مجموع عرضه سالانه طلا در سال۲۰۲۲ برابر با ۴۷۵۵تن و میزان تولید معادن نیز در سال مزبور به بالاترین حد خود (به ویژه طی چهار سال گذشته) یعنی ۳۶۱۲تن رسید. متوسط رشد سالانه تولید طلا در جهان طی ۳۰سال اخیر ۶/ ۱درصد بوده است. با وجود تحولات مزبور، روند تقاضای طلا در جهان تقریبا ثابت بوده است.

ترکیب مصرف طلا در سال۲۰۲۲ به ترتیب متعلق به صنعت جواهرسازی با سهم ۴۵درصد، سکه و شمش با سهم ۲۵درصد، بانک‌های مرکزی با سهم ۲۳درصد و فناوری با سهم ۷درصد است. در مقایسه با سال۲۰۲۱، سهم تقاضا برای خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی و سایر موسسات مشابه جهان در سال۲۰۲۲ با افزایش قابل‌توجه ۱۲واحد درصدی همراه بود که به‌دلیل افزایش ۵/ ۲برابری تقاضای بانک‌های مرکزی و رسیدن مصرف آنها به ۱۱۳۶تن در این سال است. تقاضای سالانه طلا (بدون احتساب معاملات مستقیم خارج از بورس) با جهش ۱۸درصدی نسبت به سال۲۰۲۱ به ۴۷۴۱تن در سال۲۰۲۲ رسید که تقریبا با رقم مشابه سال۲۰۱۱ که تقاضای سرمایه‌گذاری در سطح بالایی بود، برابری می‌کند. تقاضای سرمایه‌گذاری برای طلا (به استثنای خارج از بورس) در سال۲۰۲۲ به ۱۱۰۷تن (۱۰درصد رشد نسبت به سال قبل) رسید. یکی از دلایل رشد مزبور افت ۱۱۰تنی میزان طلای معامله‌شده در صندوق‌های قابل‌معامله در بورس در سال۲۰۲۲ بود که مقدار افت نسبت به سال۲۰۲۱ رقم کمتری بود و همین موضوع به رشد کل سرمایه‌گذاری هم کمک کرد.

تقاضا برای شمش و سکه طلا نیز در سال۲۰۲۲ با ۲درصد رشد نسبت به سال قبل برابر با ۱۲۱۷تن بود. تقاضا برای طلا در حوزه فناوری، در سال۲۰۲۲ حدود ۳۰۲تن بود که مخصوصا به‌دلیل کاهش شدیدی که در فصل چهارم۲۰۲۲ داشت برای کل سال مزبور با افت حدود ۳/ ۶درصدی همراه بود. البته مصرف طلا در حوزه جواهرات در سال۲۰۲۲ با کاهش ۳درصدی نسبت به سال قبل به ۲۰۸۶ تن کاهش یافت. در حال‌حاضر تقاضای جواهرات ساخته‌شده و فناوری، نقش تعدیل‌کننده مهمی برای سرمایه‌گذاری و تقاضای بانک‌های مرکزی دارد. در مجموع، نقش طلا به‌عنوان یک کالای مصرفی و دارایی سرمایه‌ای، دارای ماهیت دوگانه منحصر‌به‌فردی است و نقش موثری به‌عنوان یک تنوع بخش دارد.

تقاضا: گستره جغرافیایی تقاضا طی ۳۰سال گذشته تغییر کرده است. هنگامی که اولین نسخه از گزارش روند تقاضای طلا منتشر شد، آسیا ۴۵درصد از کل تقاضای جهان را تشکیل می‌داد، اما امروزه این منطقه تقریبا ۶۰درصد از تقاضا را به خود اختصاص داد که به‌دلیل رشد اقتصادی بالا به‌ویژه در هند و چین است. تقویت ثروت و دارایی‌های اقتصادها یکی از محرک‌های مهم افزایش تقاضای طلا در بلندمدت است.

عرضه: وضعیت عرضه نیز در این مدت بهبود یافته است. طی ۳۰سال اخیر، میزان تولید معادن طلا از ۲۲۷۰تن در سال۱۹۹۲ به ۳۶۱۲تن در پایان سال۲۰۲۲ رسید. (متوسط رشد سالانه ۶/ ۱درصد) و در همین دوره پراکندگی جغرافیایی معادن نیز گسترش یافت که به‌عنوان نقطه قوت کلیدی بازار طلا و یکی از دلایل اصلی حفظ نوسانات پایین در این بازار است.

