به گزارش بیرونیت، با شنیدن کلمه مادر معنایی همچون ایثار، دلسوزی و تعهد به ذهن متبادل می شود چرا که مادر با عشق و علاقه خاصی فرزندان خویش را پرورش می دهد و برای رشد و تعالی آنها از هیچ تلاشی حتی در سخت ترین شرایط دریغ نمی ورزد. حال صحبت از مادری است به گستره ایران زمین… مادری از جنس فولاد که فرزندان پولادینی را در دامان خود پرورش داده است و در جای جای ایران زمین نامی نیک از خود تا ابد به یادگار گذاشته است، فرزندانی پویا و خلاق که در حیات صنعتی کشور همچون قلبی تپنده با تکیه بر آموخته های مادر خویش برای رشد و شکوفایی بیشتر کشور تلاش می کنند،چرا که فرزند آیینه خانواده خود است…

یکی از آرمان های بسیار بزرگ ایرانیان داشتن صنعت ذوب آهن بود. با وجود مشکلاتی که کشورهای خارجی با ایران داشتند حاضر به ارائه این تکنولوژی به کشورمان نبودند اما در نهایت قرارداد احداث ذوب آهن اصفهان در سال ۱۳۴۴ با کشور شوروی سابق منعقد شد و در سال ۱۳۴۶ کلنگ این شرکت عظیم تولید فولاد در اصفهان زده شد. احداث ذوب آهن در آن زمان و تحت شرایط حاکم بر آن دوران، بزرگترین پروژه صنعتی در کشور بود که ظرف مدت چهار سال کلنگ زنی شد و در سال ۱۳۵۰ اولین بهره برداری از کوره بلند شماره یک ذوب آهن انجام گرفت وآرزوی ملی ایرانیان محقق شد. ذوب آهن اصفهان چشم همگان را به صنعت فولاد روشن کرد. این مهم به واقع شاهکار بزرگی برای صنعت فولاد کشور به شمار می رود که در اذهان مردم ایران زمین تا همیشه جاودانه است.

با احداث ذوب آهن، استان اصفهان محور تولید فولاد ایران، قرار گرفت. گزینش اصفهان به این علت بود که این استان در مرکز کشور قرار داشت و با آسیب های مرزی کمتری مواجه بود و همچنین قرارگیری آن در کنار معادن که فاصله آن تا معدن یزد ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر بود و قرار گیری در جوار رودخانه زاینده رود از سایر مزیت‌های آن بود. علاوه بر این مزایا، اصفهان شهر صنعتگران ماهر و زبردستی است که در زمینه های مختلف نقش آفرین بودند و تاریخ گواه این موضوع است.

در زمان ساخت ذوب آهن کارشناسان روس هم حضور داشتند اما محور اصلی کار در اختیار صنعتگران، کارگران ماهر و متخصصین و کارشناسان و مهندسین ایرانی بود که با احداث این شرکت خدمات بسیاری را به دیگر صنایع کشور ارائه داد. با ورود ذوب آهن به ایران و تولید ۵۵۰ هزار تن که طرح اولیه روس ها بود، طبیعتاً دو محور برای توسعه مورد توجه قرار گرفت :

۱) توسعه ذوب آهن پس از بهره برداری اولیه ۵۵۰ هزار تن بود، پس از آن متوجه شدند این کارخانه با امکانات و تجهیزات نصب شده توان افزایش تولید را دارد بر این اساس طرح توسعه ذوب آهن به میزان یک میلیون و ۹۰۰ هزار تن افزایش یافت که گستره این موضوع در تمامی زمینه های خط تولید ذوب آهن بود.

۲) از آنجایی که ایران، صنعت مادر ذوب آهن را داشت و در کنار آن صنایع کوچک تر تولید فولاد نیز وجود داشتند، برنامه ریزی شد که تولید فولاد در آن مقطع به مرز ۵ میلیون تن برسد. بدین منظور شرکت های کوچک تر در شهر های دیگر پیش بینی شد که مقاصدی از جمله اشتغال زایی و تولید فولاددر مناطق دور دست و همچنین توسعه صنعت را از شرق کشور به غرب مورد توجه قرار داده بودند. بنابراین در آن موقعیت ذوب آهن اصفهان بود که می توانست به توسعه صنعت فولاد در اقصی نقاط کشور کمک کند زیرا تنها مرکزی بود که با وجود حضور فعال سرمایه های انسانی متخصص، فرایندهای طراحی، ساخت، نصب و بهره برداری را به عنوان شاه کلیدهای توسعه فولاد در درون خود نهادینه ساخته بود. ذوب آهن اصفهان به عنوان شناسنامه تولید فولاد در کشور با استفاده از سنگ آهنی که از معادن استخراج می شد، پروفیل های ساختمانی اعم از تیرآهن، آرماتور، نبشی، ناودانی و… که محصول نهایی نورد بود،در سبد محصولات خود قرار داد.

