یکی از موارد مهم در این عرصه ضعف تجهیزات معدنی است که در کشور ما واقعا وضعیت بدوی و بسیار اسفباری داشته و حالا انتظار می‌رود با تدبیر دولتمردان حل شود. تجهیزات فعلی همه مستهلک و نارکارمد بوده و مناسب برای کارهای معدنی نیستند.

در ادامه هرچند امروز برخی از شرکت‌ها توانسته‌اند تجهیزاتی را از جمله ماشین‌آلات، بیل و لودر و … از خارج از کشور وارد کنند و آن را در مجموعه خود به کار بگیرند اما مشکل نگهداری آنها را دارند.
در این خصوص مدیر آموزش سازمان نظام مهندسی استان اصفهان با بیان اینکه عملیات اکتشاف در کشور ما دچار مشکل است به «جهان‌صنعت» گفت: با وجود اینکه ایران یک‌درصد جمعیت دنیا را به خود اختصاص داده است اما تقریبا ۷‌درصد ذخایر معدنی را در خود جای داده است.

با اینکه ما در بسیاری از ذخایر معدنی حرف برای گفتن داریم اما وقتی به وضعیت اکتشاف و ذخیره‌هایی که از بالقوه به بالفعل تبدیل شده‌اند نگاه می‌کنیم ملاحظه می‌شود که در بسیاری از موارد کمتر از ۱۵ سال دیگر ذخیره داریم، موضوعی که نشان می‌دهد عملیات اکتشاف درست و به موقع در کشور ما انجام نمی‌شود.
علی نصر اصفهانی تاکید کرد البته به این معنا نیست که ذخایر ما به پایان رسیده است بلکه در این قالب باید سخن گفت که عملیات اکتشاف تفصیلی برای تعیین ذخیره و تعیین مشخصات فیزیکی و شیمیایی انجام نداده‌ایم. در بسیاری از فلزات مثل مس، سرب و روی معمولا ذخایر قابل استفاده برای مدت کوتاهی وجود دارند و بعد از آن باید سرمایه‌گذاری می‌کردیم و این ذخایر را افزایش می‌دادیم که متاسفانه چنین اتفاقی نیفتاده است.
او خاطرنشان کرد باوجودی که ما در بسیاری از صنایع سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌ایم و معادن مختلفی را برای فرآوری راه‌اندازی کرده‌ایم اما مشکل اساسی به این برمی‌گردد که ما برنامه استراتژیکی در این زمینه‌ها نداشته‌ایم و بیشتر مدیران به حال نگاه کرده‌اند و نه به آینده! البته بخشی از این اتفاق به شرایط سیاسی و اقتصادی برمی‌گردد و بخشی هم به این موضوع مرتبط است که ما برنامه چندان مناسبی در زمینه افزایش ذخایر نداشته‌ایم.

