به گزارش معدن نامه، معدن و صنایع معدنی، از صنایع مهم کشور هستند و زمانی قرار بود جایگزین مقداری از درآمدهای نفتی شوند. اما برای اینکه این صنعت بتواند دردی از درآمدهای ارزی و صادرات دوا کند، باید امکان توسعه آن فراهم باشد. یکی از این امکانات، وجود منابع مختلف ازجمله آب است. صنایع معدنی مصرف‌کننده آب هستند، درحالی‌که کشور با مشکل کم‌آبی مواجه است. طبق گزارش‌های مختلف، از میان فلزات و آلیاژهای آهن، فولاد، طلا، مس، آلومینیم، محصولات سیمانی و شن و ماسه، بیشترین مصرف آب مربوط به تولید فلز طلا و پس‌ازآن تولید فلز مس است. در مقابل صنعت شن و ماسه و سیمان کمترین میزان مصرف آب را به خود اختصاص داده‌اند.

بر اساس آمار جهانی، متوسط مصرف آب در جهان شامل حدود 70 درصد در بخش کشاورزی، 20 درصد در صنایع و انرژی و بقیه مصارف عمومی است و سهم معدن حدود 0.2 درصد دیده‌شده است. 33 کشور در جهان با بحران آب روبه‌رو هستند که 14 کشور در خاورمیانه قرار دارند درحالی‌که با افزایش رشد جمعیت و توسعه شهرها و زیرساخت‌ها برای محصولات فلزی، افزایش تقاضا در بازار وجود خواهد داشت و به دنبال آن نیز افزایش مصرف و تقاضای آب مطرح می‌شود و ایران نیز جزء کشورهایی است که با بحران جدی آب روبه‌رو است. مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی میزان مصرف آب در معدن و صنایع معدنی را مورد بررسی قرار داده است.

*در صنایع معدنی کشور چقدر آب مصرف می‌کنیم؟

زنجیره فولاد

بر اساس چشم‌انداز افق 1404 که برای تولید برخی محصولات همچون فولاد برنامه‌ریزی‌شده است، نیاز مبرم به مواد اولیه و آب وجود دارد و این در حالی است که کشور با کمبود آب روبه‌روست. در حال حاضر و با توجه به آمارهای موجود، ظرفیت تولید کنسانتره حدود 50 میلیون تن، گندله حدود 47.5 میلیون تن، آهن اسفنجی حدود 30 میلیون تن و فولاد حدود 32 میلیون تن است که این ظرفیت‌ها برای سال 1404 برای کنسانتره به حدود 86 میلیون تن، برای گندله 80 میلیون تن، برای آهن اسفنجی به 52 میلیون تن و برای فولاد به 55 میلیون تن برسد.

بر اساس گزارش طرح جامع مطالعات زنجیره فولاد کشور، میزان آب مصرفی در واحدهای فعال تولیدی زنجیره فولاد در سال 1396 و آب موردنیاز جهت تحقق 55 میلیون تن فولاد خام در سال 1404 را نشان می‌دهد. به‌منظور تحقق چشم‌انداز 20 ساله در افق 1404 برای تولید 55 میلیون تن فولاد خام، سالیانه 257 میلیون مترمکعب آب نیاز است که حدود 1.5 برابر مقدار آب مصرفی فعلی است. کل نیاز آبی طرح‌های محتمل، در دست اجرا و تکمیل زنجیره 85 میلیون مترمکعب در سال است. واحدهای در نظر گرفته‌شده در این طرح به دو بخش استان‌های مجاور دریای جنوب و غیرمجاور آن تقسیم‌شده‌اند. استان‌های مجاور دریای جنوب را خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان تشکیل داده‌اند که بالغ‌بر 14 میلیون مترمکعب در سال (17 درصد) مصرف دارند. این در حالی است که مصرف استان‌های غیرمجاور در حدود 71 میلیون مترمکعب (83 درصد) است. برای مثال، در حال حاضر مصرف آب کارخانه ذوب‌آهن اصفهان، شامل کارخانه و پالایشگاه قطران و دیگر شرکت‌های واقع در مجموعه، به‌طور متوسط 60 هزار مترمکعب در شبانه‌روز است.

جدول زیر میزان مصرف آب در کارخانه فولاد مبارکه اصفهان در بخش‌های مختلف ازجمله گندله‌سازی، آهن اسفنجی، فولاد خام و محصولات فولادی را بین سال‌های 1392 تا 1396 نشان می‌دهد.

همان‌طور که مشاهده می‌شود، بیشترین میزان مصرف آب در بخش‌های تولید آهن اسفنجی و تولید فولاد خام است، لذا باید با مدیریت صحیح در این بخش‌ها الگوهای مناسبی ارائه شود. شایان‌ذکر است که آمارها نشان می‌دهد که میزان مصرف آب به ازای تولید هر تن گندله، آهن اسفنجی و فولاد خام تولیدی از سال 1392 تا 1396 کاهش داشته است.

طلای موته

جدول زیر میزان مصرف آب در مجتمع طلای موته طی سال‌های 1392 تا 1396 را بر اساس استعلام از این مجتمع نشان می‌دهد.

همان‌طور که مشاهده شد مصرف آب به ازای هر تن خاک ورودی برای استحصال طلا در بین سال‌های مختلف رقم یکسان 1.5 مترمکعب به ازای خاک ورودی را نشان داد. با فرض عیار متوسط 1 گرم بر تن طال در خاک ورودی مشاهده می‌شود که در حدود 200 کیلوگرم در سال طلا تولید خواهد شد. لذا به‌طور متوسط مصرف آب به ازای تولید هر کیلوگرم طلا در سال برابر 1500 مترمکعب است.

در حال حاضر حدود 10 درصد از آب مصرفی در کارخانه بازچرخانی شده و دوباره در چرخه مصرف فرایند کارخانه قرار می‌گیرد. از مهم‌ترین اقدامات انجام‌شده در زمینه اصلاح الگوی مصرف و کاهش مصرف آب در این مجتمع که هم‌اکنون در دست اقدام است، ساخت مدار آبگیری کارخانه و سیستم تیکنر و فیلتر است که پس‌ازآن در حدود 85 درصد آب بازیابی خواهد شد.

مس سرچشمه

جدول زیر میزان مصرف آب در سه بخش تولیدی تغلیظ، لیچینگ و پالایشگاه را به ازای محصول تولیدی آن بین سال‌های 1393 تا 1397 نشان می‌دهد.

میزان مصرف آب در سه بخش ذکرشده از سال 1393 تا 1397 روند کاهشی داشته است و این کاهش در سال 1397 چشمگیرتر بوده است.

منبع: اتاق بازرگانی تهران