به گزارش بیرونیت، روزنامه جهان صنعت نوشت: کارشناسان مطرح می‌کنند اشکال این است که مداخله دولت در قالب قیمت‌گذاری دستوری و ابطال معاملات و مهندسی کردن بورس کالا آنقدر چشمگیر است که باعث شده نتوان به عرضه و تقاضای واقعی و مفهوم شفاف بورس کالا دست یافت.
هرچند با راه‌اندازی بورس مسیر بیهوده‌ای را جهت توسعه مکانیسم طبیعی عرضه و تقاضا نرفته‌ایم، اما محصولات فولادی جهت قیمت‌گذاری نیازمند شفاف‌سازی هرچه بیشتر بورس کالا هستند. در واقع برای اینکه مشخص شود چه کسی چقدر، ‌به چه قیمتی و به چه شخصی فروخته است، گام‌های کلیدی‌ای در بورس کالا برداشته شده، اما انتظار می‌رود که شرایط هرچه بهتر برای فعالان اقتصادی در قالب مصرف‌کننده و تولید‌کننده و دولت طوری فراهم شود که هر دو طرف به حق و حقوق واقعی خود دست یابند؛ راهکاری که منجر به سود یک طرف و کاهش سود طرف مقابل نشود، چراکه در پی آن شاهد تعطیلی کارخانه‌ها یا معادن خواهیم بود. در حالی از اهمیت شفاف‌سازی سخن به میان می‌آید که وزیر صمت نیز در این خصوص چندین بار سخن گفته است. حالا انتظار معدنی‌ها این است که عباس علی‌آبادی به حذف قیمت‌گذاری دستوری و پررنگ شدن هرچه بیشتر نقش بورس کالا و شفاف‌سازی‌ها بهای بیشتری دهد.

فلسفه ورود فولاد به بورس کالا
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد با اشاره به اهمیت بورس کالا به «جهان‌صنعت» گفت: فلسفه ورود فولاد به بورس کالا این بود که فعالیت‌های حوزه معدن و کل زنجیره نظم و قانون پیدا کند و همه چیز شفاف شود. به طور مثال وقتی فولاد مبارکه ایجاد شد، نظری روی قیمت‌ها نبود و در نتیجه شاهد این بودیم زمانی که حواله‌ای را ارائه می‌دادند به قیمت ۱۰۰ درصد بالاتر از آن حواله، محصول خرید و فروش می‌شد. به این ترتیب بورس را راه‌اندازی کردند تا قانونمندی بیشتر شود.
سیدرضا شهرستانی با بیان اینکه مدتی تقاضا از عرضه بالاتر بوده و در ادامه عرضه و تقاضا یکدیگر را پیدا کرده‌اند ادامه داد: وقتی سال‌ها از این روند گذشت و ما از یک مصرف‌کننده مثبت به یک تولید‌کننده مثبت تبدیل شدیم، در نتیجه باعث شد که کل رویه نیز تغییر کند؛ رویه‌ای که بر اساس آن باید عرضه و تقاضا یکدیگر را پیدا کنند و سیاست دولت در حمایت از کاهش تورم و رشد تولید پیش برود. در این بین یکی از مواردی که می‌توانست به حل مشکلات کمک کند تمرکز بر بورس فلزات بود. به خصوص که روی فولاد به صورت دستوری قیمت‌گذاری کرده بودند و همه چیز در کنترل دولت قرار داشت و قرار بود با نقش‌آفرینی بورس کالا برخی موارد تغییر کند.
او با اشاره به نقش بورس کالا در شرایط فعلی خاطرنشان کرد: باید گفت در حال حاضر با راه‌اندازی بورس مسیر بیهوده‌ای را نرفته‌ایم، اما نیاز به شفاف‌سازی بیشتر است. نیاز داریم برای شفاف‌سازی و مشخص کردن اینکه چه کسی، چقدر، ‌به چه قیمتی و به چه شخصی فروخته است، گام‌های اساسی برداشته شود. او تاکید کرد: در این بین انتظار می‌رود مصرف‌کننده، تولید‌کننده و دولت به حق و حقوق واقعی خود برسند.

مداخله دولت، مانع جدی
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد در پاسخ به این سوال که با اینکه مدتهاست فولاد وارد بورس شده، اما چرا چنین مسیر شفافی را هنوز پیش نرفته‌ایم، تصریح کرد: اشکال این است که مداخله دولت بر قیمت‌های دستوری و ابطال معاملات و مهندسی کردن بورس کالا چشمگیر است. این در حالی است که با چنین روندی نمی‌توان به عرضه و تقاضای واقعی و مفهوم شفاف بورس کالا دست یافت. شهرستانی در پاسخ به این سوال که در این خصوص از وزیر جدید صمت چه انتظاری دارید، گفت: باید به تولید‌کننده حق انتخاب داده شود. به این صورت که اگر بخواهد در داخل کشور محصول خود را بفروشد فقط باید از طریق بورس باشد و اگر هم بخواهد صادر کند باز دستش باز باشد که حق انتخاب داشته باشد.
او با اشاره به مزایای چنین روندی تصریح کرد: قیمت‌های صادراتی بیشتر از فروش داخل برای تولید‌کننده است. دلیل این مهم هم تحمیل هزینه حمل‌و‌نقل، بارگیری و تخلیه، هزینه گمرک، بیمه و… است که این مساله اختلافی بین ۱۰ الی ۱۵ درصدی با قیمت‌های داخلی ایجاد می‌کند. در نتیجه هزینه صادرات برای فعال معدنی بیشتر می‌شود. این در حالی است که اگر دست تولید‌کننده را باز بگذارند،‌ خودش انتخاب می‌کند که چه تصمیمی بگیرد. ضمن اینکه جلوی واسطه‌گری و رانتخواری از بین می‌رود و در نهایت هم اختلاف بورس و بازار داخلی حل خواهد شد، ضمن اینکه فشارها بین مصرف‌کننده واقعی و تولید‌کننده تقسیم می‌شود و دولت هم به حقوق خود می‌رسد.

