در چنین شرایطی است که احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی پیشنهاد تعطیلی سه‌ماهه معادن پرخطر با پرداخت حقوق از سمت تامین اجتماعی را مطرح می‌کند، پیشنهادی که فعالان معدنی با آن مخالف هستند و معتقدند که می‌توان اقدامات ایمنی را همزمان با فعالیت معدنی در پیش گرفت.
بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، تنها ۲۳درصد از معادن کل کشور در سال ۱۴۰۰ دارای واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌‌زیست (HSE) بوده‌‌اند؛ این در حالی است که معادن زغال‌‌سنگ با ۳۶۸ حادثه شغلی در صدر حوادث معدنی قرار گرفته‌‌اند. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که ایمنی این معادن باید در اولویت قرار بگیرد، البته به دید کارشناسان، این امر لزوما با تعطیلی معادن رقم نخواهد خورد و اصولا مکانیزاسیون شدن معادن، نیازمند سرمایه‌گذاری بالا در یک فرآیند زمان‌براست.

سرمایه‌گذاری ۲ میلیارد دلاری برای مکانیزاسیون معادن
سعید صمدی، دبیر انجمن زغال‌‌سنگ ایران درباره پیشنهاد وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره تعطیلی سه‌ماهه معادن پرخطر که بیشتر معادن زغال‌‌سنگ هستند، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: تعطیلی معادن پرخطر به منظور ایمنی‌‌سازی همراه با صرفه اقتصادی نیست. برای ایمنی‌‌سازی معادن پرخطر باید بتوان سطح استاندارد تعریف کرد و این سطح را افزایش داد. استانداردها نیز با توجه به سطح فناوری تعریف می‌‌شوند.

صمدی در ادامه خاطرنشان کرد: البته تعطیلی معادن به منظور ایمنی‌‌سازی با تبعات گسترده‌‌ای همراه است، از یکسو ذوب‌آهن اصفهان با مشکل تامین خوراک خود روبه‌رو می‌شود و از سوی دیگر با بیکاری کارگران این بخش از معادن مواجه خواهیم شد که خود قابل‌توجه است.
وی در ادامه افزود: برای ایمنی‌‌سازی معادن زغال‌‌سنگ باید این معادن را اقتصادی و به‌‌تدریج استانداردها را در آن پیاده کرد. موضوع آن است که فرآیند مکانیزاسیون یک معدن فرآیندی زمان‌براست و نیاز به ۵ تا ۶ سال زمان دارد، اتفاقی که پس از حادثه زغال‌‌سنگ یورت در استان گلستان در سال ۱۳۹۶ باید اتفاق می‌‌افتاد؛ هم‌‌اکنون نیز مهم این است که به سمت ایمنی‌‌سازی حرکت کنیم؛ چراکه باید به این موضوع توجه کرد که استخراج زغال‌‌سنگ برای کشور ما همراه با مزایای بالایی است، از یکسو صنایع از آن بهره می‌‌گیرند و از سوی دیگر، اشتغال‌زایی آن را نیز نباید نادیده گرفت.

دبیر انجمن زغال‌‌سنگ ایران در ادامه یادآور شد: مهم‌ترین مشکل معادن زغال‌‌سنگ در کشور ما این است که به صورت سنتی کار می‌کنند و باید بتوان این معادن را از حالت سنتی خارج کرد که این امر نیازمند سرمایه‌گذاری است که با توجه حقوق بالای دولتی و سرکوب قیمت زغال‌‌سنگ در داخل، امکان این سرمایه‌گذاری برای این معادن وجود ندارد.

صمدی در پاسخ به این پرسش که ایمنی‌‌سازی معادن زغال‌‌سنگ در بلندمدت به چه میزان سرمایه‌گذاری نیاز دارد، بیان کرد: برای ایمنی‌‌سازی باید معادن را به سمت مکانیزه پیش برد، البته معادن مختلف، برحسب شرایط معدن، نوع مکانیزاسیون آن می‌تواند متفاوت باشد، این مکانیزه می‌تواند نیمه مکانیزه تا تمام مکانیزه باشد. در کل مکانیزاسیون می‌تواند سبک، متوسط و کامل باشد؛ بنابراین می‌توان تخمین زد که به یک سرمایه‌گذاری ۲ میلیارد دلاری طی ۵ تا ۶ سال نیاز باشد.

