بسیاری از کشورهای جهان به منظور توسعه مناطق مختلف، مبادرت به گسترش صنعت توریسم اقدام می‌کنند. معادن متروکه‌ای که اکنون بسیاری از آنها معضلی برای محیط‌ زیست به حساب می آیند، به علت اتمام ذخایر رها شده‌اند درصورتی که مطمئنا قابلیت تبدیل‌شدن به سایت گردشگری را خواهند داشت. از طرف دیگر معادن علاوه بر سودآوری در زمان حیات خود، پس از اتمام ذخایر نیز به عنوان محلی برای جذب گردشگری می‌توانند به حساب آیند.

واژه ژئوتوریسم در سال 1995 برای اولین بار در کشور انگلستان معرفی شد. تعریف ژئوتوریسم در حقیقت به معنای توجه گردشگری به جاذبه های طبیعی، معادنی که قبلا فعال بوده اند، مناطق اکتشاف شده و همچنین ابنیه های سنگی است. گرایشات توریستی از لحاظ مدیریتی دو بخش عمده را شامل می شوند که عبارتند از: بازسازی زمین های استخراج شده شامل پیت ها و کلیه زمین هایی که تحت تاثیر عملیات معدنکاری قرار گرفته‌اند و نیز برگزاری تورهای ژئوتوریستی برای معادن شدادی و اکتشاف شده و همچنین معادن در حال کار.

لذا می توان چنین اظهار کرد که ژئوتوریسم می تواند سهم مهمی در کاهش میزان فقر نواحی دور افتاده و همچنین روستاها داشته باشد و با گشودن قلمرو های جدید استعداد بالقوه ای برای جذب گردشگر حاصل می‌کند. البته لازم به ذکر است که بازسازی مناطق و معادنی که پیشتر مورد استخراج قرار گرفته اند و همچنین طراحی آنها پیش از شروع عملیات معدنکاری و یا در مواردی درحین و یا بعد از آن نیازمند بررسی پارامترهای گسترده است. به عنوان مثال نزدیکی سایت معدن به مراکز شهرنشینی پتانسیل جاذبه های توریستی را افزایش خواهد داد.

نمونه هایی از استفاده صنعت ژئوتوریسم از معادن در کشورهای مختلف به شرح ذیل است:

1-    استرالیا: معدن کوبر پدی (Coober pedy) که در زمان گذشته استخراج ماده معدنی اپال به صورت زیر زمینی از آن صورت می پذیرفته است. همچنین معدن کالگورلی (Kalgoorlie super pit) در غرب استرالیا که به صورت معدن روباز بسیار بزرگ بوده و در حال حاضر جزء مناطق توریستی این کشور جهت بازدید به حساب می آید.

2-    کانادا: موزه معدنکاران اسپرینگ هیل (Springehill) در ایالت نوا اسکوتیا که جزء معادن بسیار بزرگ قرن 19 تا سال 1958 بود. معدن مذکور در اثر انفجار سال 1956 و نیز زمین لرزه سال 1958 تعطیل شد. اما امروزه تورهای زیادی برای بازدید از بخش های زیر زمینی این معدن انجام می گردد. همچنین موزه معدن کیپ برتون (Cape Breton) که به صورت معدن زیر زمینی بوده است و در حال حاضر دارای نمایشگاه های مدرن درون خود می باشد.

3-    فنلاند: معدن تیتیری (Tytyri Mine)، جزء معادن قدیمی و زیر زمینی کلسیت این کشور به حساب می آید که در شهر لاجا (Lahja) قرار داشته و تا عمق 100 متری زیر زمین گسترش دارد که درون آن موزه ای ساخته شده است که تاریخچه معدن را نشان می دهد.

4-    سوئد: معدن فالو گروا (Falu Gruva) جزء بزرگترین معادن مس در اروپا بوده است که تا سال 1992، 70 درصد ذخایر مس دنیا از این معدن تامین می شده است و سابقه فعالیت معدن کاری در آن به 1000 سال پیش باز می گردد. معدن مذکور و شهر نزدیک آن جزء آثار میراث فرهنگی جهانی به حساب می آید.

لذا با توجه به موارد ذکر شده می توان چنین اظهار کرد که با توجه به بکر بودن استان زنجان از لحاظ میراث طبیعی و پدیده های جذاب طبیعت گردی و همچنین پیشینه بسیار طولانی و تنوع معدنکاری (به ویژه معدنکاری فلزی) و استخراج کانی‌های قیمتی، شناسایی و بها دادن به پدیده های ژئوتوریسمی در استان زنجان در جهت اشتغال زایی و توسعه اقتصادی این استان در کنار بهره برداری از معادن، امری اجتناب ناپذیر است .

همچنین در معادن فلزی استخراج شده این استان، استفاده مجدد از پیت های معدنی به عنوان دریاچه از توجیه اقتصادی بالایی برخوردار خواهد بود، همچنین در صورت برنامه ریزی صحیح و ایجاد جاذبه های توریستی برای سال‌های متمادی معدن همچنان می تواند منبع درآمد و ایجاد اشتغال استان زنجان باشد.

منبع: روابط عمومی خانه معدن ایران