اهمیت داشتن تجهیزات
مدیر آموزش سازمان نظام مهندسی استان اصفهان ادامه داد: باید اکتشافات کمتر از پنج متر متوقف شود و به سمت روش‌های دیگر کشورها پیش برویم. در دنیا ذخایر را تا ۶۰۰ متر هم تعیین ذخیره می‌کنند و این متراژ را در برخی موارد تا کیلومترها هم افزایش می‌دهند. در دنیا کمتر از ۵۰۰ متر را در نظر نمی‌گیرند و در این بین ما باید حداقل عمق را به ۱۵۰ متر برسانیم اما در ایران در حال حاضر وضعیت به صورتی است که در واقع نشان می‌دهد ما در آینده کم می‌آوریم بنابراین برای اینکه بتوانیم این برنامه را عوض کنیم و اکتشاف را از سطح به عمق ببریم باید فکری کرد.
اصفهانی با بیان اینکه برنامه درست نیازمند یکسری تجهیزات است، یادآور شد: ما نیاز داریم که تجهیزات تکنولوژیکی حفاری و مربوط به کارهای اکتشافی را افزایش دهیم که متاسفانه چنین اتفاقی نیفتاده است. بسیاری از دستگاه‌های حفاری ما از لحاظ کیفیت قدیمی بوده و برای این کار مناسب نیستند. بنابراین باید تجهیزات جدید را وارد کنیم چراکه این معضل می‌تواند در ادامه وضعیت بسیار مصیبت‌بار باشد بنابراین ما باید توجه کنیم که تجهیزات معدنی در بحث اکتشاف واقعا وضعیت بدوی و بسیار اسفباری دارند و باید این مشکل حل شود.
او با اشاره به اینکه این وضعیت تنها در اکتشاف دیده نمی‌شود و قابل تسری به حوزه‌های دیگر است، خاطرنشان کرد: در بحث آنالیز دستگاهی، تعیین عناصر و .. هم این وضعیت قابل ملاحظه است. در فلزات پایه مثل آهن، سرب، روی و مس مانده‌ایم حالا اگر به سمت عناصر خاصی مثل خانواده پلاتین‌ها برویم وضعیت اسفبارتر هم می‌شود. متاسفانه تجهیزاتی که باید در استخراج استفاده شود اصلا مناسب نیست و این وضعیت عملا در کل کشور وجود دارد. تجهیزات ما متناسب با شرایط طراحی نشده است و می‌توان گفت که همه مستهلک و ناکارآمد بوده و مناسب برای کارهای معدنی بزرگ نیستند. او ادامه داد هرچند امروز برخی از شرکت‌ها توانسته‌اند تجهیزاتی را از جمله ماشین‌آلات، بیل و لودر و… از خارج از کشور وارد کنند و آن را در مجموعه خود به کار بگیرند اما مشکل نگهداری دارند بنابراین ما هم به لحاظ کیفی و هم کمی دچار مشکل هستیم.

زمان بر بودن واردات یک قطعه
مدیر آموزش سازمان نظام مهندسی استان اصفهان تصریح کرد: اینکه صرفا معدن استخراج بالایی دارد شرط نیست بلکه باید عملیات استخراج با شرایط درست صورت گیرد. در ادامه شاهدیم که تجهیزات به طور مرتب خراب می‌شوند و قطعات با کیفیت پایین از داخل یا دست دوم از خارج از کشور به صورت قاچاق تامین می‌شود که در نوبه خود وضعیت اسفباری است. به طور مثال دامپتراک برای تامین یک قطعه خوابیده و امکان خریدش از خارج از کشور وجود ندارد. در این خصوص بحث تحریم‌ها نشان می‌دهد که آوردن قطعه به شدت زمانبر است و درنتیجه فعال اقتصادی ما هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شود.
اصفهانی ادامه داد گاهی معادن شدادی را که نگاه می‌کنیم تعجب می‌کنیم که چطور در گذشته با امکانات کم استخراج شده‌اند و به خوبی مواد معدنی آنها را استفاده کرده‌اند اما هم‌اکنون در قرن ۲۱ به دلیل محدودیت‌های عجیب و غریب نمی‌توانیم تجهیزات درست را تامین کنیم!
او تاکید کرد: وضعیت تجهیزات معدنی و تجهیزات لجستیک ما بسیار نامناسب است. بحث صادرات را اگر کنار بگذاریم بحث مواد اولیه بسیاری از صنایع مادر باید از معادن تامین شود و معادن باید مواد خود را به موقع به این مراکز برسانند اما شرایط و زیرساخت‌ها بسیار ضعیف است. در این شرایط با هر ترفندی هم که پیش برویم باز شرایط درست در نمی‌آید.

