این روزها، فعالان این صنعت همچون سایر رشته فعالیت های اقتصادی با مشکلات متعددی از نوسان های ارزی گرفته تا احتمال بازگشت تحریم ها دست و پنجه نرم می کنند. با این وجود، بسیاری در تلاشند تا با پایین آوردن حاشیه سود فعالیت های خود، همچنان در بازاری که سالیان طولانی برای حضور در آن تلاش کرده اند، باقی بمانند اما برخی دیگر از تعدیل نیرو و ظرفیت تولید و حتی تعطیلی کار و رفتن به سراغ سایر مشاغل سخن به میان می آورند.
صنایع معدنی از جمله این رشته هاست که ذخایر بالای ایران، زمینه را برای توسعه صادراتی محصولات آن فراهم کرده است به شکلی که به گفته ابوالقاسم شفیعی رئیس انجمن سنگ ایران، کشورمان با برخورداری از 40 میلیارد تن ذخایر قطعی، در رتبه دهم جهان و با بهره مندی از چهار میلیارد تن ذخایر قطعی سنگ های تزیینی در رتبه چهارم قرار دارد اما از نظر تنوع رنگ سنگ های آهکی (سنگ مرمر و تراورتن ها) در مقام نخست جای گرفته است.
وی در عین حال، نقطه ضعف اصلی این صنعت را ناتوانی در صادرات می داند و می گوید: در سال 1368 ایران 2 برابر ترکیه صادرات داشت (80 میلیون دلار در برابر 40 ملیون دلار) اما صادرات امروز ترکیه به 2.6 میلیارد دلار رسیده و صادرات ایران فقط 200 میلیون دلار است.
با همین رویکرد توسعه بازارهای صادراتی، تهران از 28 تیرماه در رویدادی چهار روزه میزبان دهمین نمایشگاه بین المللی معدن و سنگ های تزیینی بود که در آن بیش از 220 شرکت داخلی و خارجی از ایران و کشورهای مختلف از جمله آلمان، ایتالیا، اسپانیا، هلند، ترکیه و همچنین برخی کشورهای آسیایی مشارکت داشتند.
به بهانه برگزاری این رویداد، ایرنا پای درد و دل فعالان حوزه معدن و صنعت سنگ های تزئینی نشست که می گفتند تنها خواسته آنها بازگشت ثبات به بازار است. آرامشی که نقطه قوت اصلی دولت در سال های گذشته بود و برخی تولیدکنندگان موفق شدند در پناه آن به ساخت ماشین آلات جدید، بومی کردن برخی فناوری ها و در نتیجه صرفه جویی های ارزی بپردازند.

* اجناس مورد نیاز تولید در بازار یافت نمی شود
«محمود اعلایی» مدیرعامل یک شرکت تولیدکننده ماشین آلات معدنی درباره میزان وابستگی این صنعت به ارز و واردات گفت: در برخی الکتروموتورها و لوازم برقی وابسته به خارج هستیم که عمده آنها را از طریق واسطه های حاضر در بازار، بطور غیرمستقیم از کره جنوبی و چین وارد می شود.
این فعال معدنی یادآور شد: از آغاز امسال هرچند وضعیت فروش و نقدینگی بهتر شده، اما اجناس مورد نیاز تولید به دلیل نوسان های ارزی در بازار یافت نمی شود.
وی ادامه داد: افزایش بهای کالاها سبب شده تا به عنوان نمونه، هر دستگاه پمپ مورد استفاده در تولیدات این شرکت سه برابر و هر مورد کلید برق 2 برابر افزایش قیمت داشته باشد؛ همچنین پیش از این خرید و فروش با چک رونق داشت اما امروز فروشندگان فقط پول نقد مطالبه می کنند. 
اعلایی خاطرنشان کرد: با وضعیت موجود، در عمل در شرایط بلاتکلیفی به سر می بریم؛ انتظار داریم دولت قیمت واقعی ارز را اگر حتی 10 هزار تومان است، اعلام کرده و آن را ثابت نگه دارد تا تکلیف مشخص باشد.

