علیرضا بهداد: طی روزهای گذشته در جریان مراسم روز ملی صنعت و معدن، برخی از مقامات ارشد بخش صنعت و معدن کشور اعلام کرده اند که معدن و صنایع معدنی قادر است جایگزین درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران شود.

کسانی که با ارقام حساب های ملی آشنا هستند و سهم بخش های مختلف اقتصادی در تولید ناخالص داخلی و ارزش افزوده را مطالعه می کنند، طبیعتا از این اظهارنظر مسولان متعجب خواهند شد.

به عنوان مثال ارزش مواد معدنی خام در 9 ماه سال گذشته فقط 10 هزار میلیارد تومان بوده در حالیکه ارزش نفت استخراج شده نزدیک به 330 هزار میلیارد تومان تخمین زده شده است. ارقام فاصله بسیار زیادی با هم دارند و طبیعتا افرادی که می گویند معدن می تواند جایگزین نفت شود یا اقتصاد ایران را نمی شناسند یا اینکه صرفا با تکیه بر تعصب های بخشی چنین اظهاراتی را بیان می کنند. 

در اینکه معدن و صنایع معدنی یک ظرفیت قابل اتکا در اقتصاد ایران بوده و می تواند سهمی در اشتغال و رشد اقتصادی داشته باشد شکی نیست اما ذکر این موضوع که قادر است جایگزین نفت در اقتصاد ایران شود، حرفی نادرست است.

در ایران سه بخش نفت، صنعت، کشاورزی و خدمات در افزایش رشد اقتصادی سهیم هستند که هر کدام از زیر بخش ها با تفسیر آمار به نفع خود سایر بخش ها را نادیده گرفته و عنوان می کنند که اگر نبودند چرخ اقتصاد نمی چرخید. یکی از نفت سخن به میان می آورد، دیگری صنعت خودرو را منجی اقتصاد می داند، افرادی از برق سخن به میان می آورند و خلاصه اینکه هر کس در هر رشته ای که تحصیل کرده یا مشغول بکار است، آن رشته را منجی اقتصاد معرفی می کند.

همه بخش های اقتصادی و زیربخش های آن در تولید و اشتغال سهم دارند و بهتر است تا سیاستگذارن به جای گفتن حرف های اشتباه و بزرگنمایی یک بخش، آن را در ظرف خود بسنجند و تحلیل کنند.

صنعت نفت نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا از نظر ایجاد درآمد و سرمایه گذاری حرف اول را می زند از این رو وجود ذخایر غنی نفت و گاز را باید در کشور به فال نیک گرفت و با توجه به آن به توسعه بخش معدن و صنایع معدنی پرداخت. 

در ایران بسیاری از ظرفیت های اقتصادی به مانند حمل و نقل، بنادر، گردشگری، صنایع کوچک، صنایع دستی و . . . دارای ظرفیت های گسترده ای هستند که می توانند مورد توجه قرار گرفته و سهمی از تولید ناخالص داخلی به خود اختصاص دهند.

معدن هیچگاه جای نفت را در اقتصاد نخواهد گرفت. چنین ظرفیتی را ندارد. معدن به جای خود قادر است به تولید و اشتغال کمک کند اما هرگز نمی تواند جایگزین نفت شود. درباره ظرفیت بخش معدن گاه آنقدر غلو صورت می گیرد که سیاستگذار دچار گمراهی می شود. بهتر نیست جمله "معدن جایگزین مطمئن درآمدهای نفتی است" به جمله "معدن در کنار نفت و سایر بخش های اقتصادی می تواند رشد اقتصادی اشتغالزا را به وجود آورد"، تغییر یابد. یا اینکه بگوییم "معدن یکی از ظرفیت های خوب در اقتصاد ایران است که می تواند در کنار سایر بخش های اقتصادی به رشد و استغال کمک کند."