به گزارش بیرونیت، این روز همواره فرصتی را فراهم می‌کرد که فعالان بخش خصوصی در کنار دولتمردان قرار بگیرند و به بیان مشکلات و پتانسیل‌های معدنی کشور بپردازند. جایگاه بخش معدن در اقتصاد کشور و اهمیت ارزآوری این حوزه و نقش دولت و بخش خصوصی از جمله موارد مورد تاکید بوده است. موضوعی که امسال کارشناسان بر آن تمرکز دارند این است که بهتر است بیش از همیشه صدای بخش خصوصی را شنید. توجه به نقش سازمان‌ها، انجمن‌های بخش معدن از مواردی است که امسال فعالان بخش معدن آن را مهم ارزیابی کرده‌اند و باور دارند که مسوولان باید به آن بیشتر فکر کنند.
در دو دهه اخیر با وجود تحریم‌ها، بخش معادن و فلزات آسیب کمتری دید و در برابر ناملایمات توانست مقاومت کند. این حوزه با تامین بخشی از ارز مورد نیاز کشور هزینه‌های جدی‌ای را متقبل شد و به موازات آن شرکت‌های بورسی این حوزه به عنوان شرکت‌هایی با سود پایدار به خوبی جایگاه خود را باز یافتند، اما امروز معدنی‌ها مسوولیت زیادی را بر دوش می‌کشند، به طور مثال بدون اینکه ارزی از دولت دریافت کنند خود با ارز آزاد ماشین‌آلات نو خریداری و سعی می‌کنند مشکلات‌شان را حل کنند ولی در کمال ناباوری دیده می‌شود که نمی‌توانند اجازه ترخیص دریافت کنند! یا مشکلی که سال گذشته و حتی امسال هم بخش معدن را آزرده‌خاطر کرده بحث عوارض صادراتی بوده که فشارها را بر این عرصه دوچندان کرده است.

موضوعاتی که نشان می‌دهد شاهد دیدگاه عقب‌افتاده‌ای در بخش معدن هستیم و معلوم نیست چند معدن باید تعطیل شود و چند معدنکار باید هزینه کنند تا بالاخره مسوولان درسی بگیرند و تکانی بخورند! سیاست‌های متناقض، شخصی دیدن منافع جمعی، نگاه درآمدزایی به بخش معدن و لزوم تشکیل وزارت معدن از جمله مواردی هستند که امسال معدنی‌ها بر آن تاکید دارند.
دولتمردان و تصمیم‌گیران جامعه که تصور می‌کنند استخراج معادن با یافتن گنج برابر است و در نتیجه هر روز مالیات، عوارض یا تکلیف طاقت‌فرسا برای این حوزه تعریف می‌کنند، باید آگاه شوند که چطور تصمیم بگیرند. باید بدانند علی‌رغم تبلیغات معادن ما با جایگاه واقعی‌ای که می‌توانیم داشته باشیم خیلی فاصله داریم و نقش دخالت دولت در عقب‌ماندگی این حوزه پررنگ است.

نیازمند وزارت معدن هستیم
یک استاد دانشگاه رشته معدن به «جهان ‌صنعت» گفت: بخش معدن ایران نیاز به سازمانی دارد که مجزا و جدا از وزارت صمت باشد. به این معنی که وزارت معادن و صنایع معدنی را به گونه‌ای جدا راه‌اندازی کنیم. در این روند انتظار می‌رود که شاهد ارتقای نقش رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و تشکیل شورای‌عالی زمین‌شناسی در کشور باشیم که به معنی تشکیل شورایی است که متشکل از وزیران و روسای سازمان‌هایی بوده که همه کارشان با علوم زمین در ارتباط است.
پیمان افضل با اشاره به اهمیت توجه به نظر کارشناسان و لزوم بهره از آن خاطرنشان کرد: وقتی سیل مشهد را می‌بینیم متوجه می‌شویم که بیشترین عاملش به خاطر عدم استفاده از دانش زمین‌شناسان در ساخت‌وساز و عمران شهری است. این در حالی است که خیلی از سیلاب‌ها را سازمان زمین‌شناسی قبلا پیش‌بینی کرده و نقشه‌هایش را کشیده است اما در ساخت‌وساز مناطق به هیچ‌وجه به نقشه‌ها ارجاع داده نشده و در نتیجه آسیب‌های زیادی به کشور وارد شده است.

