تئوری‌ها و نظریات فراوانی در مورد تعیین رفتار و مکانیزم بازار ارز ارایه شده است، ولی هیچیک دقیقاً قادر به پیش‌بینی روند نرخ ارز نیستند و عوامل دیگری نظیر عوامل سیاسی، ژئوپلتیک، اظهارنظرها و سیاست‌های بانک‌های مرکزی کشورها و همچنین رفتار معامله‌گران در شکل‌گیری این بازار دخیل هستند. از سوی دیگر، نقش دلار در بازار کشورمان در مقایسه با سایر بازارهای جهانی بیشتر و عمیق‌تر است.

محصولات معدنی و در راس آنها فولاد و آهن به جهت عدم تولید و بهره‌برداری در بسیاری از کشورهای جهان نرخ آن به شدت تحت تاثیرعوامل گوناگون بین‌المللی است از جمله مهم‌ترین این موارد در ایران می‌توان به تحریم و نوسانات نرخ ارز اشاره کرد. ایران به جهت شرایط پرتنش بین‌المللی و تحریم‌های غرب به شدت دچار نوسان ارزی و افزایش مخرج دولتی و جهش‌های تورمی بوده که دلیل اصلی آن هم کاهش فروش نفت و گاز و محصولات پتروشیمی و عدم دسترسی به خدمات بانکی بین‌المللی است.

این شرایط منجر به افزایش تورم تولید، کاهش درآمد ارزی به جهت چند نرخی بودن ارز و اجبار تولیدکننده به فروش ارز حاصل از صادرات به قیمتی کمتر از نرخ آزاد می‌شود. مجموعه این عوامل منجر به کاهش سود و تمایل به تولید و عرضه آن در داخل می‌شود در همین راستا «روزگار معدن» به بررسی این شرایط و راهکاری جهت مقابله با آن گفت‌وگویی با کارشناسان و فعالان بخش معدن داشته است که در ادامه می‌‌خوانید.

وابستگی محصولات معدنی به نرخ ارز

 بهاالدین حسینی هاشمی کارشناس اقتصاد در پاسخ به این پرسش که تاثیر نوسان نرخ  ارز بر تولید معادن چیست، اظهار کرد:  محصولات معدنی ارزش‌شان بسته به نرخ ارز بوده چون مبنای ارزش آنها همانند سایر کالاهای صنعتی بر اساس دلار است و با افزایش بهای دلار ارزش آنها نیز افزایش می‌یابد، همچنین نوسانات ارزی بر روی همه صنایع وابسته به معادن تاثیرگذاراست و منجر به ضرردهی، رکود و در حالت افزایش نرخ ارز منجر به سوددهی خواهدشد.اما اگر ارزش واقعی ریال در برابر ارز به دقت تعیین و در یک بازار آزاد مبادله شود می‌تواند بسیاری از مشکلات را برطرف و مانع از بحران‌ها شود

این کارشناس پولی و بانکی در ادامه افزود:  اگر معادن محصولات را صادر و پول حاصل از آن را زیر نرخ بازار عرضه کنند بخش بازرگانی و واسطه‌ها سود می‌برند و بخش‌های مدنظر ازین فرصت ایجاد شده بهره کافی را نخواهند برد و صرفا منجر به توزیع رانت می‌شود، به این ترتیب پایین نگه داشتن و دو نرخی کردن ارز، به ضرر بخش معدن خواهدبود. لازم به ذکر است که سیاست‌های ارزی ما دستوری است زیرا دولت برای کنترل تورم کلی کشور نرخ تمام شده برای مصرف‌کننده ارز و بهره بانکی را کنترل می‌کند تا بتواند سطح عمومی قیمت‌ها را در شرایط تحریم مهار کند هر چند باید گفت اگر ارز آزاد و تک نرخی شود و دولت دخالتی در آن نداشته‌باشد، بازهم سبب افزایش تورم تولید خواهدشد.

افزایش نرخ ارز دلیل تورم نیست

حسینی هاشمی خاطرنشان کرد:  تفاوت نرخ آزاد چیزی حدود بیست درصد هست که این می‌شود چیزی نزدیک به سود حاصل از صادرات و این گونه هم سودی برای تولیکننده باقی نخواهدماند و سود را بخش‌های دیگر خواهندبرد در شرایط تحریمی هم الان می‌توان با کم کردن فاصله نرخ ارز نیمایی و آزاد اختلاف ارز حاصل از صادرات و فروش آن با نرخ نیمایی را کم‌کرد

این استاد دانشگاه تصریح کرد:  باید در نظر داشت بخشی از بحران را که به جهت تنش‌های بین‌المللی است را هم باید برطرف کرد و صرفا با سیاست‌گذاری پولی قابل برطرف شدن نبوده و تحریم‌ها را شاید نتوان رفع کرد اما می‌توان آن را حداقل کرد زیرا همه صنایع تحت‌تاثیر آن هستندهرتغییر در سیاست کنترل دولت بر ارزمنجر به کاهش درآمد و کسری بودجه دولت به عنوان بزرگ‌ترین تامین‌کننده و دارنده ارز می‌شود که منبع اصلی درآمد دولت هم فروش نفت و گاز بوده که تحریم‌ها بسیار بر روی فروش آن اثرگذار بوده و همواره منجر به کاهش و گاه توقف آن شده است و منجر به کسری بودجه دولت و رجوع به استقراض از بانک مرکزی می‌شود.