جلوگیری از افزایش بی‌جهت قیمت‌ها
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد خاطرنشان کرد: بورس کالا باعث می‌شود تولید‌کننده‌ها نتوانند قیمت‌ها و شرایط را مهندسی کنند و بی‌خود و بی‌جهت قیمت‌های بازار را بالا ببرند و به قیمت صادراتی خود برسند.
شهرستانی با بیان اینکه امروز بورس کالا شرایط نیمه آزادی در کشور دارد، تصریح کرد: در شرایط حاضر بورس نیمه آزاد است، زیرا شاهد دخالت‌های دولت در این راستا هستیم. با این حال باید گفت همین حد از آزادی هم بهتر از شرایط عدم آزادی در گذشته است. ضمن اینکه نگرانی درباره قیمت‌گذاری همیشه بوده و است. اینکه چگونه می‌توان کیک زنجیره فولاد را به صورت عادلانه بین تمامی سهامداران تقسیم کرد، سهمی که همواره کم و زیاد شده، مساله مهمی است. به هر حال امیدواریم راهکاری اتخاذ شود که منجر به سود یک طرف و کاهش سود طرف مقابل نشود که در نهایت شاهد باشیم که کارخانه یا معدن تعطیل شود.

واقعی شدن قیمت‌ها در صنایع بالادستی
بورس کالا از اوایل دهه ۸۰ با عرضه محصولات فولادی تاسیس شد. در مرحله بعد که بورس کالا با ادغام بورس فلزات و کشاورزی توسعه پیدا کرد، ورود محصولات پتروشیمی در بورس هدف‌گذاری شد. این رخداد به سال‌های ۸۵ و ۸۶ برمی‌گردد که در آن مقطع مقاومت‌های جدی برای ورود محصولات پتروشیمی به بورس کالا شد، اما در نهایت از اواخر سال ۸۶ محصولات پتروشیمی هم به منظور شفاف‌سازی مبادلات و کشف عادلانه قیمت‌ها راهی بورس کالا شدند. اگر تاریخ ورود کالاهای مختلف به بورس کالا را مرور کنیم، متوجه خواهیم شد که همواره در برابر شفاف‌سازی بازارها مقاومت‌هایی وجود داشته، اما در نهایت چیزی که محقق شده، اصل شفافیت و رقابت با توسعه عرضه کالاها در بورس بوده است. در واقع با ورود محصولات معدنی به بورس کالا شاهد واقعی‌سازی قیمت‌ها در صنایع بالادستی فولاد خواهیم بود، ضمن اینکه ورود کل زنجیره فولاد به بورس کالا به حذف رانت و دلالان کمک می‌کند. در این روند علاوه بر توزیع سود متوازن در کل زنجیره شاهد رشد تولید نیز خواهیم بود، بنابراین ورود کل زنجیره فولاد به بورس کالا می‌تواند به عمده مشکلات ارزشگذاری و قیمت کالاها در حلقه‌های مختلف زنجیره فولاد پایان دهد و با توزیع متوازن سود به توسعه مطلوب کل زنجیره کمک کرد.
در ادامه باید گفت سازوکار بورس کالا، قیمت‌ها را شفاف می‌کند تا بازیگران اقتصادی بتوانند خود را بازیابی کنند. برخی کارشناسان مطرح می‌کنند فروش مواد معدنی در بورس کالا برمبنای قیمت‌های بین‌المللی حتی می‌تواند پای سرمایه‌گذاران خارجی را به بخش معادن کشور باز کند؛ اتفاقی که می‌تواند رونق بیشتری به چرخه معدن بیاورد. یکی از مزایای بزرگی که بورس کالا به دلیل جایگاهی که در بحث شفاف‌سازی و واقعی‌سازی قیمت‌ها دارد و کمک حال شرکت‌ها می‌شود، جلوگیری از موارد نظارتی شدید درخصوص عملکرد شرکت‌هاست به طوری که وقتی شرکتی محصولاتش را در بورس عرضه می‌کند دیگر مشکلی در حوزه نظارتی به دلیل شفافیت بورس کالا برای آن شرکت ایجاد نمی‌شود. کارشناسان باور دارند اگر عرضه کالاهای مختلف زنجیره فولاد در بورس کالا تقویت شود و جلوی مداخلات غیرکارشناسی و غیرشفاف نهادهای مختلف در بورس نیز گرفته شود، بدون شک گام‌های اساسی برای برداشتن موانع تولید برداشته می‌شود.
اگر سازوکار بورس کالا از مداخلات غیرکارشناسی در امان باشد و مکانیسم عرضه و تقاضا به درستی پیاده شود، با عرضه مستمر و کشف واقعی قیمت می‌توانیم به مرور حجم سرمایه‌گذاری‌ها در بخش معدن را افزایش دهیم. به این ترتیب اگر عرضه کالاهای مختلف از جمله زنجیره تولید فولاد در بورس کالا تقویت شده و در مقابل جلوی مداخلات غیرکارشناسی نهادهای مختلف در بورس نیز گرفته شود، بدون شک مسیر درستی برای برداشتن موانع تولید انتخاب کرده‌ایم.