نقش بخش خصوصی
این استاد دانشگاه با اشاره به نقش بخش خصوصی خاطرنشان کرد: باید بخش عمده کارهای اجرایی را نه به هلدینگ خصولتی بلکه به بخش خصوصی واگذار کنند. باید پیمانکاری به بخش خصوصی واگذار شود و قوانین محدود‌کننده برداشته شود.
افضل با اشاره به مانع‌تراشی‌ها برای بخش خصوصی و بخشنامه‌های متضاد در راستای توسعه اظهار کرد: باید ورود ماشین‌آلات معدنی نو به کشور آزاد شود اما متاسفانه تاکید می‌شود که باید همه چیز را در داخل تولید کرد. امروز تعداد زیادی معدن داریم که نمی‌توانند رشد و توسعه پیدا کنند، تنها به این خاطر که تجهیزات و ماشین‌آلات به آنها ارائه نمی‌دهند.

حتی معدنکارانی داریم که بدون اینکه ارزی از دولت دریافت کنند خود با ارز آزاد ماشین‌آلات نو خریده‌اند ولی نمی‌توانند اجازه ترخیص بگیرند! اینها نشان می‌دهد که شاهد دیدگاه عقب‌افتاده در بخش معدن هستیم و معلوم نیست که چند معدن به این صورت باید تعطیل شود تا بالاخره مسوولان درسی بگیرند!

او تاکید کرد: وقتی نمی‌گذاریم نو‌سازی دستگاه‌ها و به‌روز‌رسانی ماشین‌آلات صورت گیرد مشخص است که صنعت معدن با بخشنامه‌های متعدد و ضد و نقیض پیشرفت لازم را نمی‌کند.

جایگاه انجمن‌ها کجاست؟
این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت بررسی نظر انجمن‌ها ادامه داد: مساله دیگر سندیکاهای صنفی و انجمن‌های علمی کشور مثل انجمن مهندس معدن ایران، ‌انجمن زمین‌شناسی، انجمن سنگ‌آهن ایران و خانه معدن هستند که باید در قانون معادن نظرشان لحاظ شود اما می‌بینیم که معمولا رها شده‌اند.

حتی باید در سیلابس‌های درسی نظرشان مورد توجه قرار گیرد تا متناسب با قوانین روز موارد درسی هم تغییر کند. این در حالی است که شاهدیم صرفا چند نفر در وزاتخانه می‌نشینند و بخشنامه‌ای صادر می‌کنند که هیچ کاربردی هم ندارد!

او با انتقاد گفت: به طور مثال سازمان نظام مهندسی معدن تاسیس شد که چیزی شبیه سازمان نظام مهندسی ساختمان شود اما وزارتخانه همچنان به دخالت‌های خود در این زمینه ادامه داد و روند کار را با اختلال مواجه کرد. بنابراین آنطور که انتظار می‌رفت شاهد نقش‌آفرینی نهادهای مستقل نیستیم. خیلی از اختیاراتی که دست وزارتخانه بوده به سازمان نظام مهندسی معدن تفویض نشده است.
او تاکید کرد: این در حالی است که معدن و زمین‌شناسی اساسی‌ترین رکن در پیشرفت یک کشور در سده ۲۱ به خصوص کشور ما هستند. در حال حاضر با توجه به اینکه دوران نفت رو به پایان است و فروش نفت خام و بحث تبدیل نفت به سوخت‌های فسیلی به مرور رو به کاهش بوده، موضوع انرژی تجدید‌پذیر مطرح است و می‌تواند سهم بسیار بزرگی از بازار را بگیرد بنابراین بخش معدن بسیار کلیدی است و ما هم باید بیشتر به آن توجه کنیم.
جایگاه ما کجاست؟
در ادامه یک کارشناس معدن با بیان اینکه معدن در حال حاضر در عصر جدیدی در منطقه به سر می‌برد به «جهان ‌صنعت» گفت: در منطقه خاورمیانه امروز بیشتر کشورها به سمت توسعه و سرمایه‌گذاری در بخش معدن روی آورده‌اند. برنامه‌های عربستان، ‌عمان، افغانستان، پاکستان، آذربایجان، ارمنستان و ترکیه نشان می‌دهد که بخش معدن در منطقه چقدر مهم بوده و چقدر مورد اهمیت واقع شده است.
سیدسهراب حسینی با اشاره به نقش چین گفت: امروز که بسیاری از ذخایر معدنی به اتمام رسیده ملاحظه می‌شود که توسعه اقتصادی کشورهای دیگر از جمله چین به شدت به مواد اولیه و خام مرتبط شده است. این کشور در آفریقا معدنکاری می‌کند و دست به معدنکاری فراملیتی می‌زند. البته آمریکا، استرالیا، کانادا و کشورهای اروپایی این نگاه را از پیش داشته‌اند اما امروز بحث جدیدی از معدن مطرح است. امروز کشورهای منطقه در حال انتقال دانش و تکنولوژی از کشورهای پیشروی بخش معدن به داخل هستند بنابراین ملاحظه می‌شود که تمام دنیا رویکرد جدیدی نسبت به بخش معدن پیدا کرده‌اند.

