مدیریت HSE فولاد خوزستان با چه هدفی فعالیت می‌کند؟

مدیریت HSE که از نظر ساختار سازمانی زیر مجموعه معاونت منابع انسانی و امور اجتماعی است، متولی مباحث مربوط به بهداشت، درمان، ایمنی و محیط زیست در شرکت فولاد خوزستان است و بدین منظور واحدهای ایمنی، محیط زیست، طب صنعتی و بهداشت حرفه‌ای، آتش نشانی، اورژانس و خدمات درمانی در زیر مجموعه این مدیریت قرار گرفته‌اند. از منظر فرآیندی نیز این مدیریت متولی کلان فرآیند HSE است که بعنوان یکی از کلان فرآیندهای 11 گانه شرکت قلم داد شده و در همین راستا چشم‌انداز، ماموریت و اهداف استراتژیک این کلان فرآیند مشخص شده و جهت تحقق این اهداف برنامه‌های متعددی در زمینه ایمنی، بهداشت و محیط زیست تدوین گردیده‌اند که در این میان بخشی از برنامه اتمام یافته و تعدادی نیز در مراحل مختلف اجرا قرار دارند.

حفظ محیط زیست چه اهمیتی برای فولاد خوزستان دارد و در این راستا چه اقداماتی را در دست اجرا دارد؟

توکل فرد: مطابق قانون اساسی و سایر الزامات قانونی مصوب کشور، همه سازمان‌ها موظفند پیامدهای زیست محیطی ناشی از فعالیت‌ها، خدمات و محصولات خود را شناسایی نموده و با اتخاذ تدابیر کنترلی لازم از تاثیرات نامطلوب آنها بر محیط زیست جلوگیری نمایند. شرکت فولاد خوزستان نیز با توجه به رسالتی که دارد و به عنوان یک شرکت پیشرو در زمینه حفاظت از محیط زیست، ضمن اتخاذ استراتژی دقیق در این باره، اقدامات بسیاری را به سرانجام رسانده است. بدین منظور سیستم مدیریت زیست محیطی از سال 1381 در شرکت فولاد خوزستان استقرار یافته و این شرکت موفق به اخذ گواهینامه ایزو 14001 شده است. در قالب استقرار این نظام کلیه جنبه های زیست محیطی ناشی از فعالیت‌ها بصورت سالانه شناسایی و ارزیابی شده و پروژه‌های کنترلی در جهت بهبود عملکرد زیست محیطی به مرحله اجرا گذاشته می‌شوند طبیعتاً مهمترین جنبه زیست محیطی در واحدهای فولادسازی مانند فولاد خوزستان مسئله ایجاد و انتشار گرد و غبار ناشی از فرآیند تولید بوده و در حال حاضر عمده برنامه‌های شرکت نیز بر این موضوع متمرکز شده است. البته در گذشته پروژه‌های بزرگی در زمینه تصفیه و بازیافت پساب‌های صنعتی و فاضلاب‌های بهداشتی، مدیریت پسماند، حذف گازهای مخرب لایه ازون، جایگزینی روغن‌های حاوی ترکیبات PCB، حذف آزبست و توسعه فضای سبز اجرا شده که تاثیر بسزایی در بهبود شرایط زیست محیطی شرکت داشته‌اند.

کریم سرخی، رئیس واحد محیط زیست هستند و توضیحات تکمیلی در رابطه با اقدامات زیست محیطی را ایشان می‌توانند به تفصیل برای شما بگویند.

اقدامات زیست محیطی شرکت فولاد خوزستان شامل چه مواردی می‌شود؟

سرخی: از سال 1381 تا پایان سال 1397 بیش از 95 پروژه زیست محیطی در شرکت اجرا و وارد فاز بهره‌برداری شده که از میان آنها 80 پروژه صرفاً در زمینه کنترل انتشار گرد و غبار بوده‌اند که سهمی بالغ بر 84 درصد را به خود اختصاص می‌دهند.

 نصب غبارگیرهای جدید کوره‌های قوس الکتریکی شماره 1، 4 و 6 به ظرفیت هر یک 1400000 مترمکعب در ساعت، بازسازی سیستم‌های جمع آوری دود کوره‌های شماره 2، 3 و 5 و افزایش ظرفیت هریک از آنها از 800000  به حدود 1100000 متر مکعب در ساعت بعلاوه نصب 27 دستگاه غبارگیر جدید در واحدهای انباشت و برداشت، گندله‌سازی، احیای مستقیم،  واحد موادرسانی و کارگاه ضایعات فلزی بخش فولادسازی با مجموع ظرفیت بالغ بر 1620000 مترمکعب در ساعت بخشی از پروژه‌های انجام شده در زمینه کنترل غبار هستند. اجرای این پروژه موجب گردیده علی رغم رشد 63 درصدی میزان تولید از سال 87 تا 97، میزان انتشار غبار در همین بازه 10 ساله بیش از 60 درصد کاهش یابد. به طوری که میانگین سالانه غلظت ذرات معلق از 178 میکرو گرم بر متر مکعب در سال 87 به 72 میکرو گرم بر مترمکعب در سال 97 کاهش رسیده است.