وی با برشمردن این موضوع که مکانیزاسیون معادن نیازمند یک بسته کامل است، تصریح کرد: این سبد شامل آموزش، نصب تجهیزات و هوشمندسازی معادن است. امید داریم که از این مواضع عبور کنیم تا به ایمنی‌‌سازی معادن دست یابیم.

تعطیلی معادن، امکان‌‌پذیر نیست
همچنین درباره پیشنهاد تعطیل کردن معادن پرخطر، حسن حسینقلی رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: تعطیلی معادن به منظور ایمنی‌‌سازی نه امکان‌‌پذیر و نه صحیح است، چراکه ۱۰‌هزار نیروی انسانی در این معادن مشغول به کار هستند.

حسینقلی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات معادن زغال‌‌سنگ این است که قیمت زغال‌‌سنگ داخلی بسیاری پایین است، این در حالی است که به قیمت بسیار بالاتر زغال‌‌سنگ به کشور وارد می‌شود و نیازی به واردات هم نیست.

وی در ادامه با تاکید بر این موضوع که نباید معادن را به‌‌دلیل ایمنی‌‌سازی تعطیل کرد، افزود: برای ایمنی‌‌سازی معادن باید آنها را تجهیز کرد و این اقدام نیازی به تعطیلی معادن ندارد. برای تجهیز این معادن نیز باید بازرسی دقیق از معادن انجام بگیرد. البته تا پیش از این، در وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت، بخشی با عنوان «بازرسی معادن» وجود داشت که دولت قبل در تجدیدنظری که از این وزارتخانه داشت، این بخش را تعطیل کرد، در حالی که این بخش برای ایمنی معادن یک بخش ضروری به‌‌شمار می‌رود.

ایمنی معادن زغال‌‌سنگ
رئیس کمیته سرب و روی خانه معدن ایران در ادامه با توضیح این موضوع که معادن در کل کشور به دو دسته تقسیم می‌‌شوند، بیان کرد: معادن به دو دسته روباز و زیرزمینی تقسیم می‌‌شوند که معادن روباز به صورت پلکانی هستند که ایمنی این معادن به این صورت است که ایجاد این پلکان‌‌ها باید به صورت صحیح ایجاد شده و دارای شیب منفی نباشد. استخراج و نگهداری معادن زیرزمینی متفاوت است و به ایمنی بیشتری نیاز دارند که در این زمینه معادن زغال‌‌سنگ نیازمند ایمنی بیشتری هستند.

بر اساس آمار بیشترین اتفاقات معدنی در دنیا در معادن زغال‌‌سنگ روی می‌دهد و همین امر می‌‌طلبد که نظارت بیشتر بر این معادن اعمال شود. بخشی از خطرات معادن زغال‌‌سنگ به نشت گاز بازمی‌گردد که در صورت تجمیع سبب انفجار ناگهانی می‌شود که این امر اجتناب‌‌ناپذیر است. بخش دیگر ناایمنی در معادن زغال‌‌سنگ به این موضوع بازمی‌گردد که در این معادن جک‌‌هایی برای استخراج در معدن زده می‌شود که امکان شکسته شدن این جک‌‌ها وجود دارد.

حسینقلی در ادامه یادآور شد: برای اطلاع از نشت گاز متان در زغال‌‌سنگ باید معدن مجهز به سنسورهایی شده باشد که به محض آلارم این سنسورها فن‌‌هایی برای خروج این گازها را به کار بیندازد. یا بلافاصله پس از پیام این آلارم‌‌ها، کارگران معدن را از محوطه خارج کرد، چراکه تجمع گاز متان به یکباره سبب انفجار می‌شود و این امر اجتناب‌‌ناپذیر است.

