در غیاب نمایندگان دولتی، این فعالان انتقادات خود را از نحوه قیمت‌گذاری آلومینیوم و مدیریت آن در بورس مطرح کردند؛ مهم‌تر از آن درباره از بین رفتن مزیت اصلی ایران در این زمینه یعنی انرژی هشدار دادند. به گفته این فعالان با وجود سیستم تهاتری برای دریافت مواد اولیه تولید آلومینیوم که سبب افزایش قیمت می‌شود و نیز قطعی مکرر برق و گاز، مزیت ایران در تولید آلومینیوم در حال از بین رفتن است. در ادامه نیز گزارشی درباره آینده این صنعت تا سال ۱۴۰۹ ارائه شد که باز بر این نکته تاکید داشت که مزیت انرژی پاشنه آشیل توسعه این صنعت در آینده است.

همفکری عمومی
در این میزگرد هوشنگ گودرزی، رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران با اشاره به اینکه مزیت تولید آلومینیوم که تولیدی انرژی‌‌‌بر است در کشورهای حاشیه خلیج فارس، به دلیل قیمت انرژی است، گفت: ۲۰ تا ۳۰‌درصد قیمت تمام شده آلومینیوم مربوط به انرژی است و این مزیتی است که ما نیز از آن برخوردار هستیم. او کشورهایی مانند امارات، عمان و عربستان را مثال زد و با مقایسه جایگاه ایران در تولید آلومینیوم بیان کرد: ایران اولین تولیدکننده منطقه است و تولید را از دهه ۴۰ شمسی آغاز کرده، اما اکنون تولید ما ۷۵۰‌هزار تن و تولید امارات سالانه ۷/ ۲ میلیون تن است. او دلیل این امر را عدم‌سرمایه‌گذاری لازم از سوی دولت‌‌‌ها در ایران عنوان کرد و بی‌‌‌برنامگی را نیز مزید بر علت عقب ماندن از قافله دانست و تاکید کرد: چون جز این دو عامل این کشورها نه از نظر نیروی انسانی و نه از نظر وسعت با ایران برابری نمی‌‌‌کنند و ما باید از خود بپرسیم که چگونه باید این مشکل را حل کرد.

گودرزی با اشاره به اینکه مشکلات به شکل جامع مطرح شده است، راه‌‌‌حل آنها را نیازمند همفکری عمومی در هر دو بخش بالادستی و پایین‌دستی دانست و سیاستگذاری صحیح این حوزه‌‌‌ها را نیازی عاجل خواند‌‌‌. این فعال بخش معدن گفت: ما در تمام سال‌های گذشته چون برای تامین مواد اولیه مجبور به تهاتر آنها با شمش بوده‌‌‌ایم، با مشکلات فراوانی مواجه شده‌‌‌ایم. از طرف دیگر وقتی آلومینیوم عرضه‌شده در بورس را مهندسی می‌کنند، تناسب بازار را به هم زده، موجب کاهش توانایی این بخش می‌‌‌شوند.

گودرزی اولین نیاز امنیت کسب و کار را تامین مواد اولیه دانست و گفت: هنگامی که بازار به این نتیجه می‌رسد که تامین مواد اولیه ممکن نیست یا قیمت صرفه اقتصادی ندارد، انتظار سرمایه‌گذاری نیز نباید داشت. او تاکید کرد: بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد تحریم باعث افزایش قیمت مواد بالادستی شده است و با نبود قرارداد بلندمدت و خریدهای تک‌‌‌محموله (spot) مجموعا باعث خنثی شدن دو مزیت انرژی و کارگر ارزان در این بخش شده است. او ورود سالکو را باعث بهبود نسبی اوضاع دانست اما در ادامه تذکر داد: مشکل ما عدم‌فروش مواد اولیه داخلی به مصرف‌کننده داخل است؛ همچنین نرخ فروش ما به خارج با نرخ فروش داخل تفاوت فاحش دارد و تا بیش از دوبرابر نیز می‌‌‌رسد. او مشکلات انتقال مالی را نیز مزید بر علت دانست و خبرداد: بارها به دولتمردان گفتیم که برای کمک به پایین‌دست صنعت آلومینیوم پیشقدم شوند؛ حتی پیشنهاد دادیم معادل و در برابر صادرات ارز را با همان نرخ بگیرند اما قبول نکردند.