وی در آخر هم گفت: همین دلیل موارد منجر به تورم شده و البته صرفا تحریم و نرخ ارز دلیل تورم هم نیست و مخارج دولت تاثیر بسیار زیادی بر تورم دارد مثلا افغانستان تحریم است اما تورم مشابه ایران ندارد زیرا دولت بیش از درآمدش بودجه را مصرف نمی‌کند باید در نظر داشت که حتی اگر در شرایطی نرخ ارز هم مجانی کنید کالا و خدمات در بازار نرخ خود را تعیین می‌کنند و نمی‌تواند چنین سیاستی جلو اثرات مخارج بیش از درآمد دولت را بگیرد تورم تولید‌کننده ناشی از مالیات و درآمد مورد نیاز نیروها هزینه انرژی و... هست و صرفا دلیلش نوسانات ارز نیست اما کنترل بودجه توسط دولت بهترین راه برای کنترل تورم تولیدکننده است

دولت نباید در مبحث سیاست ارزی دخالت کند

انوشیروان دلیریان کارشناس معدن در همین مورد طی مصاحبه با روزگار معدن در پاسخ به سوال تاثیر نوسانات نرخ ارز بر روی تولید معدن خاطر نشان کرد: در مبحث سیاست ارزی دولت نباید دخالت بکند باید نظارت کند؛ نظارت هم به این صورت هست که تیم اقتصادی دولت ثبات در نرخ ارز را ترتیب اثر بدهد تا صنعت کار بداند در یکی دو سال آینده با چه نرخ ارز می تواند کارش را پیش ببرد و مطابق با آن برنامه ریزی داشته باشند  دوم اینکه نمیتوانیم معدن کار را وادار کنیم با نرخ ارز آزاد هزینه های خود را تامین کند اما با نرخ ارز نیمایی محصول خود را به فروش برساند بنابراین ثبات در قیمت و دوری از قیمت دستوری راهکار بسیار خوبی است تا از زیان اجباری فعالان حوزه معدن جلوگیری کرد

این فعال معدنی در ادامه خاطر نشان کرد: از طرف دیگر باید مشوق هایی به بخش معدنی بدهیم چرا که معدن یک اشتغال بلند مدت را برای کشور ایجاد می‌کند زیرا هر بخش معدنی حداقل ده سال به بالا منجر به اشتغال زایی شده و از طرفی معدن و توسعه آن منجر به توسعه اطراف شهرها و مهاجرت معکوس می‌گردد ویک راهکار مناسب برای توسعه متوازن کمک گرفتن از توسعه معادن و حمایت دولتی ازآن است می‌توان بخشی از فعالیت های اجتماعی را به دوش معادن گذاشت و معافیت مالیاتی را به این صورت شامل حالشان قرار داده دولت می‌تواند سیاست گذاری کند که معادن پراکنده برای فراوری از یک واحد صنعتی بزرگ استفاده کنند و مشوق هایی دریافت کنند تا تمایل به خام فروشی کم و هزینه های تولید اینگونه کاهش یابد و سود حاصله صرف زیرساخت ها شود

دلیریان در آخرهم گفت: نرخ ارز تاثیری که بر روی هزینه تولید می‌گذارد سرمایه در گردش واحدهای صنعتی کوچک و محصول کمتری تولید خواهند کرد و بهترین سیاست ثبات نرخ ارز با تک نرخی شدن هست و در غیر این منجر به رانت و خروج کار از حالت رقباتی گردیده و در حالت چند نرخی به نفع واحدهای دولتی و خصولتی هست در کل صنایع کشور دلیل اصلی تورم تولید به دلیل نهاده‌های تولید و نرخ ارز هست و مالیات و هزینه انرژی پس از این هستند زیرا تاثیر مستقیم بر روی هزینه تولید خواهد گذاشت از طرف دیگر مشکل شدید فناوری داریم و حتی ثبات قیمت ارز هم توان کمک به این وضع نخواهد کرد زیرا دنیا با نسل پیشرفته مشغول کار در معادن است و ما کماکان با ابزارآلات قدیمی مشغول کار هستیم که توان رقابت را از ما در بازار جهانی خواهندگرفت.

منبع: روزنامه روزگار معدن