منابع جدید تقاضا برای طلا
حوزه‌های سرمایه‌گذاری طلا طی سال‌های اخیر متنوع‌تر شده است. ایجاد صندوق‌های قابل‌معامله در بورس در سال۲۰۰۳ منبع قابل‌توجهی برای تقاضای طلا ایجاد کرد و در طول تقریبا ۲۰سال، ۳۴۷۳ تن ذخایر طلا به ارزش ۲۰۳میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است. موضوعی که در ابتدا یک پدیده عمدتا منطقه‌ای بود، اکنون دارای بیش از ۱۰۰صندوق قابل‌معامله طلا با پشتوانه فیزیکی در سرتاسر جهان در دسترس است. سرمایه‌گذاری شمش و سکه نیز در سراسر جهان همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده‌است. اروپا در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری طلا در جهان است که حدود ۲۰درصد تقاضای سالانه شمش و سکه جهانی در سال۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده است.

دلایل خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی
طلا نقش مهمی در ذخایر مالی بسیاری از کشورها دارد. در اینجا به سه مورد از دلایل نگهداری طلا توسط بانک‌های مرکزی اشاره می‌شود. این سه مورد عبارتند از: متوازن‌سازی ذخایر ارزی، پوشش در برابر نوسانات ارزهای رایج و متنوع‌سازی پرتفوی.

متوازن‌سازی ذخایر ارزی: بانک‌های مرکزی مدت‌هاست که طلا را به‌عنوان بخشی از ذخایر خود نگهداری می‌کنند تا ریسک موجودی ارز را مدیریت کنند و در زمان بحران‌های اقتصادی، ثبات ایجاد کنند.

پوشش در برابر نوسانات ارزهای رایج: طلا در برابر کاهش قدرت خرید ارزها (عمدتا دلار آمریکا) ناشی از تورم، پوشش ایجاد می‌کند.

متنوع‌سازی پرتفوی: طلا با دلار آمریکا همبستگی معکوس دارد. زمانی‌که ارزش دلار کاهش می‌یابد، قیمت طلا افزایش می‌یابد و از بانک‌های مرکزی در برابر نوسانات نرخ ارز محافظت می‌کند.

نقش بلندمدت طلا به‌عنوان دارایی ذخیره بانک مرکزی
در طول دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰، بانک‌های مرکزی به‌ویژه در بازارهای غربی و پس از فروپاشی استاندارد طلا و سیستم برتون وودز، به دنبال کاهش قابل‌توجه ذخایر طلای خود بودند. قرارداد طلای بانک مرکزی برای اولین‌بار در سال۱۹۹۹ به‌عنوان ابزاری برای تنظیم این فروش‌ها معرفی شد؛ اما بحران مالی جهانی در سال۲۰۰۸ به‌عنوان یک تسهیلگر برای تغییر ذهنیت صاحبان ذخایر طلا عمل کرد و تا سال۲۰۱۰، بانک‌های مرکزی با کاهش فروش به بازارهای غربی و افزایش خرید از بازارهای نوظهور به خریدار خالص سالانه طلا تبدیل شدند. از آن زمان‌ بانک‌های مرکزی، به‌ویژه در بازارهای نوظهور بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ با افزایش سرعت خرید در سال‌های اخیر، ۶۸۱۵ تن طلا به ذخایر خود اضافه کرده‌اند.

در پایان سال۲۰۲۲ ذخایر رسمی جهانی طلا به بیش از ۳۵هزار تن رسید که تقریبا یک‌پنجم کل طلای کره زمین را تشکیل می‌دهد. آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد که تمایل برای ذخیره طلا همچنان ادامه دارد. عملکرد طلا در مواقع بحران و ویژگی آن به‌عنوان ذخیره باارزش در بلندمدت و قدرت نقدینگی بالای آن، همگی دلایل کلیدی بانک‌های مرکزی برای نگهداری طلا هستند.

تغییر وضعیت بانک‌های مرکزی از فروشندگان خالص به خریداران خالص طلا
بیشترین میزان خرید طلای بانک مرکزی از سال۲۰۱۰ به بعد مربوط به اقتصادهای نوظهور از جمله روسیه، چین، هند و ترکیه بوده است. در دهه۱۹۹۰ و اوایل دهه۲۰۰۰، بانک‌های مرکزی فروشندگان خالص طلا بودند که دلایل گوناگونی از جمله شرایط خوب اقتصاد کلان و روند نزولی قیمت طلا در آن نقش داشتند. به‌دلیل رشد اقتصادی بالا، دارایی‌های امن طلا از ارزش کمتری برخوردار بودند و بازده پایین، آن را به‌عنوان سرمایه‌گذاری جذاب نمی‌کرد. نگرش بانک‌های مرکزی نسبت به طلا پس از بحران مالی۱۹۹۷ آسیا و پس از بحران مالی جهان ۲۰۰۸ - ۲۰۰۷ تغییر کرد؛ به نحوی‌که از سال۲۰۱۰، بانک‌های مرکزی به خریداران خالص طلا تبدیل شدند.