در زمینه پساب صنعتی چه نتایجی کسب کرده‌اید؟

سرخی: دومین هدفی که بیشترین نسبت پروژه‌های زیست محیطی را بخود اختصاص داده است، مسئله تصفیه و بازیافت فاضلاب‌های بهداشتی و پساب‌های صنعتی است. احداث تصفیه‌خانه پساب صنعتی با ظرفیت 3000 مترمکعب در ساعت در راستای این هدف انجام شده است. همچنین در گذشته دو تصفیه خانه فاضلاب بهداشتی در فولاد خوزستان نصب شده بود که در قالب پروژه‌های زیست محیطی این دو واحد بازسازی شده و دو تصفیه خانه جدید نیز احداث گردید بطوری که هم اکنون مجموع ظرفیت تصفیه این واحدها نزدیک به 1000 متر مکعب در روز است. علاوه بر این، پروژهای نیز در زمینه تصفیه و بازیافت پساب تصفیه خانه آب کوت عبداله انجام شده که ظرفیت آن 570 مترمکعب در ساعت است. این پروژه می‌تواند از بازگشت پساب تصفیه‌خانه به رودخانه کارون جلوگیری کرده و به همان میزان، برداشت آب از این رودخانه را کاهش دهد.

حفظ ایمنی کارکنان شرکت از چه اهمیتی برخوردار است و برای افزایش سلامت و ایمنی آن ها چه اقداماتی را اجرایی کرده‌اید؟

توکل فرد: نیروی انسانی از والاترین سرمایه‌های هر شرکتی است و حفظ سلامت و ایمنی کارکنان مجموعه از اهمیت بسیاری برای ما برخوردار است، در همین راستا در حوزه‌های ایمنی، طب صنعتی و درمان، فولاد خوزستان پروژه‌های متعددی جهت افزایش ایمنی و سلامت کارکنان مجموعه تعریف و اجرایی کرده است.

پروژه‌های تعریف شده در زمینه ایمنی در سال‌های قبل بسیار نتیجه بخش بوده به گونه‌ای که در کنار افزایش تولید، میزان حوادث شرکت کاهش چشمگیری داشته‌اند. به طوری که از سال 1376 تا 1396 (21 سال) میزان تولید محصول در شرکت 65 درصد رشد داشت و میزان حوادث 88 درصد کاهش پیدا کرد. این نتایج حاصل سال‌ها کار سیستمی و اجرای پروژه‌های متعدد و بهبود مستمر ایمنی در شرکت بود.

اقدامات صورت گرفته شامل چه مواردی می‌شود؟

توکل فرد: یکی از اقدامات صورت گرفته در جهت افزایش ایمنی اجرای سیستم ارزیابی ریسک بود. در حال حاضر این امر به طور کامل در حوزه‌های مختلف اجرایی می‌شود و ریسک تمامی فرآیندها مشخص شده و کارها و فعالیت‌های با ریسک‌های بالا نیز مشخص است. اکنون هر فعالیتی که بخواهد در مجموعه آغاز شود ابتدا ریسک‌های آن ارزیابی می‌شود و اقدامات اصلاحی جهت کاهش ریسک مشخص و اجرایی می‌شود. همچنین تمامی کارکنان به طور کامل نسبت به ریسک‌های کار خود آموزش داده می‌شوند تا بدین ترتیب وقوع هر گونه حادثه‌ای به حداقل برسد.

همچنین در سال 93 و 94 نظام ایمنی و بهداشت حرفه‌ای شرکت بازنگری شد و در حوزه‌های مختلف 12 کارگروه برای اجرای پروژه‌های مشخص طراحی شد. هر پروژهای دارای شناسنامه مشخص است که در آن، زمان پروژه، مسئول اجرا و... مشخص شده است.

چه الزاماتی برای افراد در شرکت تبیین شده تا آنها را به اجرای قوانین ملزم کند؟

توکل فرد: هر یک از کارکنان شرکت فولاد خوزستان دارای پرونده الکترونیکی HSE هستند که عملکرد ایمنی هر کدام در این پرونده درج می‌شود. عملکرد ایمنی هریک از کارکنان توسط واحد HSE مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و امتیازدهی می‌شود. طبیعتاً عدم رعایت قانون، منجر به اخذ نمره منفی در پرونده خواهد شد و در نهایت نیز مطابق استاندارد تشویق یا تنبیه انجام می‌شود.