وی در ادامه با توضیح این موضوع که گاز متان یک گاز بی‌‌بو است که در پایین‌‌ترین سطح ممکن می‌‌نشیند، بیان کرد: با حس بویایی نمی‌توان به نشت گاز متان پی برد، چراکه اساسا این گاز بو ندارد و با توجه به اینکه این گاز در سطح پایین فرو می‌‌آید، ضروری است که سنسورهایی به کفش کارگران در این معادن نصب کرد تا این سنسورها آلارم ضروری را به کارگران بدهند.

مدیرعامل شرکت معادن سرمک در ادامه تاکید کرد: برای حادثه معدن طبس نیز باید یک کارشناسی دقیق انجام بگیرد تا علت آن به وضوح مشخص شود که آیا به دلیل نشت و تجمع گاز متان رخ داده است یا شکستگی در معدن، این حادثه را رقم زده است.

حسینقلی در ادامه با اشاره به این موضوع که معادن زغال‌‌سنگ در کشور در تنگنا قرار دارند، بیان کرد: این معادن از یکسو با حقوق دولتی بالا روبه‌رو هستند و از سوی دیگر با سرکوب قیمت داخلی دست به گریبان شده‌‌اند که این عوامل به آنها اجازه تجهیز شدن در سطح بالا را نمی‌‌دهد.

وی در پاسخ به این پرسش که سایر معادن زیرزمینی مانند معادن سرب و روی نیز با چنین مشکلات ناایمنی بالا روبه‌رو هستند، عنوان کرد: ما در برخی معادن سرب و روی ۱۲ کیلومتر تونل حفاری انجام داده‌‌ایم، اما تاکنون با چنین مشکلاتی روبه‌رو نشده‌‌ایم، البته این معادن مکانیک با وجود سنگ قوی، امکان ریزش ندارد و اگر در برخی مناطق معادن امکان چنین ریزشی داشته باشد، وارد این مناطق نخواهیم شد، چراکه جان کارگران مهم‌تر از هر امر دیگری است.

این فعال حوزه معدن در ادامه تاکید کرد: ‌‌ در کل برای ایمنی معادن، باید گروه‌‌های متخصص HSE نظارت کامل بر معادن داشته باشند تا مسائل فنی معادن به‌‌صورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد و این امور فنی به‌‌صورت ماهانه پیگیری شوند.

بخش HSE تخصصی کار نمی‌‌کند
حسینقلی در ادامه یادآور شد: یکی از مشکلات عمده ما این است که رشته‌‌های دانشگاهی در کشور با صنعت همخوانی ندارند، برای نمونه در کشور ۴۵‌هزار نفر فارغ‌‌التحصیل در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در رشته زمین‌‌شناسی داریم که برخی از آنها در حوزه معدن مشغول به کار هستند که تخصص آنها متناسب با معدن نیست و در واقع متناسب برای مرحله شناسایی و اکتشاف معدن است.

علاوه بر این باید این موضوع را در نظر داشت که در کشور ۱۲‌هزار و ۵۰۰ معدن وجود دارد که به دلیل حقوق معدنی بالا و مسائل محیط‌‌زیستی ۵‌هزار و ۵۰۰ معدن مشغول به کار هستند که از این تعداد نیز ۴‌هزار معدن، معادن شن و ماسه و سنگ‌‌های ساختمانی هستند و حدود ۱۵۰۰ معدن باقی می‌‌ماند که نیاز به این تعداد فارغ‌‌التحصیل زمین‌‌شناسی ندارد.

در معادن یک مسوول فنی و یک مسوول HSE‌‌ وجود دارد که تخصص و رشته تحصیلی آنها مرتبط با این بخش نیست و در حقیقت این نظام مهندسی و دولت است که به اجبار آنها را به معادن تحمیل می‌کند، در حالی که باید شرکت‌های متخصص برای نظارت بر معادن ایجاد شوند و معادن برای HSE خود این شرکت‌ها را استخدام کنند.
منبع: دنیای اقتصاد