متن گفت و گوی بیرونیت با رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور  را می خوانید.

* این روزها شاهد آن هستیم که برخی نهادهای غیر تخصصی از اتمام ذخایر سنگ آهن سخن می‌گویند. مطالعات سازمان زمین‌شناسی در رابطه با میزان ذخایر سنگ آهن در ایران چه می‌گوید؟

در مقوله میزان ذخیره سنگ آهن در کشور بر اساس گواهی کشف های صادر شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و حجم تولید و مصرف محصولات مبتنی بر سنگ آهن از جمله صنایع فولادی، ذخیره باقیمانده بدون در نظر گرفتن پارامترهای بازدهی بهره برداری و فرآوری، رقمی در حدود 31 سال است. همچنین با در نظر گرفتن پارامترهای مذکور و اینکه ذخایر هماتیتی سنگ آهن به دلیل دشواری‌های فرآوری عملا مورد استفاده مناسب قرار نمی‌گیرند، به رقمی در حدود 14 سال در خصوص باقیمانده ذخایر سنگ آهن کشور خواهیم رسید.

نکته مهم دیگر اینجاست که این حجم ذخیره با همین روند اکتشاف و شناسایی ذخایر به دست آمده و در صورتی که در مقوله اکتشاف به ویژه اکتشافات عمقی قدم برنداریم، وارد بحران جدی تامین مواد اولیه مورد نیاز صنایع معدنی کشور از جمله آهن، سرب و روی، بوکسیت، طلا و ... خواهیم شد. ضمن اینکه در حال حاضر نگاه به سال باقیمانده ذخایر خوشبینانه است، چون صنایع بزرگ کشور به معادن و ذخایر در مقیاس بزرگ نیاز دارند و ذخایر کوچک شناسایی شده فعلی پاسخگوی نیاز آنها نیست. اگر پارامتر اقتصادی بودن ذخایر را نیز وارد این اندازه‌گیری کنیم، بحران نزدیک‌تر هم خواهد بود.

بیشتر ذخایر شناسایی شده آهن در کشور از نوع هماتیتی بوده که دارای پیچیدگی در بحث فرآوری هستند و اگر این موضوع را بتوانیم حل کنیم از ذخایر بیشتری می‌توان در صنایع معدنی بهره‌گیری کرد.

*با توجه به عمق کم معدنکاری در ایران آیا می‌توان با اکتشافات عمیق‌تر به ذخایر جدیدی دست یافت؟

بدون تردید با توجه به خاستگاه وجود مواد معدنی و تیپ های کانه‌زایی در کشور بر اساس شواهد زمین‌شناسی و اکتشافی، انتظار کشف ذخایر عمقی و بزرگ در گستره ایران وجود دارد. با این حال، نکته حائز اهمیت، توجه ویژه به چرخه تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی و همچنین بکارگیری روش های نوین اکتشافات عمیق از جمله ژئوفیزیک هوایی و برداشت داده‌های طیفی است که مستلزم تغییر ساختار تامین منابع مالی و بودجه‌ای سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی است. بر این اساس می توان با طرح های مختلف و مشارکتی و در جهت افزایش بازدهی پروژه‌های زمین‌شناسی و اکتشافی، تولید اطلاعات پایه و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بخش معدن اقدام کرد. این مهم تا کنون و با وجود پیگیری‌های جدی محقق نشده‌ است.

*گفته می‌شود در سیستان و بلوچستان ذخایر قابل توجهی از سنگ آهن وجود دارد. آیا در این رابطه مطالعاتی صورت گرفته است؟

استان سیستان و بلوچستان از نظر زمین‌شناسی و اکتشافی بسیار پرپتانسیل است که تا کنون ناشناخته مانده و انتظار وجود ذخایر بزرگی از انواع مواد معدنی فلزی و غیرفلزی در آن می‌رود. این مساله با توجه به اطلاعات تولید شده این سازمان طی سالیان گذشته به خوبی نمایان است، اما باتوجه به وسعت زیاد این سرزمین که چیزی در حدود 10 درصد مساحت کشور است، این مطالعات ناکافی بوده است. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور پس از اجرای بسیار موفق پروژه تحول زمین‌شناسی و اکتشافی در استان خراسان جنوبی و کشف ذخایر جدید معدنی طی ماه های اخیر، به دنبال اجرای این پروژه در استان‌های سیستان و بلوچستان و کردستان است. پروژه موردنظر در صورت همراهی نظام برنامه و بودجه کشور و تخصیص منابع مناسب، در سال آینده اجرا خواهد شد و بدون تردید باتوجه به حجم و گستردگی برنامه موردنظر، طی برنامه‌ای کوتاه مدت شاهد تحول چشمگیری در حوزه تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی، برداشت داده‌های ژئوفیزیک هوایی و نیز کشف ذخایر جدید معدنی در استان های مذکور خواهیم بود.

پروژه تحول زمین‌شناسی و اکتشافی در استان خراسان جنوبی که در وسعت 15 هزار کیلومتر مربع به اجرا درآمده است تا کنون توانسته نتایج چشمگیری را به همراه داشته باشد. البته این پروژه با موانع زیادی از جمله تامین منابع مالی مناسب و عدم توفیق در مدل مشارکتی چندوجهی همراه بود اما با تلاش متخصصان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی و برنامه‌ریزی دقیق و به هنگام، به تمامی اهدافمان در این استان خواهیم رسید و به زودی نتایج آن در اختیار سرمایه‌گذاران و فعالان بخش معدن و عمران قرار خواهد گرفت.

*بهره‌برداری از ذخایر معدنی کشورهای همسایه به ویژه افغانستان همواره مد نظر برخی سیاست‌گذاران داخلی بوده است‌. تا چه اندازه می‌توان روی ذخایر معدنی این کشور حساب باز کرد؟

مقوله صدور خدمات فنی-مهندسی به ویژه در بخش معدن و همچنین بهره‌گیری از ذخایر معدنی سایر کشورها مستلزم طی روندهای دیپلماسی فشرده، مطالعه دقیق فرصت ها و تهدیدها، بررسی حضور دیگر کشورها و نحوه تعامل هوشمند و پیچیده آنها با کشور مقصد و حضور یکپارچه متخصصان و سرمایه‌گذاران به صورت همزمان در کشورهای هدف است. این طراحی در صورت اجرای درست و همه جانبه مناسب به نظر می‌رسد که امیدواریم شاهد آن در آینده نزدیک باشیم.