* افزایش نرخ ارز عامل سهولت صادرات
وی که صادرکننده دستگاه های تولیدی سیم بر، دستگاه حفاری (راسول) و لوازم معدنی به افغانستان است، بیان داشت: در صورت وجود جنس و مواد اولیه در بازار، حتی اگر ارز گرانتر شود قادر به تولید هستیم، زیرا در این شرایط صادرات ارزانتر تمام می شود و حتی قادر به رقابت با محصولات چینی هستیم.
این تولیدکننده از برنامه ریزی برای صادرات همه محصولات تولیدی شرکت به کشور آفریقایی اتیوپی، در صورت ایجاد شرایط ثبات در بازار و تعیین تکلیف ارز خبر داد و تاکید کرد: خواسته اصلی تولیدکنندگان از دولت، ایجاد شرایط ثبات و آرامش در بازار است.
وی یادآور شد: دریافت مالیات بر ارزش افزوده به معضلی برای تولیدکنندگان تبدیل شده در حالی که اصل بر این است از مصرف کننده نهایی اخذ شود.
این فعال اقتصادی، هزینه های بالای حضور در نمایشگاه را از جمله چالش های شرکت های کوچک و متوسط برشمرد و گفت: انتظار می رود دولت در این زمینه مشوق ها و تسهیلاتی قائل شود.

* صرفه جویی ارزی با ساخت دستگاه چال موازی
اعلایی از ساخت یک دستگاه بلوک کاتر (Block Cutter) جدید با نام «چال موازی» در این شرکت خبر داد که برای سوراخ کردن سنگ ها در معدن گرانیت مورد استفاده قرار می گیرد؛ این موفقیت با وجود تحریم ها و فشارهای اقتصادی به دست آمده است.
به گفته وی، پیش از این دستگاه مورد نیاز سوراخ کردن سنگ ها با هزینه 13 هزار دلاری از ایتالیا وارد می شد و حتی در مواردی به صورت دستی توسط نیروی انسانی انجام می شد که علاوه بر برخی خطرهای ناشی از آن، از سرعت پایینی برخوردار بود.
اعلایی افزود: هزینه واردات این دستگاه با محاسبه ارز 4200 تومانی و احتساب هزینه های گمرکی و حمل و نقل نزدیک به 100 میلیون تومان تمام می شد اما اکنون این شرکت موفق شده با مهندسی معکوس و انجام عملیات شبانه روزی در مدت یک ماه، با نصف قیمت تمام شده، مشابه آن را تولید کند.
دستگاه چال موازی برای قواره کردن بلوک های سنگ در معادن سنگ گرانیت و ماربل تولید شده است؛ این دستگاه به راحتی روی بلوک های سنگ با ابعاد مختلف نصب می شود و اپراتور می تواند بطور سریع و مرتب چال زنی کند.

