به عنوان راهکار کارشناسان تنها راه برون‌رفت از مشکلات این عرصه را در تشکیل وزارتخانه‌ای مستقل می‌دانند؛ موضوعی که به تازگی از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز مورد توجه قرار گرفته است.
معدنی‌ها همواره از ماهیت تشکیل وزارت صمت انتقاد و تاکید کرده‌اند که معدن بین دو کلمه صنعت و تجارت بی‌معنی است. در واقع وزارت صنعت و معدن و بازرگانی محل گریزی برای معدن‌کاران غیر‌حرفه‌ای و سود‌جو باز کرده که امروز معادن کشور را به وضع نامطلوبی رسانده‌اند. به این ترتیب کارشناسان بارها از اهمیت تشکیل وزارت معدن و بر سر کار آمدن متخصص‌های این حوزه تاکید کرده‌اند. برخی حتی پا را فراتر گذاشته و با دید تخصصی‌تر باور دارند که باید وزارت زمین‌شناسی، اکتشافات معدنی و صنایع وابسته تشکیل شود.
به هر حال بخش معدن ایران نیاز به سازمانی دارد که مجزا و جدا از وزارت صمت باشد. در این روند انتظار می‌رود شاهد ارتقای نقش رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و تشکیل شورای‌عالی زمین‌شناسی در کشور باشیم که به معنی تشکیل شورایی بوده که متشکل از وزیران و روسای سازمان‌هایی است که همه کارشان با علوم زمین در ارتباط است.
توجه به تشکیل وزارت معدن و بر سر کار آمدن متخصص‌ها نه‌تنها عرصه معدن را پوشش می‌دهد بلکه عرصه‌های دیگر هم از این نگاه تخصص‌گرایانه بی‌نصیب نخواهند ماند. وقتی سیل در مناطق مختلف را ملاحظه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که بیشترین عاملش به خاطر عدم استفاده از دانش زمین‌شناسان در ساخت و ساز و عمران شهری است. این در حالی است که خیلی از سیلاب‌ها را سازمان زمین‌شناسی قبلا پیش‌بینی کرده و نقشه‌هایش را کشیده است اما در ساخت و ساز مناطق به هیچ‌وجه به نقشه‌ها ارجاع داده نشده، در نتیجه آسیب‌های زیادی به کشور وارد شده است. حالا با تشکیل وزارت معدن انتظار می‌رود بسیاری از مشکلات حل شود.

