چهارشنبه 26 دی 1403 شمسی /1/15/2025 2:04:49 PM
به گزارش بیرونیت به نقل از سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، در سال ۱۳۴۲ با پیگیری‌های انجام شده که منجر به عقد موافقتنامه همکاری بین دولت ایران و سازمان ملل گردید. سازمان ملل حاضر شد ۶۰ متخصص در رشته‌های مختلف زمین‌شناسی در اختیار سازمان گذاشته و افزون بر آن، مبلغ ۴۰۰ هزار دلار جهت تجهیز آزمایشگاه‌ها بپردازد.
یکی از وظایف اصلی این سازمان جوان در طی برنامه‌ای سه گامه، تهیه و انتشار سری نقشه‌های چهار گوشه‌ای زمین‌شناسی به مقیاس ۱:۲۵۰.۰۰۰ بود (از سال ۱۳۳۹ تا سال ۱۳۵۳).
طی ۱۳ سال همکاری‌هاى فنى سازمان ملل و سازمان زمین‌شناسى کشور، ۷۹ نقشه زمین‌شناسى تهیه شد که از این تعداد، ۴۴ نقشه همراه با شرح نقشه‌هاى مربوطه منتشر شد. ۲۲ نقشه در زمان پایان پروژه در مراحل چاپ مقدماتى و یا نهایى بود و ۱۳ نقشه در سال ۱۳۵۴ در حال تهیه بودند. این ۷۹ نقشه شامل ۲۲ چهارگوش زمین‌شناسى به مقیاس ۱:۲۵۰۰۰۰ (پوششى برابر ۳۳۰۰۰۰ کیلومتر مربع برابر ۲۰% ایران)، ۴۷ نقشه به مقیاس ۱:۱۰۰۰۰۰ و ۱۰ نقشه کوچک مقیاس بود.
فعالیت‌های سازمان بعد از پایان همکاری‌های مشترک فنی با سازمان ملل متحد سرعت و رشد چشمگیری به دنبال داشت.
پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با شروع مطالعات گوناگون در حوزه علوم زمین و شروع فرآیند تولید اطلاعات پایه که در پی شناخت کمی و کیفی پوسته زمین و لایه‌های آن اتفاق افتاد فعالیت‌های این سازمان حاکمیتی دانش محور، به سمت عمق زمین و شروع تولید اطلاعات پایه در حوزه شناسایی و کشف ذخایرمعدنی سوق پیدا کرد.
بر این اساس، وظیفه اصلی سازمان، تولید اطلاعات ملی (اطلاعات پایه زمین‌شناسی، اکتشافی، عمرانی، مخاطرات طبیعی و زیرساختی) است. این وظیفه از دیدگاه داده‌ای و اطلاعاتی در سه حوزه تولید داده، پردازش و فرآوری داده و نگهداری، انتشار و استانداردسازی داده خلاصه شده است. ساختار این فعالیت‌ها با در نظر گرفتن وظایف بخش‌های فنی مانند زمین‌شناسی و اکتشاف (تولیدکنندگان داده)، ژئومتیکس و آزمایشگاه (پردازش و فرآوری داده) و پایگاه داده علوم زمین (نگهداری، انتشار و استانداردسازی داده) طراحی و راهبری شده است.
سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، با توجه به ماهیت وظایف خود به عنوان یک مجموعه حاکمیتی- تخصصی و بازوی اجرایی وزارت صنعت، معدن و تجارت در آغاز چرخه معدنکاری با در اختیار داشتن مزیت‌های رقابتی مناسب از جمله بهره‌گیری از توان تخصصی و نیروهای ارزشمند متخصص، دسترسی به فناوری‌های روز دنیا، گستردگی مراکز فعالیتی مناسب در سطح کشور و همچنین حضور در مجامع علمی بین‌المللی سعی کرده تا در ارتقای سهم بخش معدن در حوزه علوم زمین و کشف ذخایرمعدنی کشور نقش به سزایی ایفا کند. این سازمان، تولید اطلاعات پایه را در قالب دو برنامه مهم شناسایی مواد معدنی با هدف ایجاد ارزش افزوده و تولید ثروت ملی و همچنین شناسایی و پایش مخاطرات طبیعی با هدف جلوگیری از زیان‌های اقتصادی- اجتماعی و هدر رفت ثروت ملی را دنبال می‌کند. این سازمان بی‌شک با در اختیار داشتن نیروی متخصص کارآمد و تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، در صورت داشتن منابع کافی می‌تواند نقش کلیدی و مؤثر داشته باشد.
