در شرایطی که به لطف افزایش میانگین رشد سالانه صنعت سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساختمانی به بیش از ۴درصد، تا سال‌۲۰۲۷ ابعاد این بازار به محدوده ۵۰‌میلیارد دلار نزدیک می‌شود، ایران چه مسیری را برای بهبود سطح رقابت‌پذیری خود طی خواهد کرد؟ مشخص نیست.

گزارش بلومبرگ نشان می‌دهد در افق ۲۰۳۰ آسیا و اقیانوسیه مهم‌ترین رشد تولید و تقاضا را در این بخش خواهند داشت. تاکید موسسات تخصصی تحلیل صنعت سنگ ساختمانی از رشد ۶ تا ۵/ ۶درصدی این بازار در آسیا-اقیانوسیه در سال ‌تا افق۲۰۳۰ حکایت دارد. قطعات گرانیت و سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مرمر به‌عنوان نقاط کانونی تقاضا؛ دو موتور اصلی جهش این بازار هستند که به دلیل رشد شهرنشینی میل به مصرف سنگ در شهرهای نوساز و یا درحال‌توسعه را بالا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برند. عمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین محل مصرف سنگ گرانیت در آشپزخانه و مهم‌ترین محور مصرف مرمر در دیوارپوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و پوشش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کف منازل است. از آنجا که شهرهای جدید نیازمند توسعه فضاهای شهری به‌ویژه مراکز خرید و نقاط تفریحی هستند، استفاده از کفپوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های براق سنگی زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز فرصت‌های نوآورانه بسیاری برای تولیدکنندگان خلاق سنگ است. با این‌حال مانع جدی رشد این بخش افزایش تقاضا برای کاشی و سرامیک بوده که به‌عنوان کالای جانشین عمل می‌کند و رشد بازار سنگ را به تعویق می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازد. در عین حال ممانعت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دولت‌ها از استخراج سنگ به دلیل تغییرات اقلیمی و تبعات زیست‌محیطی موجب‌شده تا موانعی جدی در برخی کشورها پیش‌روی صنعت سنگ ایجاد شود.

برخی نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها گویای پتانسیل بالای ایران برای توسعه سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساختمانی است، با این‌حال دسترسی اندک به ماشین‌آلات و تجهیزات در کنار خواب بازار مسکن کشور، دو مانع جدی افزایش سرمایه‌گذاری و تولید در این بخش از صنایع معدنی است. این موضوع از آن جهت مهم است که ایران به‌رغم برخورداری از رگه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های غنی و گسترده مرمریت، گرانیت، تراورتن و مرمر از ادوات مناسب و به‌روز برای افزایش سطح کیفیت سنگ و کسب ارزش‌افزوده بیشتر از آن برخوردار نیست. با وجود تلاش بازیگران صنعت سنگ هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های نقل و انتقال فناوری به واسطه تحریم بسیار بالاست. تورم نیز مصرف داخلی را به‌شدت کاهش داده تا از دو مسیر صنعت سنگ کشور دچار چالش باشد. از آنجا که طبق تحلیل موسسه IMARC رشد و گسترش صنعت ساخت و ساز موتور محرک بازار سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساختمانی در سرتاسر جهان است، عبور از دوره کووید-۱۹ به جهش ساختمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی در جهان کمک خواهد کرد.

در عین حال، افزایش تعداد پروژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مهندسی، تدارکات و ساخت و ساز (EPC) رشد بازار را سرعت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخشد. علاوه‌بر این، استفاده روزافزون از سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های طبیعی از جمله گرانیت و مرمر برای کف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی ایوان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، حیاط خلوت، سنگفرش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، پاسیوها و نمای منازل به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌منظور بهبود جذابیت و رشد حس زیبایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناختی آنها به‌عنوان یکی دیگر از عوامل محرک رشد عمل می‌کند که هرچه تحولات بیشتری به خود ببیند، رشد بیشتر ابعاد بازار را تضمین می‌کند. علاوه‌بر این، روندهای نوظهور بازسازی و احیای خانه نیز تاثیر مثبتی بر بازار جهانی سنگ داشته است. جدای از این، معرفی انواع محصولات با طرح‌های مدرن حک‌شده بر روی سنگ سطح رشد قابل پیش‌بینی بازار سنگ طبیعی را در دوره آتی تقویت ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کند.

به‌طور کلی سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های طبیعی انواعی از سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معدنی و ارگانیک هستند که به‌عنوان اشیای تزئینی و مصالح ساختمانی در ساخت منازل و ساختمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اداری و تجاری استفاده می‌شوند. برخی از انواع رایج سنگ که در این بخش موارد استفاده بسیار چشمگیری دارند عبارتند از: سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آهکی، تراورتن، مرمر، گرانیت، تخته‌سنگ، کوارتزیت، ماسه‌سنگ، لاتریت، بازالت و... که ایران نیز از قضا منابع عظیمی در برخی از انواع سنگ دارد. این سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به دلیل برخورداری از چندین ویژگی سودمند مانند تراکم، استحکام، شدت رنگ، ظاهر زیبا، سختی، ترکیب رنگ، بافت، ساختار و مواردی از این دست محبوبیت بالایی در بین معماران و مهندسان ساختمان دارند. علاوه‌بر این، سنگ‌های طبیعی بادوام بوده و با محیط‌زیست سازگارند، ضمن اینکه نگهداری آنها آسان است و در انواع مختلف با اشکال، بافت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، رنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و طرح‌های گوناگون تصویر متفاوتی از زیبایی را در منازل به منصه ظهور می‌گذارند، در نتیجه همین زیبایی و کاربردهای گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ است که سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تزئینی طبیعی در روکش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیوار، کف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پوش، رومیزی، مجسمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی، وسایل تزئینی، سقف، وان حمام، استخر و... مورد‌استفاده قرار می‌گیرند.