کاری که از ابتدا اشتباه بود
یک کارشناس معدن به «جهان‌صنعت» گفت: ماهیت تشکیل وزارت صمت از ابتدا اشتباه بوده و بارها تاکید کرده‌ایم که معدن بین دو کلمه صنعت و تجارت بی‌معنی است. معدن صنعت مخصوص به خود را دارد و به طور مثال ارتباط ملموسی با صنعت روغن‌کشی و پارچه‌بافی ندارد و طبیعتا درک این موضوع هم برای وزیر اینچنین وزارتخانه‌ای بسیار مشکل خواهد بود، به خصوص اینکه تخصصی هم در این کار نداشته باشد.
محمدرضا اسپهبد گفت: معادن ایران که چشم و چراغ کشور هستند، دانش و آگاهی لازم را در اکتشاف و بهره‌برداری و ارزش‌افزوده از خود نشان نداده‌اند. از ده‌ها مورد یک مورد را مثال می‌زنم، غالبا دیده شده در اثر بی‌اهمیت جلوه دادن مطالعات زمین‌شناسی معدنی یک معدن رگه‌ای که باید زیرزمینی استخراج شود با تشخیص‌های غیراصولی به صورت روباز یا بالعکس مورد بهره‌برداری قرار گرفته که باعث رقیق شدن عیار معدن شده است. در مورد معادن رو باز نیز غالبا دیده شده که نسبت باطله چندین برابر عیار واقعی بوده، لذا معدن مورد نظر مدام دچار مشکل بهره‌برداری شده است.
این کارشناس معدن تاکید کرد: مسائل و مشکلات در معدن‌کاری ایران به یک یا دو مورد خلاصه نمی‌شود اما مورد مهم این است که باید به حل اصولی آنها فکر کرد. معدن‌کاری بدون مطالعات زمین‌شناسی معدنی و زمین‌شناسی مهندسی معنی واقعی پیدا نمی‌کند. بی‌جهت نیست که کشورهایی مثل چین و هند و حتی اخیرا ویتنام دارای وزارت زمین‌شناسی هستند.
او با اشاره به مثالی اظهار کرد: در کنفرانس جهانی زمین‌شناسی مسکو در سال‌1980 وقتی کوزلفسکی وزیر وزارت زمین‌شناسی روسیه عمیق‌ترین حفاری جهان را در عمق نزدیک به 14کیلومتر با تکنولوژی آن روز انجام داد لرزه بر اندام غربی‌ها افتاد که این همه پیشرفت نتیجه دستاوردهای دانش زمین‌شناسی است. لذا وزارتخانه‌ای که باید تشکیل شود وزارت زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی و صنایع وابسته است اما وزارت صنایع و معادن و حتی وزارت معادن و ذوب فلزات محل‌های گریزی برای معدن‌کاران غیر‌حرفه‌ای و سودجو باز خواهند کرد که امروز معادن کشور را به وضع نامطلوبی درآورده‌اند.
اسپهبد اظهار کرد: باید سعی کنیم نقش زمین‌شناسی را در معادن کشور زنده کنیم. در ابتدای انقلاب در هیچ‌یک از دانشگاه‌های کشور دروسی به نام زمین‌شناسی معدنی به طور کامل و تخصصی وجود نداشت. این درس در ستاد انقلاب فرهنگی مورد قبول و عنایت ستاد بود و در چند دانشگاه به عنوان رشته تخصصی مورد تدریس قرار گرفت.
او خاطرنشان کرد: امروز با کمال تاسف معادن ایران به وسیله معدنکاران بی‌تجربه از نظر معدنکاری مورد بهره‌برداری بی‌رویه قرار می‌گیرند، مانند گربه‌ای که در یک سفره پر از غذاهای متنوع از همه چنگ می‌زند. لذا وزارت زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با صنایع وابسته می‌تواند آینده معادن را تضمین کند.

ورود مرکز پژوهش‌های مجلس به تشکیل وزارت معدن
به تازگی معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار کرمان با بیان اینکه پیشنهاد تشکیل وزارتخانه تخصصی صنعت و معدن را ارائه داده‌ایم، گفت: بحث‌های کارشناسی در این زمینه انجام شده، سازمان نظام مهندسی معدن این طرح را پذیرفته و مرکز پژوهش‌های مجلس هم پای کار آمده و ورود کرده است.
امیر حسن‌زاده بیان کرد: مرکز پژوهش‌های مجلس می‌تواند به ما کمک کند زیرا این طرح اجرایی است. وی اظهار داشت: این مرکز اکنون در حال جمع‌آوری داده‌هاست که امیدوارم بحث تشکیل وزارت معدن با همکاری استان کرمان اتفاق بیفتد.
حسن‌زاده در ادامه با اشاره به تاکیدات رهبر معظم انقلاب بر جایگزینی معدن به‌ جای نفت افزود: با ساختار فعلی به این خواسته رهبر معظم انقلاب نمی‌رسیم زیرا تا زمانی که وزارتخانه تخصصی معدن را نداشته باشیم، بحث معادن به‌ صورت جدی پیگیری نمی‌شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار کرمان با تاکید بر اینکه ایران ظرفیت لازم برای تبدیل شدن به مرجع معدنی خاورمیانه را دارد، گفت: بزرگ‌ترین معادن مس خاورمیانه، انواع متنوع معدن و ظرفیت‌های بزرگ معدنی در کشور وجود دارد که می‌تواند مرجع خاورمیانه باشد.
حسن‌زاده تاکید کرد: غیر از مس، فولاد، تیتانیوم، زغال سنگ و دیگر فلزات و معادن را در کشور داریم که نتوانسته‌ایم دیتاهای آنها را مستندسازی کنیم، حال آنکه ظرفیت معدنی و علمی برای این کار حتی با دعوت از سایر کشورهای معدنی منطقه با محوریت ایران وجود دارد.

منبع: روزنامه جهان صنعت