فرزندان ذوب آهن اصفهان

ذوب آهن اصفهان در توسعه فولاد و احداث صنایع مختلف نقش بی بدیلی داشت که همگان بر آن واقف هستند.

این شرکت در ساخت سایر صنایع نقش مستقیم داشته است. از مهمترین این صنایع می توان موارد زیر را برشمرد :

فولاد میبد یزد

ذوب آهن اصفهان در دهه ۷۰ و در زمان حضور مهندس صادقی در این شرکت، برای تولید چدن و احداث یک کوره بلند۵۰۰ متر مکعبی، منطقه میبد یزد را انتخاب کرد. تعدادی از سهامداران برای احداث این واحد شروع به فعالیت کردند.

فولاد مبارکه

یکی دیگر از کارهایی که ذوب آهن اصفهان برای توسعه فولاد کشور انجام داد، نقش بارز آن در همکاری و ساخت بخشی از مجتمع فولاد مبارکه بود که طرح اولیه آن در بندرعباس پیش بینی شده بود. در ابتدای انقلاب مباحث بسیار زیادی مطرح شد که این مجتمع در اصفهان با توجه به مزیت های این شهر ساخته شود که در نهایت مسئولین کشوری و وزارت صنایع و معادن وقت با تاسیس فولاد مبارکه در شهر صنعتی اصفهان به عنوان قطب تولید فولاد موافقت کردند و نیروی انسانی متخصص ذوب آهن به آنجا اعزام شد.به تدریج برنامه ریزی برای تولید ۵ میلیون تن فولاد انجام شد و واحدهای فولادی دیگر در قالب طرح های پنجگانه تاسیس شدند.

۱) فولاد سبا در جوار ذوب آهن با ۷۰۰ هزار تن تولید.

۲) فولاد خراسان با ۵۵۰ هزار تن.

۳) فولاد میانه برای تولید ۵۵۰ هزار تن آرماتور.

۴) اجرای برخی از طرح های توسعه فولاد مبارکه.

۵ ) فولاد خوزستان.

همچنین طرح های بسیاری مقرر بود در ذوب آهن اصفهان انجام شود اما شرکت ملی فولاد تصمیم گرفت طرح های پنجگانه را در شهرهای مختلف اجرا نماید لذا بازسازی مبارکه توسط همین شرکت، طرح سبا و فولاد خراسان با سرمایه گذاری ذوب آهن اصفهان، فولاد میانه توسط خوزستان و در نهایت بازسازی فولاد خوزستان نیز به همین شرکت واگذار شد. بنابراین نقش ذوب آهن اصفهان در توسعه فولاد کشور در چند بخش متمرکز شد که از جمله فولاد سبا برای تولید ۷۰۰ هزار تن ورق با استفاده از آخرین تکنولوژی به روز دنیا جهت تولید اسلب یا تختال نازک بود این فرایند، کاهش حجم سرمایه گذاری در واحد نورد را در پی داشت زیرا تولید ورق پیوسته انجام می گرفت بدین معنا که ماشین ریخته گری تختال نازک رامستقیم روی استندهای نورد می فرستاد و تولید ورق انجام می گرفت که رقم قابل توجهی صرفه جویی به دلیل پیوسته بودن تولید حاصل می شد.

فولاد خراسان

در سال ۱۳۸۱ تولید ۵۵۰ هزار تن آرماتور در فولاد خراسان انجام شد. سهامدار اصلی، این شرکت سرمایه گذاری آن و ارائه خدمات و انتخاب پیمانکاران توسط ذوب آهن اصفهان انجام می گرفت. در این بخش نیز ذوب آهن با اعزام نیروی انسانی متخصص نقش اساسی در ساخت این مجموعه فولادی داشت.