تقاضای بانک مرکزی برای طلا در سال ۲۰۲۲ به حداکثر رسید
طی سیزده‌سال منتهی به سال‌۲۰۲۲ بانک‌های مرکزی جهان خریدار خالص طلا در جهان بوده‌اند. در سال۲۰۲۰ تقاضای طلای بانک‌های مرکزی به‌دلیل رکود اقتصاد جهان و بحران همه‌گیری کووید کاهش یافت و از ۶۰۵تن در سال۲۰۱۹ به ۲۵۵تن در این سال رسید. طی دو سال اخیر مجددا روند افزایشی تقاضای بانک‌های مرکزی به طلا افزایش یافت و به ترتیب به ۴۵۰ در سال۲۰۲۱ (۷۶درصد رشد) و ۱۱۳۶تن در سال۲۰۲۲ (۵/ ۲برابر سال قبل) رسید که این رقم بالاترین سطح خرید تاکنون محسوب می‌شود. نااطمینانی ژئوپلیتیک و تورم بالا، دلایل اصلی نگهداری طلا توسط برخی از اقتصادها است. بخش عمده خریدها از سوی بانک‌های مرکزی بازارهای نوظهور، از جمله ترکیه و چین انجام شده است.

نگاهی به ۱۰ خریدار رسمی طلا طی ۱۹۹۹ الی ۲۰۲۱
تعداد ۱۰ اقتصاد طی سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۲۱ مجموعا ۸۴درصد از کل طلای خریداری‌شده توسط بانک‌های مرکزی جهان را به‌عنوان خریداران رسمی در این دوره تشکیل داده‌اند. روسیه و چین -رقبای اصلی ژئوپلیتیک ایالات‌متحده- بزرگ‌ترین خریداران طلا در دو دهه گذشته بوده‌اند. روسیه به‌ویژه پس از تحریم‌های غرب پس از الحاق کریمه در سال۲۰۱۴، خرید طلای خود را سرعت بخشیده است. جالب‌توجه است که اکثر کشورهای این فهرست، اقتصادهای نوظهور هستند. این کشورها احتمالا برای محافظت در برابر خطرات مالی و ژئوپلیتیک موثر بر ارزها، به‌ویژه دلار آمریکا، اقدام به ذخیره طلا می‌کنند. در همین حال کشورهای اروپایی نیز از جمله سوئیس، فرانسه، هلند و بریتانیا بر اساس چارچوب توافق‌نامه طلای بانک مرکزی، بزرگ‌ترین فروشندگان طلا بین سال های ۱۹۹۹ تا ۲۰۲۱ بوده‌اند. در سال۲۰۲۲، بانک‌های مرکزی جهان ۱۱۳۶تن طلا به ارزش حدود ۷۰میلیارد دلار خریداری کردند.

ترکیه که تا اکتبر۲۰۲۲ تورم سالانه ۸۶درصدی را تجربه کرد، بزرگ‌ترین خریدار در سال۲۰۲۲ با سهم ۱۳درصدی از کل خرید طلا در جهان بود و در این سال ۱۴۸تن به ذخایر خود اضافه کرد. چین نیز با افزایش ۶۲تن به ذخایر طلای خود در ماه‌های نوامبر و دسامبر، در بحبوحه افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک با ایالات‌متحده، همچنان به خرید طلا ادامه داد و در سال۲۰۲۲ سهم ۵درصدی را از کل خرید جهانی این فلز گرانبها کسب کرد. به‌طور کلی، بازارهای نوظهور روندی را که در دهه۲۰۰۰ آغاز شده بود، ادامه دادند و خریداران عمده طلا در جهان هستند. در همین حال، دو سوم (حدود ۷۴۱تن خرید رسمی طلا) در سال۲۰۲۲ گزارش نشده است. به گفته تحلیلگران، خریدهای گزارش‌نشده طلا احتمالا از کشورهایی مانند چین و روسیه بوده که با هدف کاهش نقش دلار در تجارت جهانی به دنبال دورزدن تحریم‌های غرب هستند.