در این مسیر نقش شرکت‌های پیشرو در جهت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهی به صنعت سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساختمانی تزئینی حیاتی است. گروه‌هایی نظیر ارو، دیمپومار، لوانتینا، مومال، توپالیدیس، کاسنتینو، مارگرف، پلی‌کور، کومپاک و ژی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شی در این زمینه دست بالا را دارند. جالب اینجاست که ایران به‌عنوان چهارمین دارنده منابع سنگ ساختمانی، هیچ شرکت بزرگی در بازار جهانی نداشته، عمده منابع خود را در قالب سنگ خام و یا محصولاتی با درجه کیفی متوسط صادر می‌کند؛ این در حالی است که استفاده از پرینترهای سه بعدی موجب خواهد شد تا بتوان از سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساده درآمدهای چشمگیری به‌دست آورد. کاری که برخی از بازیگران بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی صنعت سنگ آن‌را انجام می‌دهند. سرمایه‌گذاری برخی بازیگران در نسل۴ صنعت و استفاده از ادواتی نظیر پرینترهای سه‌بعدی موجب‌شده تا تحولاتی چشمگیر در فضای خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها رخ دهد و اشکال و ابعادی تازه از دل سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معدنی بیرون بیاید.

با اینکه تحلیلگران عمده فرصت‌های رشد را در کشورهای درحال‌توسعه آسیایی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینند، اما برخی گزارش‌ها از اثر بالای تقاضای مسکن در ژاپن و آمریکا بر بازار جهانی سنگ دفاع می‌کنند. شهروندان این دو کشور به دلیل سطح بالای درآمد سرانه تمایل دارند سنگ را جانشین کاشی و سرامیک کنند. ماندگاری طولانی، زیبایی شناختی و قابل‌اعتماد بودن عمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین دلیل این موضوع است. زیبایی استفاده از سنگ برای مجسمه‌سازی البته کمرنگ خواهد شد، در واقع هرچه زمان بگذرد، ساخت مجسمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سنگی و استفاده از آنها در منازل و معابر کمرنگ شده، استفاده از سنگ در نماهای شهری تقویت می‌شود. عمده پژوهش‌های اقتصادی پیرامون صنعت سنگ، تایید می‌کند که نوسازی بال توسعه صنعت سنگ است.

رشد تقاضا برای مصرف سنگ در منازل قدیمی در پاسخ به افزایش تقاضای افراد برای بازسازی و نوسازی خانه رخ خواهد داد. موضوعی که یکی از عوامل اصلی افزایش رشد بازار جهانی سنگ طبیعی طی یک دهه آینده است. به‌عنوان مثال، بر اساس مقاله مرکز مطالعات مسکن هاروارد که در سال‌۲۰۲۱ منتشر شد، رشد هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازسازی و تعمیر خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به ۸/ ۳درصد تا پایان سال‌۲۰۲۱ دور از انتظار نیست. جدیدترین نسخه از گزارش لیرا (Leading Indicator of Remodeling Activity) یا همان شاخص فعالیت بازسازی، نتایجی مشابه را نشان می‌دهد. انجمن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سازندگان خانه نیز در کشورهای مختلف پیش‌بینی کردند هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازسازی خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خانواره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای تحت سکونت مالکان پس از وقوع افزایشی ۴‌درصدی در سال‌۲۰۲۱، می‌تواند رشدی ۲‌درصدی را در سال‌۲۰۲۲ شاهد باشد. موضوعی که مستقیما ناشی از مصرف مصالحی نظیر سنگ است، بنابراین نوسازی در سراسر جهان عاملی است که رشد سودآوری را در صنعت سنگ طبیعی در طول دوره پیش‌بینی ایجاد می‌کنند.

 مانع این سودآوری نوسانات تجارت خارجی و شدت‌گرفتن هزینه حمل‌ونقل کانتینری است که نقل و انتقال سنگ بین کشورها و قاره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را متوقف یا کند می‌کند. در آمریکا کووید-۱۹ موجب‌شده تا تولید سالانه ۳‌میلیون تن سنگ ساختمانی از معادن مختلف روندی نزولی به خود بگیرد و به محدوده ۳/ ۲‌میلیون تن عقب بنشیند. با این‌حال به‌نظر می‌رسد فضا در حال تغییر است و نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی از بهبود شرایط طبق گزارش موسسه ملی سنگ ساختمانی آمریکا (natural stone institute) دیده می‌شود. موضوعی که نه‌تنها زنجیره تامین محلی صنعت سنگ را در آمریکا تحت‌تاثیر قرار خواهد داد که کل زنجیره جهانی تولید، فرآوری و مصرف سنگ و در نتیجه متقاضیان جدید و هزینه آنها را متحول خواهد ساخت.

نکته:  اندکی بهبود در فناوری‌های فرآوری و طراحی محصولات سنگی می‌تواند درآمد صادراتی کشور از بخش سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تزئینی را از محدوده 300‌میلیون دلار به سطوحی گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر برساند. یکی از این مسیرها، فناوری پرینترهای سه‌بعدی برای ساخت سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دکوری و مجسمه است.

منبع: دنیای اقتصاد