قروه و همدان

در سال ۱۳۸۱ دو واحد دیگر که عمدتاً نقش انتقال تکنولوژی تولید فولاد را بر عهده داشتند در قروه و همدان ایجاد شدند که واحدهای کوچک ۱۰۰ متر مکعبی با ۷۰ تن تولید چدن بودند. در این دو منطقه نقش ذوب آهن بسیار مهم بود به دلیل اینکه ۴۹ درصد از سهام این دو واحد را شرکت ملی فولاد ایران داشت. ذوب آهن اصفهان در راه اندازی این واحد ها از سه منظر نقش داشت : ۱) شرکت ملی فولاد ایران سهامدار عمده برخی از واحدهای ساخته شده بود که ذوب آهن اصفهان نیز بخشی از این شرکت به شمار می رفت. بنابراین نقش طراحی، سازندگی و اجرا را بر عهده گرفت. ۲) درخشش تلاشگران اولین شرکت عظیم فولادی (ذوب آهن اصفهان ) برای توسعه فولاد کشور و حضور در صنایع مختلف به لحاظ استراتژیک بسیار مهم بود.۳) به دلیل دارا بودن مواد اولیه (کک وآگلومره)، نقش تامین خوراک این کارخانه ها را در زمان بهره برداری بر عهده داشت.

 فولاد خوزستان

در سال ۱۳۷۳ ذوب آهن اصفهان در زمینه اعزام نیروی انسانی متخصص به فولاد خوزستان هم کوتاهی نکرد و هر ماه تعدادی از نیروهای انسانی ماهر خود را برای راه اندازی و افزایش تولید فولاد در مجموعه خوزستان به این شرکت فرستاد.

فولاد آلیاژی یزد

در سال۱۳۷۲ دانیلی ایتالیا،فولاد آلیاژی یزد را احداث کرد. زمان بهره برداری آن به دلیل نیاز مبرم به نیروی انسانی متخصص، ذوب آهن اصفهان بار دیگر نیروهای انسانی خود را طی قراردادی به این مجموعه اعزام کرد و پس از آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص بومی، ذوب آهنی های با غیرت به خانه خود بازگشتند و مجدد بر روی فعالیت های شرکت و تولید یک میلیون و ۹۰۰ هزار تن، و پس از آن نیزطرح توسعه سه میلیون و ۴۰۰ هزار تن متمرکز شدند و این طرح های توسعه توسط متخصصین کارخانه و پیمانکارانی که تربیت کرده بودند ادامه یافت.

نقش غیرمستقیم ذوب آهن اصفهان در ساخت سایر صنایع

نقش اقتصادی

ذوب آهن به عنوان یک صنعت مادر در کشور به ویژه از بُعد اقتصادی، تولید فولاد و بی نیاز نمودن ایران از واردات آهن، اهمیت دارد. این شرکت به دلیل دارا بودن مواد اولیه، سوخت و نیروی انسانی متخصص نقش آفرین بود. کشورهایی که صنایع سنگین مانند ذوب آهن دارند در تمامی زمینه ها توسعه می یابند، در کنار اینکه وجود ذوب آهن سبب توسعه صنعت فولاد در کشور شد و تولید آن بحمدا… در حال حاضر به ۲۱ و چهار دهم میلیون تن رسید و ظرفیت سازی برای ۳۵ میلیون تن نیز صورت گرفته است.همچنین در برنامه چشم انداز ۱۴۰۴ کشور، دست یابی به تولید۵۵ میلیون تن فولاد در سال دیده شده است. دیگر صنایع مانند نفت، گاز، سیمان و… در کنار ذوب آهن نقش توسعه خود را در کشور نشان دادند. اصفهان قبل از ذوب آهن با وجود صنایع کوچک، صنعتی بود اما توسعه صنعتی این شهر توسط صنایعی که در کنار واحدهای بزرگ تولید فولاد خلق شدند شکل گرفت و در واقع از برکت وجود این صنعت مادر، اصفهان چهره نوینی از خود عرضه کرد. این نقش غیرمستقیم ذوب آهن اصفهان در توسعه صنعت فولاد کشور و سایر صنایع، همه را مرهون این شرکت بزرگ نموده و مزیت های بسیاری را در صحنه بزرگ صنعتی کشور ایجاد کرده است و افتخار بزرگی برای کشور جمهوری اسلامی ایران است. انشاا… با توکل به خدا به زودی ظرف چند سال آینده شاهد تولید ۵۰ میلیون تن فولاد در کشور باشیم. هر کدام از این صنایع، فرزندان باوفا و صدیق ایران بودند که در جای جای نقشه پهناور کشور پایه گذاری شده اند و نقشی در توسعه فولاد کشور دارند.

