این معادن شده است.

بهرام شاه‌ویسی: بله، مشکلات زیست‌محیطی و مصرف آب نیز چالش‌های قابل توجهی است. ایران به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و این موضوع موجب شده است که معادن مس با بحران آب روبه‌رو شوند. علاوه بر این، عدم رعایت مسائل زیست‌محیطی در برخی پروژه‌های استخراج، نگرانی‌های زیادی در سطح جهانی ایجاد کرده است. این مسائل می‌تواند بر جایگاه ایران در بازار جهانی تأثیر منفی بگذارد.

با توجه به این چالش‌ها، به نظر شما ایران چگونه می‌تواند از فرصت‌های موجود در بازار جهانی مس استفاده کند؟

شاه‌ویسی: ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و ذخایر غنی مس، فرصت‌های زیادی در بازار جهانی دارد. برای مثال، ایران از یک سو دسترسی سریع به بازارهای آسیایی و اروپایی دارد و از سوی دیگر، نزدیکی به چین که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده مس در جهان است، می‌تواند یک مزیت رقابتی برای ایران باشد. در حقیقت، چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده مس، سهم زیادی از تقاضای جهانی را تشکیل می‌دهد و این موضوع فرصت مناسبی برای ایران است تا با قراردادهای بلندمدت، سهم خود را از بازار جهانی افزایش دهد.

ایران می‌تواند با تقویت بخش‌های پایین‌دستی صنعت مس، به ویژه فرآوری و تولید محصولات نیمه‌ساخته مانند کاتد مسی، سیم‌های مسی و دیگر محصولات الکترونیکی، ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند. این اقدام علاوه بر اینکه باعث تقویت جایگاه ایران در بازار جهانی خواهد شد، می‌تواند در کاهش وابستگی به صادرات مواد خام نیز مؤثر باشد.

هاشمی زاده: همچنین، با افزایش تقاضای جهانی برای مس به‌ویژه در بخش‌هایی مانند خودروهای الکتریکی، توربین‌های بادی و شبکه‌های توزیع برق، ایران می‌تواند با توسعه معادن و افزایش تولید، به‌عنوان تأمین‌کننده‌ای بزرگ در بازار جهانی مس ظاهر شود. این روند جهانی می‌تواند برای ایران فرصتی ویژه فراهم کند، اما نیازمند مدیریت دقیق منابع، سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های نوین و ایجاد زیرساخت‌های مناسب است.

آیا تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی بر مسیر توسعه صنعت مس ایران تأثیر منفی دارند؟

هاشمی زاده: تحریم‌ها قطعاً بزرگ‌ترین چالش برای صنعت مس ایران هستند. در شرایطی که دسترسی به فناوری‌های نوین و تجهیزات پیشرفته از طریق بازارهای جهانی محدود شده، ایران نتوانسته است از فناوری‌های روز برای افزایش بهره‌وری معادن خود استفاده کند. به عنوان مثال، در حالی که کشورهای پیشرفته از فناوری‌های رباتیک و هوش مصنوعی در معادن استفاده می‌کنند، ایران هنوز به شیوه‌های قدیمی استخراج ادامه می‌دهد که بهره‌وری کمتری دارد.

شاه‌ویسی: در حقیقت، تحریم‌ها علاوه بر اینکه به تأمین تجهیزات و فناوری‌های مورد نیاز آسیب زده‌اند، به محدودیت در صادرات مس نیز منجر شده است. بسیاری از شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان خارجی از ترس تحریم‌ها، همکاری با ایران را کاهش داده‌اند. در این شرایط، ایران باید به دنبال بازارهای جدیدی برای صادرات مس خود باشد.

برای حل این مشکلات چه راهکارهایی پیشنهاد می‌دهید؟

شاه‌ویسی: یکی از اصلی‌ترین راهکارها، افزایش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در بخش معدن است. حمایت از سرمایه‌گذاران داخلی و تسهیل قوانین برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند منابع جدید مالی را به بخش معدن کشور هدایت کند. همچنین، استفاده از فناوری‌های نوین در استخراج و فرآوری مس می‌تواند بهره‌وری معادن را افزایش دهد و هزینه‌های تولید را کاهش دهد.

هاشمی زاده: علاوه بر این، بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و شبکه‌های صادراتی بسیار حیاتی است. در حال حاضر، شبکه‌های ریلی و جاده‌ای ایران به‌اندازه کافی برای جابه‌جایی حجم بالای مس استخراج‌شده به بازارهای جهانی آماده نیستند. ارتقاء این زیرساخت‌ها می‌تواند به کاهش هزینه‌های لجستیکی و تسریع در انتقال مواد به بازارهای هدف کمک کند.

شاه‌ویسی:همکاری‌های بین‌المللی و حضور در نهادهای بین‌المللی مرتبط با صنعت مس، می‌تواند به تقویت جایگاه ایران در زنجیره تأمین جهانی مس کمک کند. ایران باید به طور فعال در توافقات و کنفرانس‌های بین‌المللی حضور داشته باشد تا از فرصت‌های جدید بهره‌برداری کند.

به عنوان سؤال پایانی، چه چشم‌اندازی برای صنعت مس ایران در پنج سال آینده متصور هستید؟

شاه‌ویسی: با توجه به رشد تقاضای جهانی برای مس و کاهش عرضه از سوی کشورهای تولیدکننده سنتی، ایران در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی در صنعت مس ظاهر شود. البته این بستگی به نحوه مدیریت منابع، جذب سرمایه‌گذاری و استفاده از فناوری‌های نوین دارد. اگر ایران بتواند این چالش‌ها را پشت سر بگذارد، آینده صنعت مس در ایران روشن خواهد بود و ایران می‌تواند نقش مهم‌تری در تأمین مس جهانی ایفا کند.

هاشمی زاده: من نیز امیدوارم که ایران با تمرکز بر تقویت زیرساخت‌ها، جذب سرمایه‌گذاری و استفاده از فناوری‌های نوین، در پنج سال آینده شاهد رشد چشمگیر صنعت مس باشد. اگر سیاست‌ها به‌درستی پیش بروند، ایران می‌تواند به یکی از پیشگامان جهانی این صنعت تبدیل شود.
منبع: روزنامه روزگار معدن