از دست دادن بازارهای منطقه
دیگر چهره معدنی حاضر در میزگرد آریا صادق نیت حقیقی، عضو هیات‌مدیره سندیکای صنایع آلومینیوم ایران با گلایه از غیاب نمایندگان بخش دولتی پرسید: چرا به‌رغم برنامه چشم‌‌‌انداز تولید ۵/ ۱ میلیون تنی سال ۱۴۰۴، اکنون حتی نیمی از آن نیز محقق نشده است؟ حقیقی کمبود مواد اولیه، و نبود قراردادهای بلند و دست اول را از مشکلات این حوزه برشمرد و گفت: با وجود این قرار بود پلنتی در جنوب تاسیس و بهره‌‌‌برداری شود اما اکنون چه میزان پیشرفت داشته است؟ او با بیان استراتژیک بودن این صنعت به دلیل کاربرد دوگانه آن که در صنایع نظامی به‌ویژه اتمی کاربرد دارد و از همین رو تحریم است افزود: در زمان جنگ نیز صنعت آلومینیوم موجب گشایش کار ما شد و به همین دلیل همواره مورد توجه و حمله دشمنان و رقبای ما بوده است؛ پس ما نیز از دولت درخواست داریم که به این صنعت اهمیت لازم را بدهد.

او در ادامه سخنان خود خبر داد: با وجود این سال گذشته به لطف «سالکو»، رکورد تولید را شکستیم؛ اما متاسفانه ۵۹‌درصد از تولید ما در سال ۱۴۰۱ صادر شده است که سبب شده قیمت آلومینیوم برای صنایع داخلی بیشتر باشد و در حالی که قیمت جهانی ۲۵۱۵ دلار است این رقم برای مصرف‌کننده داخل بالغ بر ۲۹۵۲ دلار تمام شود. او این رویه را منجر به پیشرفت رقبا و تقدیم بازارهای منطقه‌‌‌ای از جمله افغانستان و عراق به ترکیه دانست. حقیقی نگاه نادرست به مزیت تولید آلومینیوم در کشور از جمله انرژی را باعث این عقب ماندگی دانست و گفت: همین مقدار تولید آلومینیوم نیز از یک ماه بعد با بی‌برقی و ۸ ماه بعد با بی‌‌‌گازی مواجه می‌شود و باید برای آن چاره‌‌‌اندیشی کرد.

کمبود اطلاعات پایین‌دستی
امیررضا سلیمانی‌نسب، مدیر پروژه طرح جامع آلومینیوم در شرکت فولاد تکنیک در سخنان خود در این همایش گفت: طبق آخرین پیش‌بینی‌‌‌ها تقاضای جهانی در این سال ۲/ ۱‌درصد افزایش خواهد یافت، که به همین میزان شاهد رشد تقاضای آلومینیوم و بوکسیت نیز خواهیم بود. او با بیان اینکه بررسی‌‌‌های انجام شده بر اساس مزیت تولیدکنندگان آلومینیوم را به ۴ دسته تقسیم می‌کند بیان کرد: بعضی کشورها مزیت انرژی دارند مانند بحرین، بعضی مزیت طبیعی دارند مانند گینه و استرالیا و گروهی از کشورها زنجیره‌‌‌ای متوازن از مزایا را دارا هستند که می‌توان به عربستان و روسیه اشاره کرد. هند و چین مزیت عمده‌‌‌شان تقاضاست.

او روند اصلی این بازار را با دو اتفاق بزرگ ترسیم کرد: نخست حرکت آلومینا به سمت کشورهای دارای انرژی از جمله کشورهای شورای همکاری خلیج‌‌‌فارس و نیز چشم‌‌‌انداز رشد شدید تقاضای آلومینیوم ثانویه در سال‌های پیش‌‌‌رو. به گفته سلیمانی نسب هرچند ایران دارای مزیت انرژی است اما چشم‌‌‌اندازهای موجود حاکی از آن است که این مزیت نسبی در حال تبدیل شدن به چالش قطعی است. او دیگر مشکل ایران را بخش پایین‌‌‌دستی صنعت عنوان کرد و مهم‌ترین نقیصه را نبود اطلاعات دقیق و جامع از بخش دانست.

