فرزان خدادادی: یکی از دلایل عدم رشد مناسب این بخش، ضعف در گسترش بازار و عدم استفاده از صرفه های ناشی از مقیاس بوده است. در واقع به دلایل مختلفی، از جمله: عدم بهبود کافی فناوری تولید و درنتیجه هزینه تمام شده بالا، هزینه بالای حمل و نقل به علت نبود زیر ساخت های لازم، نبود برنامه منسجم تحقیق و توسعه جهت تولید محصولات متنوع تر، تعرفه بالای کالاهای واسطه ایی( که در این بخش مورد استفاده قرار می­ گیرند)،سیاست های پر تلاطم و نوسانی کشور­ و...، این بخش نتوانسته است با افزایش صادرات و گسترش بازارهای خود، هزینه های تولید خود را با افزایش تولید، کاهش دهد و بتواند در یک شرایط رقابتی، به عرضه محصولات بپرداد. به طوری که در چند سال­ اخیر نیز شاهد کاهش رابطه مبادله در بخش معدن بوده­ایم.

 رابطه مبادله ابزاری تحلیلی است که منافع حاصل از تجارت بین­ الملل را نشان می­دهد. در واقع این رابطه نشان می­دهد که کشورها به ازای یک واحد از صادرات، چه میزان کالا در طی زمان وارد می­کنند. بهبود رابطه مبادله بیانگر آن است که یک کشور با صدور مقادیر مشخصی از کالا، حجم بیشتری از واردات را به دست می­آورد.

 طبق آمارهای موجود برای سال های (90-94)، رابطه مبادله برای بخش معدن روندی کاهشی داشته است، به طوری که این رابطه که سال ها معمولا بزرگتر از یک بوده است برای بخش معدن، درسال 94 کوچکتر از یک می شود و این نشان می دهد که بخش معدن به ازای هر واحد صادرات محصولاتش، توان کمتری در وارد کردن محصولات پیدا کرده است. در واقع این رابطه بیان می­کندکه اگر درگذشته علی رغم بالابودن هزینه های تولید و قیمت تمام شده محصول می توانسته ­ایم محصولات خود را صادر کنیم ولی اکنون به علت تغییر ساختار تقاضا ها و یا ورود رقیبان با هزینه تمام شده پایین تر و یا ...، در صورتی که نتوانیم هزینه تمام شده محصولات خود را کاهش دهیم، بازارهای موجود را به مرور زمان از دست خواهیم داد.

 کاهش رابطه مبادله دلایل مختلفی می تواند داشته باشد از جمله: کاهش تقاضا برای کالاهای اولیه که بروی آن ها ارزش افزوده ای صورت نگرفته است. زیرا طبق مطالعات صورت گرفته، کشش درآمدی این محصولات پایین است. بدین معنا که با افزایش درآمد کشورها، تقاضا برای این محصولات کاهش می یابد که این می تواند به دلیل تغییر ساختار اقتصادی کشورها باشد. ورود رقیبان و از دست دادن قدرت عرضه محصولات ودر نتیجه کاهش ارزش مصرف کنندگان خارجی برای محصوات داخلی و...

و در پایان می توان گفت که ساختار کالایی صادرات بعضی کشورهای درحال توسعه با تخصیص منابع به بخش تحقیق و توسعه، از کالای اولیه به سمت کالاهای صنعتی در حال تحول بوده است که تا حدودی تاثیرات سوء، ناشی از رو به کاهش بودن قیمت های نسبی صادرات مواد اولیه را کاهش داده است و می توان نتیجه گرفت تغییر ساختار کالاهای ساخته شده در بهبود رابطه مبادله آن کشورها موثر بوده است. 

در ادامه این گزارش، شاخص قیمتی کالاهای صادراتی و وارداتی در بخش معدن به همراه روند رابطه مبادله آمده است: