جلوگیری از صادرات محصولات ابتدایی زنجیره فولاد موجب شده است تولید‌کنندگان از جمله سنگ‌آهنی‌ها به جای تمرکز بر کار خود وارد تولید فولاد خام شوند؛ مساله‌ای که به باور کارشناسان موجب برهم خوردن تعادل بازار شده است. امروز با نگاهی به آمارها از جمله رتبه ۱۶۴ ایران در شاخص آزادی اقتصادی از بین ۱۸۰ کشور متوجه می‌شویم که فعالان معدنی در یک اقتصاد غیررقابتی فعالیت می‌کنند و این مساله کار را دشوار می‌کند. گام‌های مخالفت‌ با صادرات فولاد را باید در زمان حمله روسیه به اوکراین دید. متاسفانه تصمیم برای اعمال محدودیت بر صادرات فولاد همزمان با آغاز جنگ اوکراین فرصت بسیار ارزشمندی را از زنجیره فولاد گرفت و جالب اینکه هنوز هم این فرصت‌سوزی مانع از این نشده که اشتباهات متوقف شود!
با اینکه فرصت‌های جذابی برای صادرات فولاد در اختیار ما قرار دارد اما برنامه منسجمی برای رفع موانع صادرات زنجیره فولاد و تامین ارز کشور از این طریق وجود ندارد. در حالی که محدودیت‌های ارزی کشور در شدیدترین حالت خود قرار گرفته و قیمت ارز رو به افزایش است و تامین نیاز ارزی با چالش جدی روبه‌رو شده است انتظار می‌رفت بخش معدن بتواند به ارزآوری کمک کند. اما کارشناسان و متخصصان زنجیره فولاد باور دارند فضای عمومی برای ارزآوری زنجیره فولاد همچنان بازدارنده است.با وجود محدودیت‌ها و برطرف نشدن موانع زنجیره فولاد هرچند در سال گذشته حدود پنج‌ میلیارد و ۷۶۰ میلیون دلار محصولات زنجیره فولاد صادر شد، اما شاهد افت ارزش ۲۲ درصدی و کاهش ۶ درصدی وزنی در این حوزه هستیم. ضمن اینکه آمارهای صادراتی نشان می‌دهد ترکیب صادرات زنجیره فولاد به دلیل قطعی برق و گاز به سوی محصولات خام‌تر ازجمله کنسانتره و گندله آهن سوق پیدا کرده است.

از دست رفتن بازارهای صادراتی
در این خصوص رییس انجمن تولید‌کنندگان فولاد ایران گفت: تصمیماتی نظیر اجازه صادرات به بازرگانان موجب شده محصولات شرکت‌ها با قیمت پایین‌تر خریداری و در بازارهای صادراتی زیر قیمت شرکت اصلی عرضه شود. به این شکل بازار صادراتی که به زحمت به دست آمده از دست رفته است. بهرام سبحانی افزود: این انتقاد را به زنجیره فولاد وارد می‌کنند که چرا انرژی ارزان در اختیار این صنعت است ولی نقطه مقابل را مورد توجه قرار نمی‌دهند که محیط کسب و کار در ایران نامساعد‌تر از سایر کشورهاست، بسیاری از هزینه‌ها بسیار بیشتر از سایر کشورهاست. به عنوان مثال می‌توان به هزینه حمل‌و‌نقل دو برابر متوسط جهانی اشاره کرد.

ظرفیت فولاد بدون استفاده
رییس انجمن تولید‌کنندگان فولاد ایران بیان کرد: بخش قابل توجهی از ظرفیت تولید فولاد کشور بدون استفاده مانده که در صورت فراهم شدن فضای مساعد این ظرفیت به کار گرفته می‌شود. اینکه این ظرفیت با این حجم سرمایه‌گذاری در کشور بلااستفاده مانده خود زیان سنگینی برای کشور است. با توجه به این میزان ظرفیت مازاد بر مصرف داخلی قطعا هیچگونه کمبودی در بازار داخل ایجاد نخواهد شد و نگرانی‌های وزارت صمت در این خصوص که موجب اعمال محدودیت برای صادرات فولاد شده موضوعیت ندارد.
سبحانی افزود: براساس ماده ۲۴ قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار، انتظار می‌رود دولت قبل از ابلاغ رسمی هر بخشنامه یا دستورالعمل جدیدی در این رابطه مشورت‌دهی بخش خصوصی را اعمال کند تا فعالان این عرصه در مواجهه با این آیین‌نامه‌ها و مصوبه‌ها غافلگیر نشوند، در حالی که این قانون فراموش شده است و تصمیمات پشت درهای بسته شکل می‌گیرد. همین عامل باعث تصمیمات اشتباه می‌شود. در حالی که دانش و تجربه ارزشمندی در تشکل‌های با سابقه وجود دارد که می‌تواند به رشد صادرات کمک کند.
گفته می‌شود تشکیل کارگروه‌ها و کمیسیون‌های متعدد، استفاده نکردن از نظرات کارشناسان و خبرگان، تصمیم‌گیری‌های ناگهانی که موجب از دست رفتن فرصت‌ها می‌شود و مواردی از این دست موجب شده که صادرات فولاد با چالش‌های جدی مواجه باشد، آن هم در شرایطی که به شدت به ارز حاصل از صادرات بیش از هر زمانی نیازمندیم. البته در همین شرایط نامساعد صادرات زنجیره فولاد توانسته سهم قابل توجهی از ارزآوری را به خود اختصاص دهد و باید تلاش برای حفظ بازارهای صادراتی و دستیابی به بازارهای جدید ادامه پیدا کند.

منبع: روزنامه جهان صنعت