پیش‌بینی تقاضای طلا در سال‌۲۰۲۳
انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری در حوزه طلا در سال۲۰۲۳ افزایش یابد و تقاضای صندوق‌های قابل معامله و معاملات خارج از بورس طلا -که طی سال۲۰۲۲ کاهش یافته بود- در سال۲۰۲۳ از تقاضای شمش و سکه طلا پیشی بگیرد. عملکرد پایدار طلا در سال ۲۰۲۲، به‌رغم جریانات مخالف ناشی از افزایش نرخ دلار، تمایل سرمایه‌گذاران را مجددا برانگیخت. ازآنجاکه سرمایه‌گذاران سطح احتمالی حداکثر نرخ بهره را نیز درنظر گرفته‌اند، افزایش نرخ‌ها مشکل کمتری ایجاد خواهد کرد. علاوه بر این، تداوم تضعیف دلار آمریکا، ریسک‌های فزاینده رکود، تداوم همبستگی بالای بازدهی اوراق قرضه و افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک، مبنای رشد تقاضای طلا در سال۲۰۲۳ را تشکیل خواهند داد.

دور از ذهن است که خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی جهان با سطح سال۲۰۲۲ مطابقت داشته باشد؛ زیرا ممکن است به‌دلیل پایین بودن سطح ذخایر، افزایش ظرفیت تخصیص‌های موجود را محدود کند، اما تاخیر گزارش‌دهی برخی بانک‌های مرکزی از میزان خریدهای طلای خود به این معنی است که لازم است درجه بالایی از عدم اطمینان -عمدتا به سمت بالا- در انتظارات آتی اعمال شود. انتظار می‌رود تقاضای حوزه ساخت جواهرات به طلا نسبت به سال۲۰۲۲ انعطاف‌پذیرتر شود؛ ولی از طرفی با توجه به نقش پررنگ چین، ممکن است کاهش تقاضای آن بر کاهش تقاضای جهانی نیز تاثیرگذار باشد.

انتظار می‌رود با بازگشایی اقتصاد چین پس از کووید-۱۹ و با توجه به افزایش تقاضا و محرک رشد آن برای حوزه جواهرات، شتاب درخوری برای افزایش تقاضای طلا در این کشور ایجاد شود؛ اگرچه بازگشت‌های مکرر کووید را نیز باید به‌عنوان یک جریان مخالف بالقوه درنظر داشت. اگر قیمت‌های محلی در هند نیز در سطح بالایی باقی بماند، ممکن است تقاضای طلا در این کشور در سال۲۰۲۳ با کندی ادامه یابد. انتظار می‌رود عرضه کل طلا در این کشور نیز به‌دلیل توسعه فعالیت‌های موجود و افزایش تولید، رشد داشته باشد.

نفع سرمایه‌گذاران از تحولات طلا
تحولات در بازار طلا اهمیت بسیار بیشتری نسبت به واقعیت‌های تاریخی دارند. این تحولات به عملکرد قیمت، نوسانات نسبتا کم و اثربخشی آن به‌عنوان یک عامل تنوع‌دهنده در پرتفوی سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. طی ۳۰سال گذشته، قیمت طلا در جهان بیش از ۶برابر شده و از حدود ۳۳۰دلار در هر اونس به ۱۸۱۴دلار در هر اونس در پایان سال۲۰۲۲ رسیده که به استثنای بازار جهانی سهام، در مقایسه با سایر بازارها از جمله اوراق قرضه، بازدهی به مراتب بالایی داشته است. بازدهی طلا در سال۲۰۲۲ حدود یک‌درصد بود و برخی از تحلیلگران افزایش قیمت طلا در سال۲۰۲۳ را به‌دلیل احتمال کندترشدن سرعت افزایش نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو آمریکا پیش‌بینی می‌کنند که افزایش مزبور با رشد تقاضای بانک‌های مرکزی جهان با هدف تنوع‌بخشی به ذخایر و کاهش در معرض دلار قرارگرفتن، پشتیبانی خواهد شد. شمش و سکه نیز همچنان تقاضای بالایی را به‌علت بازگشایی مجدد اقتصاد چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده در بازار جهانی طلا خواهند داشت. طبق پیش‌بینی گلدمن‌ساکس، انتظار می‌رود بهای جهانی طلا تا پایان سال۲۰۲۳ به حدود ۱۸۶۰دلار در هر اونس برسد.

منبع: دنیای اقتصاد