طرح جامع آینده آلومینیوم
پیش‌بینی آینده بازار: در پنل تخصصی آلومینیوم امیررضا سلیمانی‌نسب گزارشی نیز از طرح جامع پایش آلومینیوم ارائه کرد. به گفته او این طرح از سال ۹۹ و با حمایت ایمیدرو و مشاوره فولادتکنیک آغاز شده است و طرحی بزرگ و همه‌جانبه به منظور آنالیز تمامی بخش‌‌‌های مربوط به این صنعت است. سلیمانی‌نسب تفاوت این طرح با نمونه‌‌‌های مشابه را در واقع‌‌‌بینی و اجتناب از آرمان‌گرایی آن عنوان کرد‌‌‌. این بررسی در ۱۰ فصل انجام شده و شامل سه سناریوی بدبینانه، خوش‌بینانه و محتمل در بازه زمانی ۱۴۰۴ تا ۱۴۰۹ است.

در سناریوی بدبینانه نتیجه حفظ شرایط موجود بوده است. اما در پیش‌بینی محتمل تا سال ۱۴۰۹ تولید یک میلیون و ۶۰۰‌هزار‌تنی مورد اجماع و واقع‌‌‌بینانه است. در همین سناریو صادرات ۵۰۰‌هزار تنی شمش به دست آمده است. اما به گفته سلیمانی‌نسب، شاه‌بیت سناریوی محتمل تکمیل زنجیره به‌ویژه در بخش بالادستی است. در این شرایط بوکسیت باید به شکل کامل بهره‌‌‌برداری و نیز ملزومات آن از جمله زیرساخت‌‌‌های صنعت تکمیل شود. او مهم‌ترین زیرساخت این صنعت را با توجه به انرژی‌بر بودن آن مربوط به همین مساله و توسعه زیرساخت‌‌‌های انرژی عنوان کرد‌‌‌.

او همچنین گفت: ظرفیت تولید مطابق این چشم‌انداز به یک میلیون و ۶۵۰‌هزار تن خواهد رسید که در این مسیر نیازمند واردات بوکسیت هستیم. سلیمانی‌نسب شرط رسیدن به اهداف مصرفی و صادراتی را سرمایه‌گذاری ۴ میلیارد دلاری و نیز احداث زیرساخت‌‌‌ها در سواحل جنوبی عنوان کرد. او در ادامه افزود: زمان رسیدن به اهداف زیرساختی این طرح به سال ۱۴۰۴-۱۴۰۵ موکول شده است و اگر تکمیل شود تنها انرژی به عنوان تهدید این صنعت مورد نگرانی است. او صنعت آلومینیوم را نیازمند سرمایه‌گذاری بالا دانست که برای رسیدن به اهداف عملیاتی آن باید مزیت‌‌‌های نسبی را بر اساس واقعیات مورد سنجش قرار داد.

این فعال صنعتی سپس به ارائه آماری پرداخت و بیان کرد: رکورد تولید شمش آلومینیوم در سال ۱۴۰۱ با استفاده از ۸۳‌درصد ظرفیت اسمی بوده است؛ در بخش تجارت در بالادست رکورد صادرات ۳۷۳‌هزار تنی در سال ۱۴۰۱ رخ داده است اما در پایین‌دست واردات کاهش یافته است. او با بیان این مطلب به توازن تولید سال ۱۴۰۱ اشاره کرد که در آن ۶۳۰‌هزار تن شمش آلومینیوم تولید شده اما این صنعت با کمبود آلومینا روبه‌‌‌رو است و باید از طریق واردات به تامین آن پرداخت‌‌‌. سلیمانی‌نسب سپس به سناریوی محتمل سال ۱۴۰۹ پرداخت و گفت: باید ۹۶۰‌هزار تن شمش تولید شود که نیازمند تولید ۲ میلیون تن آلومیناست که ۶/ ۱ میلیون ظرفیت وجود دارد اما منابع بوکسیت چندان قوی نیست.

سلیمانی‌نسب همچنین با اظهار تاسف به کاهش مصرف در ایران برخلاف روند جهانی اشاره کرد که در سال ۱۴۰۱ از ۴۵۱‌هزار تن به ۴۰۱‌هزار تن رسیده است. او افزود: از مهم‌ترین کانون‌‌‌های مصرف کشور حمل‌ونقل با سهم ۲۴درصدی و ساخت‌وساز با سهم ۲۱ درصدی است که با توجه به ارقام یاد شده و رشد ساختمان و پروانه‌های صادر شده نیازمند شوک به تقاضا، یعنی عوامل ساخت‌وساز است.

منبع: دنیای اقتصاد