متاسفانه امروز جهت‌گیری‌ خاصی از سوی مسوولان برای تحقق وعده‌ها انجام نمی‌شود. از طرفی برخی افرادی که در پست‌های مدیریتی قرار دارند، از شایستگی‌ لازم برای اتخاذ راهبردهای صحیح و موثر برخوردار نیستند. در کنار اینها می‌توان به مشکل دیگر یعنی ضعف ارائه اطلاعات آماری دقیق و افزایش روابط بین‌المللی اشاره کرد که خود نیازمند به‌کارگیری کارشناسان خبره در نهاد‌های تصمیم‌گیرنده است.
اینها همه باعث شده علی‌‌رغم توان و ظرفیتی که فعالان حوزه آلومینیوم در کشور دارند اما مجموعه‌های آلومینیومی تمایل چندانی به توسعه و گسترش فعالیت نداشته باشند تا جایی که گفته می‌شود به دلیل عدم تطابق میزان درآمد و هزینه‌های تولید و روند فرآیند مشکلات، فعالیت مجموعه‌های آلومینیومی روز‌به‌روز محدودتر شده است و اغلب به فکر تعطیلی هستند.
با اینکه بارها وعده‌های فراوانی در رابطه با حمایت از تولیدکنندگان در کشور توسط دولت داده شده اما به هیچ‌کدام جامه‌عمل پوشانده نشده و تولیدکنندگان به تنهایی در برابر مشکلات ایستادگی کرده‌اند. در ادامه در مورد هزینه انرژی می‌توان به نرخ گاز اشاره کرد. کمتر از ۳سال قبل هزینه ماهانه گاز یک مجموعه، سه‌میلیون تومان تمام می‌شد اما اکنون به ۲۵میلیون تومان افزایش یافته است! برای برخی دیگر هم هزینه از یک‌میلیون تومان به ۹میلیون تومان رسیده است! به جز افزایش قیمت‌ها می‌توان به کاهش کیفیت هم اشاره کرد.
مشکل دیگر لزوم تامین برخی تجهیزات است که فعالان این عرصه را سر در گم کرده است. به‌طور مثال در زمینه غلطک‌های دستگاه نورد، تولیدکنندگان داخلی باقدرت عمل نکرده و نیاز به واردات غلطک‌های خارجی به شدت احساس می‌شود؛ این در حالی است که تولیدکنندگان به خاطر شرایط دشوار تعیین‌شده و عدم حمایت دولت، امکان خرید و واردات غلطک‌های خارجی را ندارند. ضمن اینکه غلطک‌های ایرانی دوام و ماندگاری بالایی نداشته و بعد از مدت کوتاهی باید مجددا سنگ‌‌زنی شوند. با توجه به مشکلات فعلی که مطرح شد، باید گفت که ایستادگی هم حدی دارد و در صورت عدم تغییر شرایط، چراغ واحدهای تولیدی به تدریج خاموش شده و افرادی که از این طریق به امرار معاش می‌پرداختند، شغل خود را از دست خواهند داد.

مشکل تامین مواد اولیه
یک فعال صنعتی خاطرنشان کرد: در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین معضلات صنایع بالادستی آلومینیوم کشور، تامین مواد اولیه است تا جایی که تولیدکنندگان برای رفع این چالش ناچارند به سبب وجود موانعی در مسیر نقل‌ و ‌انتقال پول، متعهد به تحویل شمش به کشورهای تامین‌کننده شوند. در نتیجه باید مقدار مشخصی آلومینیوم برای سوآپ مواد اولیه از میزان تولید این فلز تعیین شود اما این رقم در پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته اعلام نشده است. همچنین میزان آلومینیومی که قرار است در بازارهای داخلی عرضه شود، نامشخص است که در این صورت، باز هم نمی‌توان تاثیرات افزایش تولید آلومینیوم بر فعالیت صنایع پایین‌دستی را بررسی کرد.
مرتضی اسلامی‌فرد تصریح کرد: به تازگی پیش‌بینی‌هایی مبنی بر افزایش تولید شمش آلومینیوم در حدود یک‌میلیون تن تا پایان سال جاری مطرح شده است که با توجه به اینکه آمار و ارقام اعلام‌شده در داخل برای میزان تولید صنایع بالادستی و پایین‌دستی آلومینیوم قابل استناد نیست، نمی‌توان نظر دقیقی در رابطه با این موضوع داشت.
او ادامه داد: به شخصه باید اذعان کنم که این پیش‌بینی شبهه‌‌برانگیز بوده و برای تایید آن نیاز است که آمار و اطلاعات دقیقی از توان و ظرفیت واحدهای تولیدی و طرح‌های توسعه‌ای در اختیار داشته باشیم اما بررسی این مساله با توجه به اختلاف آماری که در سال‌های اخیر از نرخ تورم، قیمت‌ها و… در بازار و گزارش‌های آماری تولیدکنندگان وجود دارد، چندان علمی و منطقی به نظر نمی‌رسد.
این فعال صنعتی با اشاره به نبود اطلاعات آماری دقیق در کشور گفت: یکی از ضعف‌های بزرگ ما که در تمام زمینه‌ها وجود دارد، نبود اطلاعات آماری دقیق و تفاوت ارقام اعلام‌شده از سوی نهادهای مختلف است. متاسفانه سازمان‌های دولتی متولی، داده‌های اقداماتی که منجر به تحقق نتایج اعلام شده می‌شود، مطرح نمی‌کنند که به همین دلیل بدون محاسبه متغیرها و داده‌های آماری، تایید نتیجه نهایی دشوار است.