* نوسان های ارزی و افزایش قیمت ها
مدیرعامل یک گروه صنعتی تولیدکننده ماشین آلات سنگ نیز به ایرنا گفت: 70 درصد مواد اولیه مورد نیاز تولید از جمله آهن آلات، رنگ، چدن، آلومینیوم از داخل تهیه و 30 درصد دیگر شامل لوازم برقی و الکتروموتورها از ایتالیا، آلمان، فرانسه و کره جنوبی وارد می شود.
«اکبر رفیعی» اظهار داشت: گرانی های چند ماه اخیر ناشی از نوسان های نرخ ارز تاکنون بیش از 2 میلیارد تومان به این شرکت زیان وارد کرده است زیرا مجبور شد ماشین آلات ساخته شده را با وجود افزایش هزینه ها، طبق قیمت قرارداد تحویل مشتریان دهد.
وی بیان داشت: آنقدر فرآیند اداری برای دریافت ارز رسمی طولانی است که از دریافت آن صرف نظر کرده ایم و لوازم مورد نیاز را به قیمت آزاد از واسطه ها دریافت می کنیم.
این فعال معدنی گفت: با اینکه مشتریان درخواست کالا دارند، اما فروش شرکت متوقف شده است زیرا به دلیل نوسان های قیمتی، مجبور شدیم هر محصولی که فروختیم را با قیمت بالاتر بخریم.
«نوسان های ارزی موجب افزایش دستکم 40 درصدی اقلام خارجی مورد نیاز شرکت شده است».
وی گفت: تخصیص وام ارزی خواسته ما از دولت است تا بتوان علاوه بر توسعه خطوط تولید، به خریداری اجناس و لوازم مورد نیاز و انبار کردن آن تا پیش از آغاز بازگشت تحریم ها (نیمه مرداد) پرداخت.
رفیعی در ادامه اظهار داشت: بیش از سه دهه است در صنعت سنگ زحمت می کشیم و با وجود همه مشکلات نمی خواهیم بی تفاوت از کنار آن رد شده و رهایش کنیم.
این فعال تولیدکننده ماشین آلات معدنی ادامه داد: امروز در شرایط بلاتکلیفی به سر می بریم؛ در حالی که به آب و آتش می زنیم تا اندکی سود کسب کنیم، اما برخی تولیدکنندگان دست از کار کشیده و پول خود را در بخش جذاب ساختمان سازی سرمایه گذاری کرده اند و حتی برخی نیز از کشور خارج شده اند.

* ساخت دستگاه فرز سی. ان. جی پنج محوره
رفیعی در ادامه از ساخت دستگاه فرز سی.ان.جی پنج محوره در شرکت خود خبر داد که با تلاش شبانه روزی یک ساله 20 نفر از پرسنل محقق شده و با یک سوم قیمت مشابه ایتالیایی ساخته شده است؛ این دستگاه ابزاری برای برش های عمودی، افقی و منحنی سنگ ها و شکل دهی به برش هاست.
این تولیدکننده ماشین آلات سنگ گفت: هزینه خرید و واردات این دستگاه یک میلیارد و 400 میلیون تومان تمام می شود اما در این شرکت با هزینه 350 میلیون تومانی ساخته شده است و در صنایع سنگ و کرین (برش سنگ های مصنوعی) کاربرد دارد.
وی خاطرنشان کرد: به دلیل پایین تر بودن هزینه های انرژی، کارگری، همچنین هزینه های ملکی (انبار، سالن و غیره)، این دستگاه با قیمت به مراتب پایین تری نسبت به مشابه ایتالیایی ساخته می شود.
رفیعی تاکید کرد: صادر کردن چنین محصولی نیازمند کسب استاندارد اتحادیه اروپا (CE) است، اما در سازمان ملی استاندارد شرایط اخذ آن وجود ندارد.
وی با بیان اینکه ساخت این دستگاه با تلاش ها و زحمات شبانه روزی میسر شده، از حضور نیافتن مسئولان دولتی در نمایشگاه برای بازدید و حتی برای گفتن یک «خسته نباشید» به تولیدکنندگان گلایه کرد و گفت: انتظار داریم دولت در برپایی نمایشگاه ها تسهیلات و مشوق هایی به شرکت ها بدهد.
«برای حضور در این نمایشگاه 100 میلیون تومان هزینه کرده و بیش از 2 میلیارد تومان وسیله و اثاث آورده ایم، اما دریغ از اندکی توجه مسئولان».