پرونده ایمنی هریک از کارکنان دارای 4 قسمت اصلی است که در آن سوابق حوادث، رفتارهای غیر ایمن، شرکت در دوره‌های آموزش ایمنی و نتایج طب صنعتی آورده می‌شود. عدم حضور در دوره‌های آموزشی یا عدم مراجعه به موقع به طب صنعتی موجب درج نمره منفی در پرونده هریک از کارکنان شرکت خواهد شد. نمره هر یک از کارکنان تاثیر مستقیم در پاداش افراد دارد و در واقع با این سیستم به دنبال ایجاد انگیزه در میان افراد هستیم، تا هریک از کارکنان به سلامتی خود توجه بیشتری نشان دهند و از رفتار غیرایمن بکاهند.

یکی از پروژه‌های 12گانه واحد ایمنی شرکت، بازنگری ارزیابی پیمانکاران شرکت بود، در این رابطه توضیح بیشتری ارائه بفرمایید.

دانیالی: همانطور که آقای توکل فرد گفتند، 12 کارگروه جهت کنترل مباحث ایمنی در شرکت درحال فعالیت است و بنا داریم تحولی در حوزه ایمنی شرکت به وجود آید. یکی از مهمترین اقدامات 12گانه، بازنگری فرآیند ارزیابی پیمانکاران بود. پیمانکاران دارای الزامات اجرای قوانین HSE هستند، اما در واحد ایمنی فولاد خوزستان فراتر از قوانین کار اجرای الزامات ایمنی پیمانکار را بررسی می‌کنیم. پیش از انتخاب پیمانکار برای آغاز هر پروژه‌ای در فولاد خوزستان، واحد ایمنی، شرکت‌های متقاضی را ارزیابی می‌کند و اگر حداقل نمره مدنظر را کسب نکنند به مناقصه وارد نمی‌شوند. همچنین سابقه کاری پیمانکار بررسی می‌شود و پیمانکاری که در پرونده‌اش سابقه فوت یا حادثه شدید برای نیروی کار خود داشته باشد رد صلاحیت می‌شود.

پس از آنکه پیمانکاری برنده مناقصه اجرای پروژه‌ای شود برای حضور در محل پروژه و آغاز کار خود باید از واحد ایمنی شرکت مجوز ورود نفرات را دریافت کند که لازمه این مجوز آن است که پیمانکار برنامه و نیروهای ایمنی خود را معرفی کند و پس از تاییدیه ما مجوز آغاز کار به پیمانکار داده می‌شود.

درحین اجرای پروژه نیز ارزیابی‌های مداوم ماهیانه بر روی عملکرد پیمانکاران از 3 منظر ایمنی، بهداشت و محیط زیست صورت می‌گیرد و بر اساس شاخص‌های عملکردی، تشویق می‌شوند یا اقدامات انضباطی برای آن ها تعریف می‌شود. 

پروژه‌هایی که در سازمان نهایی می‌شوند در مرحله نهایی شدن حتما باید تاییدیه HSE را اخذ کنند و بعد جلو بروند و منجر به قرارداد شود. این موضوع به این خاطر است که ما نگران بودیم پروژه‌هایی اجرا شود و در انتها مشخص شود الزامات HSE رعایت نشده است. بنابراین تمام اسناد پروژه‌ها به زیرمجموعه HSE می‌‎آید و دوستان بررسی و الزامات را چک می‌کنند و اگر موردی بود رسیدگی یا برطرف می‌شود.

همچنین برای جلوگیری از اینکه پروژه‌ای در شرکت اجرا شود، اما الزامات HSE در آن رعایت نشده باشد، یک گروه تخصصی توسط واحد HSE شکل گرفته است که این گروه پیشرفت فیزیکی یک پروژه را در 30، 60 و 90 درصد پیشرفت پایش می‌کند و طبق گزارشی مشخص می‌کند به لحاظ زیست محیطی در چه وضعیتی قرار دارد.

درحوزه ماشین آلات نیز بازنگری در قوانین صورت گرفته است و ماشین آلاتی اجازه ورود به مجتمع را دارند که در کمیته معاینه فنی پایش شوند و دارای تمامی الزامات ایمنی و زیست محیطی باشند.