او سپس به نقش کشورمان اشاره و خاطرنشان کرد: ایران به عنوان کشوری که پیشرو بوده در این عرصه در نظر گرفته می‌شود. ایران در بخش معدن قبل از بسیاری از کشورهای منطقه فعالیت داشته، نیروی تخصصی بسیار خوبی دارد و از پتانسیل‌های معدنی قوی برخوردار است بنابراین مهم است که این عرصه به ما تنگ نشود و جایگاه خود را از دست ندهیم و همچنان بتوانیم پیشرو باشیم. اما متاسفانه سیاستگذاری‌هایی که در بخش معدن اعمال می‌شود به صورت کوتاه‌مدت بوده و با نگاه بلند‌مدت و توسعه پایدار برنامه‌ریزی نمی‌شوند. حتی بارها ملاحظه شده که با دستور‌العمل‌ها و بخشنامه‌های خلق‌الساعه باعث افول این بخش شده‌ایم.

انتظار از مسوولان
این کارشناس معدن در ارتباط با اینکه چه تقاضایی از سیاستگذاران دارید، بیان کرد: از مسوولان بخش معدن تقاضا می‌کنم که به این عرصه نگاه باز و توسعه‌‌محور داشته باشند. امروز باید به سمتی پیش برویم که دانش، تکنولوژی و ماشین‌آلات وارد کشور شود. در عین حال که به بحث تولید داخلی در زمینه‌های مختلف نگاه می‌شود باید معدن به عنوان اصل اقتصادی و صنعت مادر دیده شود.
حسینی در ارتباط با سیاست حمایت از تولید داخلی و موانع ورود ماشین‌آلات تصریح کرد: نباید به خاطر اینکه ماشین‌سازی در کشور توسعه یابد از اصل ماجرا که معدنکاری است، دور بمانیم. هرچه توسعه معدنی ما نسبت به کشورهای همسایه به خصوص عربستان، عمان، عراق و افغانستان و آذربایجان مستقیم‌تر باشد می‌توانیم رهبری مواد معدنی را در منطقه به عهده بگیریم و حتی در قیمت‌گذاری‌ها اثرگذار باشیم.

حتی شاهد صادرات خدمات فنی- مهندسی به کشورهای همسایه و کشورهای آفریقایی باشیم بنابراین نباید امروز اهداف را گم کنیم و باید به سمتی برویم که توسعه معدنی استفاده از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های معدنی یکی از اصول اقتصادی کشور باشد.
او در ارتباط با اهمیت و نقش شوراهای گفت‌وگو گفت: بخش دولتی و خصوصی باید جلسات متعدد داشته باشند و فاصله بین دولت و بخش خصوصی به کمترین حالت ممکن برسد. در این بین تمام مشکلات معدنی‌ها مورد پایش قرار گیرد و سازمان آمار بیشتر در بخش معدن فعال باشد. در واقع انتظار می‌رود که همه چیز در قالب برنامه‌ریزی بلند‌مدت تحت استراتژی مشخص در جهات مختلف باشد.
او با اشاره به مواردی گفت: توسعه استراتژی بازار و رهبر بودن در بخش صادرات مواد معدنی، ایجاد بازارهای جدید، توسعه استخراج، بهینه‌سازی فرآوری،‌ سرعت در اکتشافات و عمیق شدن آنها از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد تا پتانسیل واقعی کشور مشخص شود و ذخایر قطعی بیشتری کشف شوند. در این شرایط است که می‌توانیم در عرصه جدید معدنی از قافله عقب نمانیم وگرنه خیلی سریع مثل بسیاری از موارد دیگر که عقب مانده‌ایم این بار در بحث معدن علی‌رغم داشتن ریشه باستانی عقب خواهیم ماند.