* مخاطرات بازگشت تحریم ها
مدیر فروش یک شرکت استخراج سنگ از معدن نیز گفت: وضعیت فروش در بازارهای داخلی و صادراتی، به دلیل نوسان های ارزی اخیر، افزایش هزینه ها و مشکلات تولید با افت همراه بوده است.
«وحید حاج برات»، بیمه تامین اجتماعی، اخذ مالیات های سنگین، قطعی چند ساعته برق در شبانه روز و ارائه نشدن خدمات مناسب در شهرک های صنعتی را از جمله مشکلات تولید عنوان کرد.
وی که شرکت متبوعش تولیدکننده «کوپ سنگ» و فرآوری کننده آن است، یادآور شد: در سال های گذشته با وجود تحریم ها، همه ساله موفق به بروز کردن ماشین آلات خط تولید خود شدیم، اما بازگشت تحریم ها و نوسان های ارزی، بطور قطع و یقین قیمت این ماشین آلات را با افزایش های چند برابری مواجه خواهد کرد.
این فعال معدنی اظهار داشت: همه لوازم مورد نیاز صنعت سنگ (بجز خود سنگ) از خارج وارد می شود که برخی از آنها مثل سگمنت ها و لوازم دستگاه ساب (ابزاری برای سابیدن سنگ) افزایش 30 درصدی و «اپوکسی» (نوعی ماده اولیه) افزایش 150 درصدی داشته است.
وی بیان داشت: در ماه های گذشته رونق به بازار مسکن و ساختمان بازگشته و همین موضوع سبب شده تا تقاضا برای تولیدات این شرکت اندکی افزایش یابد.

** فرسوده بودن ماشین آلات و سیستم فرآوری بخش سنگ
«حسین نکاحی» رئیس هیات مدیره یک شرکت صنایع معدنی نیز به ایرنا گفت: گرانی ارز در ماه های گذشته، به شدت بر هزینه ها افزوده است، به طوری که قیمت ماشین آلات سنگین و تجهیزات ابزار برش معدن که بطور عمده از چین و کشورهای اروپایی وارد می شد، دستکم 2 برابر شده و سایر هزینه های داخلی 50 درصد افزایش داشته در حالی که قیمت تولیدات این شرکت به دلیل رکود حاکم بر بازار، افزایش چندانی نداشته است.
وی یادآور شد: به دلیل سخت بودن جابجایی پول و همچنین دشواری تولید سنگ صادراتی، فقط پنج درصد محصولات ساخته شده نهایی این شرکت صادر می شود. 
این تولیدکننده در توضیح چرایی پایین بودن صادرات سنگ گفت: سلیقه خرید سنگ های صادراتی در بین مشتریان مختلف متفاوت است، حتی ممکن است سنگی از نظر ما بسیار باکیفیت باشد، اما مشتری خارجی نپسندد.
نکاحی تاکید کرد: مشکلات ارزی و احتمال بازگشت تحریم ها، 2 معضل اساسی پیش روی تولیدکنندگان حوزه سنگ است.
وی همچینن به فرسوده بودن ماشین آلات و سیستم فرآوری بخش سنگ به عنوان بزرگترین مشکل این بخش یاد کرد و گفت: درخواست ما از دولت، اعطای تسهیلات نوسازی ناوگان تولیدی و ماشین آلات است.
این فعال تولیدی، همچنین حمایت عملی از بخش معدن را خواستار شد و گفت: حقوق دولتی تعیین شده برای معادن بالاست و پارسال این شرکت بیش از 2 میلیارد تومان حقوق دولتی پرداخت کرد.
وی افزود: در حالی که پول محصول فروخته شده خود را 2 سال بعد می گیریم، اما حقوق دولتی معادن را نقدی پرداخت می کنیم؛ در این زمینه انتظار تقسیط حقوق دولتی را داریم.
نکاحی تاکید کرد: اگر دولت حاشیه امنیت تولیدکنندگان را بالا ببرد، قادر به توسعه تولید و اشتغالزایی بیشتر خواهیم بود.

 ارزش صادرات سنگ تزیینی و نما ایران در سال گذشته به 341 میلیون دلار رسید در حالی که این رقم در سال 1395 برابر 274 میلیون دلار بود.

ایران بین 6 کشور شاخص تولیدکننده سنگ تزیینی و نما قرار دارد اما از نظر صادرات در میان 20 کشور جای گرفته است.
شمار معادن سنگ تزیینی کشور 1700 تا 1900 مورد برآورد شده که در این بین 1200 معدن فعال است.
دهمین نمایشگاه بین المللی معدن و سنگ های تزیینی ایران عصر 31 تیر ماه به کار خود خاتمه داد.

منبع: ایرنا