برای ایمنی فعالیت‌های پرخطر چه اقداماتی در شرکت صوت گرفته است؟

توکل فرد: در شرکت فولاد خوزستان به دنبال ایجاد شرایط ایمن، علاوه بر ایجاد رفتار ایمن برای جلوگیری از حوادث هستیم. انجمن جهانی فولادسازان 7 عامل مشترک حادثه ساز میان فولاد سازان دنیا را مطرح کرده است. در واحد ایمنی فولاد خوزستان برای کنترل این شرایط ناایمن 8 کارگروه تعریف شده که این کارگروه‌ها وظیفه ارزیابی ریسک و شناسایی شایع‌ترین حوادث خطرناک صنعت فولاد را برعهده دارند و در ادامه هر کار گروهی اقداماتی جهت ایمن سازی فعالیت مشخص، تدوین و اجرایی میکند. این 8 کارگروه عبارت هستند از:

کارگروه ایمن‌سازی جرثقیل‌های ثابت؛ کارگروه ایمن‌سازی جرثقیل‌های موبایل؛ کارگروه ایمن‌سازی نوار نقاله‌ها؛ کارگروه ایمن‌سازی کار در ارتفاع؛ کارگروه ایمن‌سازی انفجار و اشتعال؛ کارگروه ایمن‌سازی خطرات برق گرفتگی؛ کارگروه ایمن‌‍سازی برخورد، تصادف، اشیا رها شده؛ کارگروه ایمن‌سازی خطرات مسمومیت‌ها و خفگی.

ایجاد ایمنی چند لایه نیز کار جدیدی است که در مجموعه فولاد خوزستان از سال گذشته آغاز شده و کمک شایانی به مجموعه در جهت کاهش حوادث داشته است.

در زمینه ایمنی چندلایه اگر مطلب تکمیلی دارید، بفرمایید.

دانیالی: ایمنی چندلایه، موضوع جدیدی است که برای اولین مرتبه در شرکت فولاد خوزستان در حال اجراست. در این سیستم، لایه‌های نظارتی از سطح معاونت تا مدیر بخش، رؤسا، سرپرستان، مسئولین ایمنی، سرگروهها و کارکنان جلسات مشترکی برگزار می‌کنند و در این جلسات افراد از نحوه اجرای کار و دستورالعمل‌های ایمنی، پیامدهای عدم رعایت نکات ایمنی و... مطلع می‌شوند. این جلسات سبب می‌شود که برخورد نزدیکی میان مدیریت‌ها و افراد مجری صورت گیرد و مدیران درجریان مشکلات اجرایی کار قرارگیرند. همچنین این جلسات حکم آموزش نیز دارد و این امکان را فراهم می‌کند که مشکلات کار از جنبه فنی و ایمنی برطرف شود و اگر نیاز به آموزش داشته باشند، نیازهای آموزشی برطرف شده و کارکنان نیز خود را به مدیران نزدیک می‌دانند.

شرکت فولاد خوزستان در زمینه ایمنی قصد دارد به چه سطحی برسد؟

دانیالی: یکی دیگر از اقدامات بسیار خوب در فولاد خوزستان انتخاب شرکت پوسکو کره جنوبی به عنوان بنچ مارک ایمنی شرکت بود و این شرکت به لحاظ نیرو و ساعت کاری شباهت زیادی با فولاد خوزستان دارد. همچنین این شرکت جزو 5 قدرت برتر فولادساز دنیا است و در چند سال گذشته در رتبه دهی انجمن جهانی فولاد، همواره جزو شرکت‌های ایمن انتخاب می‌شود. واحد ایمنی شرکت فولاد خوزستان نیز به دنبال تحقق ایمنی خود مطابق با استانداردهای ایمنی این شرکت است. باید بگویم در حال حاضر شاخص‌های ایمنی ما در مقابل شاخص‌های ایمنی این شرکت قابل دفاع است و دستورالعمل‌های خوبی از کار به دست آمده، مانند دستورالعمل و بهبود شاخص‌های ایمنی که اجرای آن‌ها دنبال می‌شود.

در آخر بفرمایید آیا در زمینه ایجاد فرهنگ ایمنی اقدامی در شرکت صورت گرفته است؟

توکل فرد: ایجاد فرهنگ ایمنی در فولاد خوزستان یکی از اهداف واحد ایمنی این شرکت است و این امر را با انجام پروژه‌های متعددی از قبیل انتشار ماهنامه الکترونیک، تهیه فیلم، بیلبوردهای ایمنی و... دنبال می‌کند. همچنین در واحد ایمنی چاپ کتابی را نیز در دست اقدام داریم که نکات کلیدی تمامی اتفاقات و حوادث سال‌های قبل، در این کتاب جمع آوری و منتشر خواهد شد تا از بروز حوادث تکراری جلوگیری شود.

حضور در نمایشگاه‌های مرتبط با ایمنی و محیط زیست، برگزاری مسابقات HSE در شرکت و تقدیر از نفرات برتر و بخش‌های تولیدی برتر از دیگر فعالیت‌هایی است که در راستای ایجاد فرهنگ ایمنی در شرکت پیگیری می‌شود.