هزینه‌های مسائل سیاسی
اسلامی‌فرد با بیان اینکه مسائل سیاسی بحران‌ساز هستند، تصریح کرد: باید توجه داشت که افزایش تولید آلومینیوم از نظر فنی با چالشی مواجه نبوده و امکان‌پذیر است زیرا می‌توان همانند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با انعقاد قراردادهای همکاری و ایجاد ظرفیت‌های بیشتر، یک‌میلیون تن آلومینیوم تولید کرد. تنها موضوعی که می‌تواند مانع از تحقق این امر ‌شود، مسائل سیاسی و نبود روابط متقابل تجاری و اقتصادی با کشورهای توسعه‌یافته است زیرا زمانی که سرمایه‌گذاران خارجی تمایلی برای سرمایه‌گذاری و انتقال دانش و تکنولوژی به ایران نداشته باشند، اجرای طرح‌های توسعه‌ای و افزایش تولید میسر نیست. البته در خصوص سرمایه‌گذاری این امکان وجود دارد که با فراهم‌سازی بسترهای مناسب در کشور، دیگر شاهد فرار سرمایه‌ نبوده و منابع مالی مورد نیاز از داخل تامین شود.
این فعال صنعتی با بیان اینکه دو حالت را می‌توان برای این پیش‌‌بینی در نظر داشت؛ ادامه داد: نخست، تحقق افزایش تولید آلومینیوم و افزایش میزان عرضه آن در بورس کالای ایران است که می‌تواند باعث کاهش التهابات بازار شود. زمانی که تولیدکنندگان صنایع پایین‌دستی نگرانی از بابت تامین مواد اولیه مورد نیاز نداشته باشند، تقاضای بیشتری برای خرید آلومینیوم در تالار صنعتی مذکور ثبت نمی‌‌کنند؛ در پی این اتفاق، تعادل در ترازوی عرضه و تقاضا برقرار شده و آلومینیوم از یک کالای مصرفی به کالای سرمایه‌گذاری تبدیل نمی‌شود. اگرچه باید توجه داشت که افزایش عرضه آلومینیوم در کشور، فقط باعث کاهش حباب قیمت‌ها و تقاضای کاذب می‌شود و قیمت‌ پایه تغییری نمی‌کند؛ در حال حاضر قیمت آلومینیوم در ایران بیش از قیمت‌های جهانی بوده و تولیدکنندگان داخلی پروفیل آلومینیوم، امکان رقابت با تولیدکنندگان کشور ترکیه که مواد اولیه را وارد و محصولاتی با قیمت تمام شده جهانی تولید می‌کنند، ندارند.
اسلامی‌فرد به طور مثال گفت: روز یکشنبه ۱۹فروردین ماه ۱۴۰۳، میزان تقاضا برای شمش آلومینیوم در بورس کالای ایران حدود ۸هزار تن بود اما میزان عرضه به پنج‌هزار و ۴۵۰تن می‌رسید که به همین دلیل ترازوی عرضه و تقاضا در تعادل نیست و قیمت پایه شمش آلومینیوم از ۱۰۴هزار تومان به ازای هر کیلوگرم، پس از رقابت خریداران به ۱۳۸هزار تومان به ازای هر کیلوگرم افزایش یافت.
این فعال صنعتی با اشاره به حالت دوم خاطرنشان کرد: در حالت دوم و عدم افزایش تولید و عرضه این فلز در کشور، برخی فعالان صنایع پایین‌دستی آلومینیوم از میدان رقابت خارج شده و توان پرداخت هزینه‌های ثابت و متغیر واحدهای تولیدی را ندارند زیرا میزان تقاضای مشتریان برای بعضی از محصولات آلومینیومی که کاربردهای صنعتی ندارند، کاهش یافته است. در این شرایط تولیدکنندگان ناچارند برای بقای مجموعه، نسبت به کاهش کیفیت محصول اقدام کنند. لازم به ذکر است که عدم صادرات محصولات به کشور عراق، یکی از دلایلی محسوب می‌شود که باعث رکود بازار مصرف پروفیل و کاهش میزان تولید صنایع پایین‌دستی آلومینیوم در ایران شده است.
در حال حاضر تولیدکنندگان کشور ترکیه تعاملات زیادی با کشورهای اروپایی داشته و محصولاتی با کیفیت مناسب را تولید می‌کنند اما مشکل تولیدکنندگان ایرانی اینجاست که با وجود تولید پروفیل‌هایی با کیفیت بالاتر از پروفیل‌های ترک، مشتریان تمایل به خرید محصولات خارجی با قیمت بیشتر دارند. همچنین تولیدکنندگان خارجی از حمایت‌های فراوانی برخوردار هستند اما تولیدکننده ایرانی در مسیر خود با انبوهی از مشکلات دست به گریبان است. گفتنی است صنعتگران خارجی بخش عمده‌ای از درآمد خود را صرف به‌روزرسانی ماشین‌آلات و توسعه فعالیت‌ها می‌کنند اما صنعتگران ایرانی به دلیل عدم وجود امنیت شغلی، به دنبال سرمایه‌گذاری در سایر حوزه‌ها هستند.

منبع: روزنامه جهان صنعت