استخراج به نصف ظرفیت هم نمی‌رسد
مدیر آموزش سازمان نظام مهندسی استان اصفهان ادامه داد در ادامه محصولات بی‌کیفیت چینی و دست دوم به هر شرایطی وارد کشور می‌شوند یا به صورت انحصاری در اختیار یک شرکت مشخص قرار می‌گیرد که قصد دارد به تامین تجهیزات بپردازد که همه باعث می‌شود که معدنکاری حداقل به نصف ظرفیت خود برای استخراج هم نرسد و معمولا بهره‌وری بسیار پایینی داشته باشیم.
او تصریح کرد: وضعیت معادن از نظر شرایط کاری اگر نسبت به استانداردهای متوسط دنیا حساب کنیم بسیار پایین است. این به این معنی نیست که معدنکاری ما قوی نیست بلکه به این معنی است که امکانات مناسبی در اختیار آنها وجود ندارد بنابراین با این وضعیت خیلی شرایط خوبی برای معادن نمی‌بینیم.
اصفهانی در ادامه با اشاره به وضعیت فرآوری مواد معدنی گفت: در زمینه فرآوری مواد به خاطر اینکه بسیاری از مواد معدنی آماده مصرف نیستند و باید یک فاز فرآوری روی آنها انجام شود و مواد زائد از آنها جدا شود اما تجهیزاتی که برای کارخانه‌ها وجود دارد معمولا قدیمی است. هرچند در این خصوص اختراع زیاد بوده ولی وقتی بخواهید در صنعت فعال باشید این تفکر که از صفر حرکت کنیم غلط است. برای اینکه رقابتی فکر کنیم و سرعت مواد معدنی را بالاتر ببریم مجبوریم به تکنولوژی روز دسترسی داشته باشیم.

بسیاری از تجهیزات و امکانات نمی‌تواند این وضعیت را حمایت کند و باید گفت که ما امکان تولید استاندارد را نداریم. بسیاری از مواد معدنی مفید ما به خاطر عدم تجهیزات مناسب و همراهی نادرست امکانات قدیمی اتلاف و اسراف می‌شود. از طرفی قوانین هم خیلی حامی این صنعت نیستند.

چه باید کرد؟
مدیر آموزش سازمان نظام مهندسی استان اصفهان در پاسخ به این سوال که در شرایط حاضر چه باید کرد، گفت: وقتی یک معدن را اکتشاف می‌کنیم و می‌خواهیم تبدیل به ذخیره قطعی کنیم به صورت روباز یا زیرزمینی باید براساس شرایط معدن طراحی دستگاه داشته باشیم. در دنیا وقتی معدنی به صورت روباز یا زیرزمینی کشف می‌شود شروع می‌کنند تجهیزات خاص را به کارخانه‌های سازنده معروف دنیا سفارش می‌دهند.

در ادامه تجهیزات ماشین‌آلات طراحی می‌شود و براساس ظرفیت سرعت بارگیری میزان فاصله با مرکزی که دپو می‌شود طراحی می‌شود. برای ارتقای آن باید به وضعیتی برسیم که تجهیزات معدنی را براساس شرایط آن معدن طراحی کنیم. وقتی این کار را انجام دادیم، امکان اینکه تجهیزات را تامین کنیم باید فراهم باشد اما ما در ایران به دیوار بسته تحریم‌ها می‌خوریم. امکان جابه‌جایی تجهیزات نداریم و ارتباطی هم با خارج از کشور نداریم. از حضور متخصص خارجی هم خبری نیست.
او ادامه داد بسیاری از کشورهایی که با آنها ارتباط داریم امکانات به روز دنیا را خودشان هم ندارند یا امکان انتقال به داخل کشور ما را ندارند بنابراین انتظار می‌رود که تابوها را بشکنیم، شرایط را آرام کنیم و امکان ارتباط را با دنیای حاضر داشته باشیم. توجه کنیم که به ناچار مجبور هستیم برای پیشرفت با جهان اول ارتباط داشته باشیم. اول باید آرامش به محیط کار بدهیم و شرایط تلاطم بازار ارز و‌ دلار را تنظیم کنیم و تورم را حتی اگر افزاینده هم است نباید لجام‌گسیخته بالا برود.

وقتی آرامش باشد نیازی به اجبار در نگه داشتن قیمت‌ها نداریم و روند به فاز رقابتی می‌رود و این مساله به صنعت جان تازه می‌دهد بنابراین شرایط اجتماعی- اقتصادی داخلی را باید از لحاظ ایجاد فضای امن و آرام برای فعالیت اقتصادی مهیا کنیم. این موضوع به سیاست‌های کلان کشور برمی‌گردد و اینکه سیاستمداران بخواهند با شرایط بسته عمل کنند یا شرایط را باز کنند و امکان ارتباط و تعامل با جهان را فراهم کنند.

منبع: روزنامه جهان صنعت