سهم اندک بخش معدن از تولید ناخالص داخلی
بهرام شکوری رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران و رییس انجمن مس ایران با بررسی وضعیت فعلی صنایع فلزات غیرآهنی در ایران و جهان، به دلایل جذابیت بخش معدن در دنیا پرداخت. به گفته او، نیاز مبرم به فلزات برای دستیابی به محیط‌زیست پاک (فناوری‌های کم‌کربن)، نیاز مبرم به فلزات خاص برای دستیابی به تکنولوژی‌های نوین، تجدیدناپذیر بودن مواد معدنی، افزایش تقاضا نسبت به عرضه در مواد معدنی، نقش مواد معدنی در بازارهای سرمایه جهانی و بورس، نقش معدن در توسعه بنیادی، نیاز مبرم برخی از کشورها برای رشد و بقا به مواد معدنی و اطمینان از بازگشت سرمایه از جمله دلایل این جذابیت است.
شکوری در ادامه با اشاره به توسعه پروژه‎های معدنی در دنیا به گزارش Intelligence Industrial Info,s Business اشاره کرد که براساس آن در سطح جهان بیش از ۱۳هزار پروژه سرمایه‌گذاری فعال در صنعت معدن وجود دارد که مبلغ کل سرمایه‌گذاری ۱۸/۱تریلیون دلار است.

براساس این گزارش، سال گذشته کمترین تعداد معادن جدید از زمان پیگیری این اطلاعات ثبت شده است که نشان می‌دهد تقریبا ۲۴۰معدن در سال۲۰۲۰ در مقایسه با ۵۲۰معدن در سال۲۰۱۴ فعال شد‌ه‌اند. دلایل زیادی برای این کاهش وجود دارد، از جمله اینکه هر چقدر معادن به عمق می‌روند، دسترسی به آنها سخت‌تر می‌شود، گرفتن مجوزهای کار سخت‌تر می‌شود و هزینه‌های اکتشافی افزایش پیدا می‌کند.

رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران با اشاره به اینکه فلزات معدنی جایگزین سوخت‌های فسیلی در آینده هستند، گفت: همزمان با کاهش ذخایر سوخت‌های فسیلی و تلاش جهان برای حل مشکلات گازهای گلخانه‌ای دنیا در حال حرکت به سمت فناوری‌های کم‌کربن است. اهداف برنامه‌ریزی‌شده در اروپا، کاهش حداقل ۸۰درصد انتشار Co2 تا سال۲۰۵۰ است. برخی از فلزات معدنی برای کمک به حل چالش در تغییر اکوسیستم جهانی مورد توجه صنعتگران است.
در صنعت حمل‌ونقل، سلول‌های سوختی هیدروژنی و در فناوری‌های تجدیدپذیر که به سمت فناوری‌های کم‌کربن حرکت می‌کنند از مواد معدنی مختلف استفاده می‌شود. به گفته او فلزات آلومینیوم، مس، نیکل، مولیبدن و نقره پنج فلز اصلی مورد استفاده در تکنولوژی‌های کم‌کر‌بن (تجدیدپذیر) هستند.
رییس انجمن مس ایران با اشاره به سرمایه‌گذاری اکتشاف در ایران گفت: ایران با جمعیتی معادل یک ‌درصد جمعیت کره زمین، یک‌ درصد مساحت زمین، مالک یک‌ درصد ذخایر معدنی دنیاست اما سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی آن اندک است.

به گفته شکوری، تکیه بر منابع نفتی یکی از عوامل غفلت از پتانسیل معدنی کشور است. شکوری در پایان با بیان اینکه آینده دنیا آینده فلزات غیرآهنی است، گفت: رشد ۱۳درصدی هدف‌گذاری‌شده بخش معدن با این سیاستگذاری فعلی اتفاق نخواهد افتاد.
با اینکه اول خرداد از حدود ۳۰سال قبل به عنوان روز معدن ثبت شده است اما در دهه هشتاد به دلیل برگزاری روز صنعت و معدن در تیر ماه هر سال عملا این روز که خاص معدنکاران بود به فراموشی سپرده شد و به دلیل غلبه همیشگی صنعت بر معدن عملا بزرگداشت معدن مغفول مانده است.

به هر حال نامگذاری روز معدن توسط هیات وزیران وقت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۷ بنا به پیشنهاد وزارت معادن و فلزات وقت تصویب شد؛ روزی که فرصتی است تا ضمن تبیین اهمیت و جایگاه بخش معدن در توسعه کشور و کسب‌و‌کارها، همچنین سرمایه‌گذاری و اشتغال، معدنکاران بتوانند سیاست‌های هر ساله در این بخش را با حضور مسوولان به چالش بکشند تا چراغ راه فعالان این بخش باشد.

منبع: روزنامه جهان صنعت