این سازمان طی ۶۵ سال سابقه و تجربه، در قالب اجرای برنامه‌های پنج ساله توسعه‌ای تمامی مساحت کشور را تحت پوشش نقشه‌های زمین‌شناسی در مقیاس ۱:۲۵۰،۰۰۰، ۱:۱۰۰،۰۰۰، نقشه‌های ژئوشیمیایی ۱:۱۰۰،۰۰۰و ژئوفیزیک هوایی ۱:۲۵.۰۰۰، قرار داده و همچنین صدها پروژه اکتشاف را در قالب طرح اکتشاف سراسری (از جمله فسفات، پتاس، منیزیت، منگنز، خاک‌های صنعتی، بوکسیت و عناصر نادر خاکی) اکتشاف زون‌های بیستگانه اول، بیستگانه دوم، پهنه‌های اکتشافی در فاز شناسایی– پی‌جویی را اجرا کرده که از اطلاعات پایه خوبی برخوردار است.
بدون تردید عدم توجه به نقش این سازمان در تولید اطلاعات پایه برای کشور، خسارات سنگینی در حوزه تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع و زیرساخت‌های ارتباطی و شهری کشور به دلیل بروز مخاطرات طبیعی طی سال‌های پیش‌رو در بر خواهد داشت. این مهم، توجه جدی به تولید اطلاعات پایه و نقش آن در معدن و صنایع معدنی در تولید ناخالص ملی (در حدود ۷ درصد) و همچنین جبران خسارات ناشی از رخداد مخاطرات طبیعی در کشور (در حدود ۶ درصد) را حیاتی می‌کند.
از طرفی باید توجه داشت که عملیاتی کردن آن نیز قطعاً نیازمند تحقق و دسترسی به اصلاح جدی ساختارهای مالی و منابع انسانی متناسب با وظایف حاکمیتی از طریق تأمین منابع مالی و راهکارهای گوناگون نظیر اصلاح ساختار بودجه، امکان مشارکت مالی با بخش خصوصی و شرکت‌های دولتی جهت تسریع در تهیه و تولید اطلاعات پایه و مشارکت در فرآیند اکتشاف ذخایر معدنی و تلاش در راستای جذب مشارکت سرمایه‌گذاران است.
طراحی و اجرای طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور (۱۴۰۰ تاکنون)
در راستای منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی درخصوص لزوم رسیدن به اقتصادی مستقل، بهره‌گیری مناسب از منابع طبیعی و انسانی کشور و توزیع عادلانه آن و همچنین تاکید ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران و وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت در ضرورت ایجاد تحول بنیادین در بخش علوم زمین و معدن کشور به عنوان یکی از مولفه‌های مهم اقتصادی، اشتغالزایی و توسعه‌ای جمهوری اسلامی ایران در سال‌های پیش رو، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در قالب توافقنامه و برنامه‌ای مشارکتی با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) و معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت اقدام به تعریف برنامه‌ای تحولی در بخش زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر جدید معدنی کشور کرد که پس از ماه‌ها بررسی و تحلیل فنی در کمیته راهبردی مشترک معدنی کشور با حضور مدیران و متخصصان این بخش، استان خراسان جنوبی به عنوان اولین هدف اجرای این برنامه در سال ۱۴۰۰ معرفی و برنامه ریزی اجرای پروژه تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایرمعدنی برای آن طراحی و اجرا شد.
با اجرای موفقیت آمیز این طرح در استان حراسان جنوبی، برنامه‌ریزی جهت اجرای هدفمند و منظم طرح از ابتدای سال ۱۴۰۱ بصورت رسمی آغاز شد که طی آن استان‌های هدف که شامل ۴۲۰ سلول اطلاعاتی در مقیاس یک پنجاه هزارم بود انتخاب شد.
این برنامه با اهداف ذیل طراحی و موفق به کسب دستاوردهایی در این خصوص شده است.