نقش ذوب آهن اصفهان در معادن

یکی از دلایلی که ذوب آهن اصفهان در ایران پایه گذاری شد دارا بودن مزیت نسبی و غنی بودن کشور از معادن زغال سنگ و سنگ آهن بود. اگر چه در دنیا بسیاری از کشورها هستند که مواد اولیه ندارند اما از تکنولوژی برخوردار هستند و تولید فولاد را انجام می دهند. در سال ۱۳۴۴ که قرارداد ساخت ذوب آهن منعقد شد، توسعه معادن و قابل بهره برداری نمودن آنها و اکتشاف پهنه های معدنی ایران توسط کشور شوروی سابق انجام گرفت. بنابراین معادن و بنادر برای تامین برخی از مواد اولیه که به دلایلی از خارج وارد می شد و همچنین شرکت های تولیدی همه زیر چتر شرکت ملی فولاد قرار داشتند که صاحب صنعت فولاد کشور بود.  اما به تدریج که توسعه و تغییرات ساختاری در مالکیت ها انجام شد متاسفانه ذوب آهن اصفهان به عنوان پیشکسوت صنعت فولاد کشور برای تامین مواد اولیه با مشکل مواجه شد. مواد اولیه که خوراک این صنعت تولید فولاد است متاسفانه به صورت خام صادر می شود و این موضوع مشکل آفرین است. در حال حاضر تکنولوژی تبدیل مواد خام را به محصول نهایی و دریافت ارزش افزوده را دارا هستیم که خوشبختانه وزارت صنعت، معدن و تجارت با برنامه ریزی های مدون درصدد جلوگیری از خام فروشی است. انشاا… یکی از معادن سنگ آهن را نیز در اختیار ذوب آهن اصفهان قرار دهند که این شرکت دچار کمبود مواد آهنی نباشد.

نقش ذوب آهن در تربیت نیروی انسانی

ذوب آهن اصفهان علاوه بر ایفای نقش در تولید فولاد کشور و همکاری با سایر صنایع؛ در زمینه تربیت نیروی انسانی متخصص نیز نقش بارزی ایفا کرده است. در حال حاضر در هر جای ایران متخصصینی که محور اصلی صنعت کشور هستند به نوعی با ذوب آهن در ارتباط می باشند. آنان دوران کارآموزی، خدمت سربازی، استخدام و… را به نحوی از این کارخانه عظیم آغاز کردند. لذا یکی از کمک های زیربنایی ذوب آهن، تربیت نیروی انسانی متخصص و تزریق آن به بدنه صنایع مختلف بود. همچنین بعد از اجرای اصل ۴۴ که واگذاری صنایع و سایر شرکت ها به بخش خصوصی مطرح شد بسیاری از نیروهای انسانی که محور کارخانه های تولیدی در زمینه‌های مختلف هستند در صحبت های خودشان عنوان می کنند که تجربه حضور در ذوب آهن اصفهان،  موفقیت آنها را در شغل فعلی رقم زده است. این افراد سفیران این کارخانه مادر صنعتی در جای جای ایران زمین به شمار می روند.

مهمترین مزیت هایی که بیش از نیم قرن ذوب آهن اصفهان به کشور هدیه داد

معمولاً وقتی می خواهند از باب تجربه، تخصص و پیشکسوت بودن افراد را محک بزنند به سن و سال آنها توجه می کنند. مزیت هایی که طی این بیش از نیم قرن برای کشور ایران به ارمغان آورده شد این است که با ساخت و راه اندازی صنعت ذوب آهن اصفهان، اعتماد به نفس افراد صنعتی افزایش یافت،مدیران فنی بسیاری آموزش دیدند و منشأ اثر شدند.مجموعه ذوب آهن اصفهان به عنوان یک دانشگاه کاربردی با قدمت بیش از ۵۰ سال در مقابل سایر صنایع مزایا و دستاوردهای قابل توجهی را برای کشور به ارمغان آورده است. رشدی که صنعت کشور در این ۵۰ سال در کنار ذوب آهن اصفهان کسب نموده قابل تحسین است.تکنولوژی های خوبی در کنار ذوب آهن داشتیم، طرح قائم به عنوان تولید آهن اسفنجی در کنار روش های متداول دنیا است و صاحب امتیاز آن کشور جمهوری اسلامی ایران است.