توسعه مناطق کم‌برخوردار و در راستای رونق بخش معدن
تولید اشتغال مولد با نگرش ویژه بر نیروی انسانی بومی
آمایش سرزمین در قالب کشف ذخایرجدید معدنی
افزایش بازدهی و کاهش موثر زمان تبدیل کانسار به معدن
تربیت نیروی انسانی متخصص بخش معدن (زمین‌شناسی و اکتشاف) در مناطق هدف پروژه تحول
ایجاد تحرک در بخش خصوصی (جامعه مهندسان مشاور) در حوزه زمین‌شناسی، اکتشاف و آزمایشگاه‌های علوم زمین از طریق برون‌سپاری فعالیت‌ها
اهم دستاوردهای کلان طی اجرای طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی
زمین‌شناسی و اکتشاف
-سرعت بخشی به روند تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی کشور از بازه زمانی ۳۶ ماه به ۱۲ ماه
-کاهش ریسک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه معدن، عمران و زیرساخت کشور از طریق تولید و انتشار داده‌های جدید زمین‌شناسی و اکتشافی
-حرکت در جهت افزایش شناخت توان سرزمینی و بهره‌گیری مطلوب از منابع معدنی (گام دوم انقلاب اسلامی)
ژئوفیزیک هوایی
-اکتشاف ذخایر پنهان و عمیق معدنی در مناطق اولویت‌دار
-افزایش بازدهی اکتشاف ذخایر معدنی با تولید داده‌های ژئوفیزیک هوایی
فاز اول: تولید اطلاعات زمین‌شناسی و اکتشافی
در این فاز مقرر است تا سه لایه زمین‌شناسی، زمین‌شناسی اقتصادی و اکتشافات ژئوشیمیایی در مقیاس یک پنجاه هزارم تهیه شود که با احتساب تهیه این سه لایه تعداد ۱۲۶۰ پروژه زمین‌شناسی و اکتشافی طی پنجسال و با پشتیبانی و تامین منابع هدفمند و مناسب اجرا خواهد شد که موجب تحولی چشمگیر در حوزه تولید اطلاعات پایه کشور و کاهش مخاطرات سرمایه‌گذاری در حوزه عمران، معدن و زیرساخت‌های کشور خواهد شد.
دستاوردهای کمی پروژه تحول استان خراسان جنوبی- مهرماه ۱۴۰۰ تا مهر ماه ۱۴۰۱
برخی عناوین دستاوردهای استان خراسان جنوبی:
ردیف عنوان محدوده نام برگه ۱:۵۰۰۰۰ و تعداد محدوده در هر برگه
۱ ۱۷ محدوده طلا بیرجند۱,۳-بیرجند۲,۱-بیرجند۳,۱-بیرجند۴,۴-جنوب سه چنگی۱,۱-خوسف۱,۱-خوسف۲,۱-سرچاه شور۱,۲-سرچاه شور۴,۱-سه چنگی۲,۱-مختاران۱,۱
۲ ۶۰ محدوده مس بیرجند۱,۱۰-بیرجند۲,۴-بیرجند۳,۳-بیرجند۴,۸-جنوب سه چنگی۱,۲-خوسف۱,۲-خوسف۲,۶-خوسف۳,۵-سربیشه۱,۱-سربیشه۲,۱-سربیشه۳,۱-سرچاه شور۱,۲-سرچاه شور۴,۱-سه چنگی۲,۲-سهل آباد۴,۳-گزیک۴,۱-مختاران۱,۵-مختاران۴,۳
۳ ۲۵ محدوده نیکل بیرجند۴,۳-خوسف۱,۴-خوسف۲,۲-خوسف۳,۱-روم۳,۴-سربیشه۱,۴-سربیشه۲,۳-سربیشه۳,۱-گزیک۴,۲-مختاران۱,۱
۴ ۹ محدوده منیزیت بیرجند۱,۱-بیرجند۲,۱-خوسف۱,۱-سهل آباد۴,۵-مختاران۱,۱
۵ ۶ محدوده سرب وروی جنوب سه چنگی۱,۳-خوسف۳,۲-سهل آباد۴,۱
* شناسایی بیش از ۵۷۰ ناهنجاری ژئوشیمیایی رسوبات آبراهه‌ای برای عناصر طلا، مس، نقره، سرب،نیکل، آهن، روی و .....
* شناسایی ۶ محدوده مستعد برای اکتشاف گوهر سنگ‌ها
* تهیه ۶۰ برگ نقشه‌های زمین‌شناسی، ژئوشیمیایی و زمین‌شناسی اقتصادی با مقیاس ۱:۵۰۰۰۰ برای اولین بار در کشور
* کاهش زمان تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و معدنی از سه سال به حدود یکسال
* بررسی آنومالی حاصل از ژئوفیزیک هوایی در منطقه اسفدن خراسان جنوبی به وسعت ۲۴ کیلومترمربع با استفاده از روش اکتشافات ژئوفیزیک زمینی جهت اکتشاف آهن
اهداف کمی مورد انتظار پروژه تحول استان کردستان (خرداد 1401 )
مطالب مرتبط
نظرات کاربران برای این مطلب فعال نیست