نقش ذوب آهن اصفهان در شهرسازی

زمانی که ذوب آهن در ۳۵ کیلومتری شهر اصفهان در دشت طبس مقرر شد تاسیس شود بحث اولیه این بود که در کنار ذوب آهن یک شهرک صنعتی داشته باشیم که نیروهای متخصص را در کنار ذوب آهن به دو دلیل اسکان دهیم : هزینه حمل و نقل زیادی به شرکت تحمیل نشود و دیگر اینکه کارکنان با اسکان در جوار شرکت هر لحظه که نیاز باشد می توانند در کمترین زمان در کارخانه حضور یابند و مشکل مسکن نیز نخواهند داشت. با توجه به اینکه اسکان نیروی انسانی شرکت جزء برنامه های مهم ذوب آهن بود دو منطقه را انتخاب کرد، ابتدا شهرک صنعتی واحد بود که اولین شهرک در جوار صنعت در کشور محسوب می شد و متخصصین ذوب آهن همراه با کارشناسان روس در آن اقامت داشتند، سپس کلنگ شهر فولادشهر در سال ۱۳۴۶ و در شش کیلومتری ذوب آهن زده شد. در کنار آن ساخت منازل، امکانات شهری و… مطرح شد. نیروهایی که در ابتدا کار ساخت ذوب آهن را انجام می دادند، ساخت منازل شهر فولادشهر را نیز به صورت همزمان بر عهده گرفتند. در ذوب آهن علاوه بر کارگاه هایی که ساخت قطعات و تجهیزات کارخانه را انجام می دادند در واحد ساختمانی تجهیزاتی وجود داشت که کارهای مربوط به پیش ساخته های منازل مسکونی به صورت انبوه در آن انجام می گرفت، این پیش ساخته ها را پس از ساخت به فولادشهر حمل می کردند و در آنجا سریع از طریق این قطعات برج ها و ویلاها ساخته و به کارکنان در عرض چندین ماه تحویل داده می شد. این شهر بزرگ یادگاری از ذوب آهن اصفهان است که به دست توانای کارکنان ذوب آهن اصفهان ساخته شد. همین کار بزرگ الگویی برای ساخت منازل پیش ساخته در کشور شد. ذوب آهن پس از اتمام کار ساخت منازل فولادشهر در تولید پیش ساخته ها و ارسال به سایر نقاط مختلف کشور نقش آفرین بود. قبل از اینکه کار ساخت شهر فولادشهر به پایان برسد کارکنان در اصفهان ساکن بودند. اتوبان ذوب آهن قبلاً یک جاده دو طرفه بود و حوادث ناگواری داشت با احداث ذوب آهن در ۳۵ کیلومتری اصفهان، اتوبان فعلی با سرمایه گذاری توسط کارخانه ساخته شد. موج شکن‌های فعلی نیز که اطراف باند اتوبان ذوب آهن نصب شده اند توسط این شرکت سرمایه گذاری و تولید شد و برای نصب به اداره راه و ترابری تحویل داده شد.

ذوب آهن اصفهان با ساخت مراکز تفریحی، سیاحتی و اقامتی در شهر های مختلف نیز علی رغم توجه به مساله رفاه پرسنل در رونق صنعت گردشگری و اقتصاد شهرهای مختلف نیز نقش موثری داشته است. به عنوان مثال شهرستان چادگان با تاسیس مراکز رفاهی ذوب آهن در ایران شناخته شد و از رونق اقتصادی خوبی برخوردار است. قبلاً موسسه خیریه قائم رضا متعلق به ذوب آهن بود و در امور خیریه نیز نقش داشت که انشاا… همیشه پایدار باشد و در کنار تولید محصولات فولادی با برند مطرح جهانی،  نقش اجتماعی و فرهنگی خود را همچون گذشته در کارنامه ایران زمین ثبت نماید.